Controleplicht (2)
In een eerdere eerdere blog heb ik betoogd: Alleen daar waar in redelijkheid iemand aanspraak kan maken op een verantwoording door de rechtspersoon die vrij is van fouten, maar de middelen ontbreken controle af te dwingen, is controleplicht wenselijk.
Als je dit thema zwart-wit benadert, is er maar één conclusie mogelijk. Aangezien, zoals betoogd, iedere rechtspersoon een redelijke plicht heeft verantwoording af te leggen over afgewentelde risico's en/of gevoerd beleid, en bij iedere vennootschap wel een belanghebbende valt te verzinnen die geen controle kan afdwingen, zou iedere vennootschap controleplichtig moeten zijn.
Vanuit dit basisprincipe is het simpelweg ondenkbaar dat accountants zich zonder diep schaamrood op de kaken durven uit te spreken in termen als "de klant heeft geen behoefte aan controle, want hij weet wel dat zijn jaarrekening klopt, dus wetgever en toezichthouder zijn veel te streng".
Terzijde: dit is een vrijwel letterlijk citaat. En schaamrood was er niet bij.
Er zijn landen binnen de Europese Unie die inderdaad als regel hebben dat iedere vennootschap controleplichtig is. Landen als Nederland kiezen er voor hier iets pragmatischer mee om te gaan. Helaas op basis van een wel heel pragmatisch, maar inhoudelijk volstrekt irrelevante maatstaf: de omvang van de onderneming.
Waarom is die maatstaf zo verkeerd? Een goede maatstaf zou een evenwicht moeten vormen tussen controleerbare eenvoud en inhoudelijke relevantie. Het omvangscriterium lijkt vooral aan de eerste eis te voldoen, hoewel ook daar nog wel wat valt te marchanderen. Aan de tweede eis wordt volstrekt niet voldaan.
Daarom een voorstel voor andere criteria. Niet zo prettig simpel en pragmatisch, maar wel simpel genoeg om handhaafbaar te zijn. En inhoudelijk wel een beetje pragmatisch, maar toch niet te veel:
- Geen enkele rechtspersoon is controleplichtig als geen onderneming wordt gedreven.
- Controleplicht vervalt indien sprake is van consolidatievrijstelling
- Iedere beursgenoteerde onderneming is controleplichtig
- Iedere onderneming met een aandeelhouder met meer dan 50 procent en een aandeelhouder met minder dan 5 procent is controleplichtig
- Iedere onderneming die opereert onder een vergunning binnen een gereguleerde markt.
Daar zou je nog aan kunnen toevoegen dat iedereen controle kan eisen, mits een, door de rechter toetsbaar, gerechtvaardigd belang bestaat. Maar dat laatste lijkt me te veel tot willekeur en chaos leiden, dus liever niet.
Wie vallen met deze norm nu buiten de boot? Met name partijen die zelf prima controle kunnen afdwingen als ze daar behoefte aan hebben, naar mijn idee.