Opinie

Amsterdamse filosofen

Een algemene wijsheid luidt dat naarmate je langer meedraait en ergens meer van weet, je vanzelf genuanceerder wordt. Zaken zijn vaak complexer en minder zwart-wit dan op het eerste gezicht lijkt, zo heet het. Bij mij werkt het andersom. Neem het onderwerp ethiek en daarmee verbonden thema's als ethische (gedrags)codes, toon aan de top en transparantie. Er wordt erg ingewikkeld over gedaan, terwijl volgens mij iedereen instinctief wel ongeveer weet wat hoort en wat niet. Er is zelfs steeds meer bewijs dat ook dieren er ethische normen op na houden.

Vanuit die achtergrond heb ik de reclameslogan van de Amsterdamse tapijthandelaar Henk Nieuwkoop al eens de beste ethische code ooit genoemd. Van hem stond in de jaren zeventig op posters de volgende leuze: ‘Henk Nieuwkoop zal je nooit belazeren.' Iedereen begrijpt dat, en alles valt er onder.

Te simpel, denkt u misschien. Toch zei filosoof Andreas Kinneging in 2011 tijdens de Accountantsdag in zijn lezing 'Mensen zijn geen engelen' ongeveer hetzelfde, zij het in academischer bewoordingen. In een interview stelde hij later dat echte ethische dilemma's in bedrijfsleven en accountancy nauwelijks voorkomen. "Mijn stelling is dat in negentig procent van de situaties waar een ethische keuze moet worden gemaakt, er geen sprake is van een dilemma of van een noodzaak je geweten diepgaand te bevragen."

Dat vond Henk Nieuwkoop waarschijnlijk ook. Nog zo'n pareltje uit de Amsterdams filosofische school is van de voormalig warme bakker en wethouder Stadvernieuwing Jan Schaefer. Zijn gevleugelde uitspraak "in geouwehoer kan je niet wonen", geïnspireerd door het eindeloze vergader over de woningbouw, sierde in 1978 het PvdA-affiche voor de Amsterdamse gemeenteraadsverkiezingen. Deze hoofdstedelijke variant op het (toegegeven) Rotterdamse ‘niet lullen maar poetsen' is onverminderd van toepassing op veel organisaties, binnen en buiten de accountancy.

Terug naar de ethiek. Als Nieuwkoop en Kinneging u onvoldoende aanspreken, dan misschien de Romeinse filosoof en keizer Marcus Aurelius. Hij schreef bijna tweeduizend geleden: "Verspil geen tijd met praten over de kenmerken van een goed mens, wees er een."

Bedrijven die toeleveranciers uitknijpen, klanten bezwendelen met duistere financiële producten of op grote schaal belasting ontwijken: allemaal hebben ze prachtige ethische codes. Nu kun je betogen dat het anders nog erger zou zijn geweest en dat een code natuurlijk geen garantie vormt. Zeker. Toch - ik beken het maar - wekt zo'n code, vaak vol tenenkrommende platitudes, bij mij juist wantrouwen. Het is bij mij net als wat accountant, hoogleraar en commissaris Jaap van Manen in het FD (29 maart 2013) schreef over de white paper De klant centraal van de Monitoring Commissie voor de Code Banken: "Als een verkoper mij bij herhaling vertelt dat hij mijn belang centraal stelt, dan weet ik dat ik op moet passen." Is Van Manen ook een Amsterdammer? Ik weet het niet, maar het zou me niks verbazen.

Hoe dan ook. Zodra een bedrijf een ethische code publiceert, veel praat over de toon aan de top of zich beroept op een hoge mate van transparantie, word ik nerveus. Als accountant zou ik die zaken beschouwen als driftig wapperende red flags.

Deze bijdrage is ook als column geplaatst in het decembernummer van Accountant.

Wat vindt u van deze opinie?

Reageer Spelregels debat

Tom Nierop was van november 2001 tot juni 2016 hoofdredacteur van Accountant en Accountant.nl.

reacties

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.