I did not have sex…
...ual relations with that woman. Het zijn de woorden die voor altijd aan Bill Clinton blijven kleven. Het zijn woorden die bij me opkomen als ik mensen hoor verhalen over de toon aan de top. Want de kern van dat onderwerp is dat er door de sprookjesverhalen zoals die van Bill Clinton heen wordt geprikt.
En dus moest ik er automatisch aan denken toen ik het NBA-discussierapport over deze thematiek las. Allereerst een compliment: goed dat de beroepsorganisatie het onderwerp toon aan de top bespreekbaar maakt. Als dat de beoogde functie van een dergelijk rapport is kunnen we stellen dat de missie geslaagd is.
Maar ook niet meer dan dat. Het rapport voegt namelijk nauwelijks iets toe aan hetgeen reeds over het onderwerp gezegd en geschreven is. Het is obligaat, voorspelbaar en nauwelijks innovatief. Niveau bachelorscriptie.
Tijdens het lezen dacht ik overigens niet alleen aan Bill Clinton. Maar ook aan de zinnen van De Dijk in het lied met als titel Mag het licht uit:
te veel woorden
te veel zinnen
te veel woorden
draaien in mijn kop
te veel woorden (...)
te veel mensen
draaien erom heen
te veel mensen
te veel zinnen
te veel woorden
Want bij het lezen ging bij mij soms het licht uit. Te veel woorden. Te veel zinnen. Ze draaien erom heen.
Want het rapport is vooral een samenraapsel van citaten, voorbeelden en handvatten van anderen. Met - bijvoorbeeld - als conclusie dat het belangrijk is ‘dat accountants en commissarissen regelmatig om de tafel zitten. Er dient voldoende tijd te zijn om van gedachten te wisselen over de interne beheersing van de organisatie , waarbij de Toon aan de Top een vast agendapunt zou moeten zijn'.
Natuurlijk ben ik het daarmee eens, zoals er in het rapport zoveel zinnen staan waar je het niet mee oneens kunt zijn. Door geïnterviewden worden wijze woorden gesproken. Die we meestal elders ook wel eens in soortgelijke vorm hebben gelezen.
Maar waar het natuurlijk echt om gaat is dat de maatschappij niet meer wil dat bestuurders van het type Cees van der Hoeven (Ahold), Rijkman Groenink (ABN AMRO), Dirk Scheringa (DSB), Erik Staal (Vestia) en Ton Hooijmaijers (Provincie Noord-Holland) zonnekoning gedrag kunnen vertonen. Dat dergelijke types steeds meer risico's kunnen nemen en daarmee de continuïteit van of de beeldvorming aangaande hun organisatie in de waagschaal stellen. Dat zij dat kunnen doen onder de ogen van overheidstoezichthouders, commissarissen én accountants. Die het geloven als wordt gesteld I did not have sex....
Wat de maatschappij wel wil is dat dit soort functionarissen signalen van ongewenst gedrag en het nemen van onverantwoorde risico's adequaat oppakken. Dat zij ‘de ballen hebben' om daarover te rapporteren, om de genoemde types desnoods de wacht aan te zeggen: tot hier en niet verder. Kortom, doen wat bij een poortwachtersfunctie past.
En die signalen en risico's waren er. Zowel bij Ahold, ABN AMRO, DSB, Vestia als de Provincie Noord-Holland. En die signalen zijn niet adequaat opgepakt. Niet door overheidstoezichthouders en commissarissen. En nee, ook niet door accountants.
En ook niet bij Lehman Brothers. Of eerder bij Enron, Worldcom, Xerox. To name a few.
De maatschappij verwacht daarom een antwoord van bijvoorbeeld accountants: wat hebben jullie nu van die casuïstiek geleerd als het gaat om de toon aan de top? Wat is er nodig om de schade in dergelijke gevallen te beperken (dat is mijns inziens het belangrijkste dat accountants kunnen en moeten doen)? Wat ga je als accountants in de toekomst anders doen? Is er een normenkader nodig en zo ja, hoe ziet dat er dan uit? Of gaat het hier niet om een normenkader, maar gewoon om ‘gezond verstand'?
Het zijn vragen waarop het discussierapport geen antwoord geeft. Die niet eens nadrukkelijk worden aangestipt. Die niet op de discussieagenda worden gezet. Maar waar het wel - of als ik het vriendelijker zeg: ook - om gaat.
Of zijn deze vragen (nog) te moeilijk? Ben ik te ambitieus en zijn we als beroepsgroep nog niet zover om een serieuze(re) bijdrage aan dit thema te leveren? Of moeten we constateren dat we op dit vlak eigenlijk geen rol kunnen spelen, dat het onze taak niet is? Dat we louter in de achteruitkijkspiegel kunnen kijken en louter de cijfers voor wat betreft het verleden kunnen aftekenen?
Of dat we wel iets kunnen betekenen, maar dat het onderwerp primair de verantwoordelijkheid is van de commissarissen waarmee we in gesprek gaan en dus niet de onze? Is de oplossing dat zij een statement dienen af te geven over de toon aan de top? Niet over de gewenste toon, maar over de feitelijke. En is onze oplossing dan dat accountants dat statement toetsen?
Enfin. De NBA wil de discussie aanwakkeren. Laten we dat dan ook doen. Lees het rapport en oordeel zelf. Ik hoor - net als de NBA - graag Uw reacties. Uw mening. Uw suggesties. Uw oplossingen.