Opinie 26 februari 2013

Is de VGBA juist en volledig?

Zijn de fundamentele beginselen in de concept VGBA juist en volledig? Moeten bijvoorbeeld professioneel-kritische instelling, en een rechte rug niet op de één of andere manier terugkomen in de Gedrags- en Beroepscode?

De conceptcode neemt als uitgangspunt de verantwoordelijkheid van de beroepsgroep om te handelen in het algemeen belang. Dit uitgangspunt beschrijft in zeer algemene termen de functie van de beroepsgroep voor het maatschappelijk verkeer. Die functie kunnen wij specifieker beschrijven als assurance-provider voor het maatschappelijk verkeer.

Onze beroepsgroep beschouwt zichzelf als professioneel: het eerste fundamentele beginsel. Een professionele beroepsgroep kenmerkt zich door een zekere mate van autonomie, geïnstitutionaliseerd in een vereniging van beroepsbeoefenaren die onder meer verantwoordelijk is voor opleiding, kwaliteitsbewaking, en een esprit de corps vastgelegd in een erecode.

Die erecode heeft drie functies:

Ten eerste het formuleren van concrete plichten opdat wijzelf weten waarnaar wij ons moeten richten. Daarmee speelt de code een belangrijke rol in de accountantsopleiding en bij het in stand houden van het morele niveau in de beroepsgroep.
Ten tweede aan het maatschappelijk verkeer duidelijk maken wat men van ons mag verwachten.
Ten derde dient de ethische code als aanknopingspunt voor de formulering van concrete afdwingbare rechtsregels.

Het plichtsbesef dat wij met deze code onder woorden willen brengen kent dus twee pijlers: de maatschappelijke verantwoordelijkheid en het esprit de corps, het bewustzijn te behoren tot een professie.

Als we de juistheid en volledigheid van de fundamentele beginselen willen beoordelen moeten we starten bij de functie van de accountant als assurance-provider voor het maatschappelijk verkeer. Hieruit volgen direct de fundamentele beginselen van integriteit, objectiviteit, en vakbekwaamheid en zorgvuldigheid. Immers, zonder die beginselen kan het maatschappelijk verkeer niet vertrouwen op de verklaring van de accountant.

Ben ik er dan? Nee, want de accountant is niet zomaar een waarheidspreker. Het karakteristieke van de accountantsfunctie is dat hij zekerheid toevoegt aan de verantwoording van een ander door daarbij een verklaring af te geven. Ik moet dus nog een principe toevoegen en wel dit: professioneel-kritische instelling. Want zonder die instelling kan het maatschappelijk verkeer de accountantsverklaring niet op waarde schatten. Ik voeg dus een fundamenteel principe toe: professioneel-kritische instelling.

De tweede pijler van de erecode is het esprit de corps, het bewustzijn dat wij behoren tot niet zomaar een beroepsgroep maar een professionele club. Daar hoort zeker weerbaarheid bij oftewel de 'recht rug', een onmisbare eigenschap voor accountants. Het valt dus op dat de uitwerking van het fundamentele beginsel van professionaliteit in de voorliggende conceptcode in artikel 3 en 4, te weten het niet in diskrediet brengen van de beroepsgroep en de werkgever zonodig aanspreken op wet- en regelgeving, in dit opzicht te beperkt is.

Daarmee meen ik volledig te zijn. De fundamentele beginselen zijn dus:

• Professionaliteit
  - 'Eer van de stand'
  - 'Rechte rug'
• Integriteit
• Objectiviteit
• Vakbekwaamheid en zorgvuldigheid
• Professioneel-kritische instelling

Het valt u op dat vertrouwelijkheid er niet bij staat. Dat is volgens mij niet zozeer een fundamenteel beginsel, maar een concrete rechtsregel die soms moet gelden om te kunnen werken, maar soms ook juist moet worden doorbroken met het oog op de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de beroepsgroep (een fundamenteel beginsel zou je nooit mogen doorbreken).