Opinie 26 september 2011

Commerciële prikkels: hemd is nader dan rok

Vandaag publiceerde de NBA de 'Voorgestelde aanpassing VAO met een Verbod op het belonen van commerciële prikkels bij wettelijke controleopdrachten'. Dat is goed, maar zal het helpen?

Doel van het gepubliceerde consultatiedocument is om de leden te horen over het voorstel tot  inperking van commerciële prikkels  bij de beoordeling en beloning van leden van een controleteam.

Die commerciële prikkels komen vooral voort uit de verkoop van niet-auditdiensten aan controlecliënten. Het gaat dus om het binnenhalen van omzet. In elke commerciële organisatie is het behalen van omzet een zaak van levensbelang. Zonder omzet is er geen continuïteit. Waarom zou dat niet gelden voor accountantsorganisaties? Omdat controle een wettelijke plicht is?

Het is een feit dat controle van financiële informatie ten behoeve van een grote groep gebruikers van die informatie nuttig is. Gebruikers moeten op de financiële informatie kunnen vertrouwen en dat vertrouwen vindt een ankerpunt in de controleverklaring van de accountant.

Het aanbod van controlediensten heeft plaats op een sterk concurrerende markt. Hierbij speelt de prijs een belangrijke rol. Controle van financiële informatie is niet iets dat de ene accountant heel anders doet dan de andere accountant. Natuurlijk zijn er wel persoonlijke verschillen en hebben bepaalde accountants meer kennis over bepaalde branches en bedrijfstakken dan andere accountants. Hier komt het aspect ‘kwaliteit' aan de orde. De kwaliteit van de controle is in belangrijke mate afhankelijk van de kennis van de accountant van het bedrijf, bedrijfstak, branche en de daarbij horende gewoonten en gebruiken.

Het is goed dat de NBA de nadruk legt op kwaliteit en het is ook goed dat het beroep er steeds opnieuw op wordt gewezen dat elke afbreuk van kwaliteit schade toebrengt aan het eindproduct van de controle (de controleverklaring) maar ook aan het beroep in het algemeen. Elke accountant heeft geleerd dat aan kwaliteit nooit afbreuk mag worden gedaan en laten we dat ook zo houden. Hierover dus geen discussie!

Maar helpt een aanpassing van de Verordening Accountantsorganisaties als versterkt ankerpunt voor kwaliteit? Helpt het wanneer we stellen dat commerciële activiteiten niet langer in aanmerking mogen worden genomen bij de beoordeling van accountants en hun medewerkers? Ik denk het niet.

In de eerste plaats ontkent een dergelijk verbod het meest primaire in het commerciële bestaan van bedrijven, namelijk dat omzet ervoor zorgt dat de schoorsteen blijft roken. Continuïteit van het bedrijf is een belangrijke drijfveer voor elke onderneming en ook voor accountantsorganisaties. Dit zijn immers gewoon commerciële organisaties.

In de tweede plaats is zo'n verbod, als het al een goede zaak zou zijn, moeilijk in de praktijk te handhaven. Hoe stel je (achteraf) onomstotelijk vast dat de commerciële bijdrage van medewerkers NIET heeft meegewogen in een beoordeling?

Ten derde lijkt de maatregel een halve maatregel te zijn. Waar we nu al jaren over discussiëren in het beroep is de moeilijke samenhang tussen controle en overige diensten die accountantsorganisaties aanbieden.

Waarom gooit de NBA de knuppel niet gewoon in het hoenderhok door te stellen dat elke combinatie van controle en advies moet worden verboden?
Wanneer je als controlerend accountant bent aangesteld bij een cliënt, zou elke vorm van advies, wellicht met uitzondering van het natuurlijke advies dat voortvloeit uit de controle en wordt verwoord in de management letter, moeten worden verboden.

Zo'n maatregel is makkelijker te handhaven, er is gemakkelijk toezicht op uit te oefenen door een audit committee, de raad van commissarissen en externe toezichthouders en het neemt uiteindelijk de bron van de commerciële prikkel weg. De markt zal hieraan even moeten wennen, maar zal zich snel daarna weer settelen.

Zolang accountantsorganisaties controle en adviesdiensten mogen aanbieden aan cliënten is het hemd nader dan de rok. De principiële commerciële grondhouding in elk onderneming die op basis van bedrijfseconomische beginselen wordt bestuurd - het zoeken naar en realiseren van omzet - haal je niet weg door een simpel verbod op beloning daarvan in de VAO. We moeten de echte prikkel weghalen en dat kan alleen door controle en advies nadrukkelijk van elkaar te scheiden.