Opinie

De accountant als citroen

Nu gedwongen roulatie en scheiding van advies en controle wettelijk zijn geregeld, is het tijd na te denken over maatregelen die de kwaliteit van de accountantscontrole daadwerkelijk bevorderen.

De AFM zou de accountantscontrole op bedrijven een enorme dienst bewijzen door te bezien of in Nederland sprake is van prijsafkalving.

De nieuwe accountantswetgeving is erop gericht de kwaliteit van de controle te verbeteren. Het is sterk de vraag of 'de markt' een betere controle wil. Uit onderzoek in de VS blijkt dat hogere controlerisico's sinds 2010 niet langer worden ingeprijsd in de accountantstarieven.

Iedereen zou er beter van worden als in Nederland eerst eens in kaart zou worden gebracht of dat in Nederland/Europa ook geldt. Op basis van deze informatie kunnen we nadenken over de vraag of, en zo ja welke maatregelen nodig zijn om de controlepraktijk te verbeteren.

Met de huidige wetgeving - gedwongen roulatie en scheiding controle van advies - heeft de politiek zich gebaseerd op de constatering dat de kwaliteit tekort schiet en heeft men de 'usual suspect', het gebrek aan onafhankelijkheid van de accountant, aangewezen als de oorzaak. Fundamenteel is er echter meer aan de hand.

Zo is het onbegrijpelijk dat het kleine bedrag dat organisaties van openbaar belang nu betalen voor hun controle nog verder wordt gereduceerd. Dat duidt erop dat men of niet wil worden gecontroleerd, of dat men de toegevoegde waarde van de accountant zeer laag inschat.

Om deze twee fundamentele factoren te keren zijn heel andere maatregelen nodig dan de scheiding tussen advies en controle of gedwongen roulatie.

De gedwongen scheiding tussen advies en controle zal naar verwachting een verdere afkalving van het beroep van de accountant inluiden. Immers, nu kan de controlerend accountant bij een vermoedelijk probleem (fraude) trachten verdere ondersteuning voor zijn vermoeden te zoeken door de adviserende collega te vragen hoe een (belasting-)advies exact is geconstrueerd; dit helpt de accountant het betreffende spoor te blijven volgen.

In de nieuwe situatie wordt deze informatiebron afgesloten. Hiermee speelt de wetgever de manager in de kaart die niet wil worden gecontroleerd. Doordat de accountant minder informatie kan krijgen, bevordert de wetgever bovendien dat bedrijven een lage dunk ontwikkelen over diens bijdrage.

Gedwongen roulatie heeft als effect dat de nieuwe accountantsorganisatie, de informatieachterstand amper weggewerkt, al moet gaan denken aan de afbouw van de relatie. Dit werkt weinig motiverend om te investeren om de aanvankelijke informatieachterstand überhaupt in te lopen wanneer de opdracht is verworven. Hiermee speelt de wetgever de onderneming die niet goed wil worden gecontroleerd opnieuw in de kaart.

Maatregelen die wel zouden werken tegen de neiging om controle door de accountant te onderdrukken liggen voor de hand: breng de relatie accountant-bedrijf primair tot uitdrukking via de controlerend partner en de voorzitter van de auditcommissie. Het is vervolgens aan de accountant om de toegang tot informatie af te dwingen. Daarvoor moet de controlerend partner voldoende accountants in kunnen zetten. Dat kan hij alleen als de tarieven niet afkalven.

Ik mag hopen dat een Nederlands onderzoek naar tariefvorming in de accountancy niet lang op zich laat wachten.

Een licht gewijzigde versie van deze bijdrage is geplaatst in het Financieele Dagblad van 19 april 2013.

Wat vindt u van deze opinie?

Reageer Spelregels debat

Jan Bouwens is hoogleraar accounting UvA en research fellow University of Cambridge.

reacties

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.