Kritiek op de accountant is onterecht
Op dit moment mag de accountant over het gecontroleerde bedrijf niets naar buiten brengen (behalve fraude). Een wetswijziging zou de accountant wellicht helpen, maar nog beter zou het zijn als raden van toezicht beter functioneerden.
Deze site bevat regelmatig verhandelingen waarin collega's hun ontevredenheid over het werk van de accountant uitdrukken. 'Weer zo'n jaarrekening die voldoet aan de regels en de ondergrenzen. Maar niet aan de maatschappelijke behoefte', schreef Marcel Pheijffer onlangs nog.
Het deze maand verschenen rapport over Amarantis laat opvallende verschillen zien tussen wat huisaccountant Deloitte aanmerkt als winst, reserves en eigen vermogen en wat Ernst & Young tijdens de uitvoering van een speciale opdracht aanmerkte als winst, reserves en eigen vermogen. De verschillen liepen in de miljoenen.
De bespreking van de rol van de accountant in NRC Handelsblad op 4 december2012 laat weinig ruimte voor twijfel: "De affaire toont hoeveel ruimte de regels laten voor slappe controles. Uit angst de klant te verliezen zijn accountants ook te weinig kritisch."
Op 14 december concludeerde dezelfde krant in zijn commentaar: "De samenleving rekent op een straffe controleur en waar nodig een luidruchtige klokkenluider."
Los van de fouten die accountants maken is het de vraag of deze meer fundamentele kritiek terecht is. Dit zijn de regels. De wetgever geeft de accountant de opdracht om te controleren of de jaarrekening in overeenstemming is met de regels. Het management stelt toepassing van een stelsel van waardering voor.
Het is aan de accountant om vast te stellen of het voorgestelde waarderingsstelsel overeenstemt met de desbetreffende wet- en regelgeving. Tevens maakt de accountant het management erop attent welke informatiewaarde het gekozen waarderingsstelsel oplevert voor de gebruiker van de informatie.
Het management mag dit advies negeren. Vervolgens controleert de accountant of de jaarrekening conform het afgesproken stelsel werd opgesteld. Voor zover dan de regels zijn overschreden, dient aanpassing door te worden gevoerd.
Voor zover alsnog blijkt dat de gebruiker mogelijk op het verkeerde been wordt gezet door de verstrekte informatie, moet de accountant deze vaststelling in een management letter samen met andere opmerkingen aanhangig maken bij het bestuur en de raad van toezicht. De accountant kan hiermee niet naar buiten gaan, ook niet als het bestuur/de raad de inhoud van de brief negeert.
Uit het rapport van Ernst & Young blijkt dat Deloitte over de onderzochte jaren steeds stevige opmerkingen heeft gemaakt in zijn management letters. Deze opmerkingen werden echter in de wind geslagen. We weten niet hoe de discussie zich verder heeft afgespeeld. Tot we hier meer inzicht in hebben moeten we de kritiek op de accountant luwen. Dat neemt niet weg dat de accountant wellicht steviger in de richting van het bestuur had mogen optreden. We weten niet of en in hoeverre dit is gebeurd.
Indien we het er Nederland NIET mee eens zijn dat het bestuur/raad van toezicht het waarderingsstelsel kiest en de accountant alleen maar controleert en aan bestuur en RvT rapporteert, dan moeten we het anders regelen.
De accountant zou dan nadrukkelijk de opdracht moeten krijgen naar buiten te gaan met kritiek die hij eventueel heeft op de keuzes die het door hem gecontroleerde bedrijf maakt. Dat wil zeggen dat als de inhoud van een management letter wordt genegeerd, de accountant hiermee naar buiten zou moeten treden.
De beschuldigende vinger naar de accountant wijzen als hij niet in de openbaarheid mag treden is weinig productief zolang we zijn handen binden.
Voor we zo'n wetswijziging doorvoeren moeten we ons echter eerst afvragen wat zo'n maatregel betekent voor de informatietoegang van de accountant. Na grondige analyse concluderen we dan wellicht dat we niets oplossen met een bekendmakingsplicht van de account; wie is de accountant om naar buiten te brengen dat twee auto's en een taxivergoeding te veel van het goede zijn, of dat men de facto gokt met renteswaps? Dat is werk voor de Raad van Toezicht!