Het Kwade zit in de Goeden
De titel van deze bijdrage ontleen ik aan een blog van filosoof Chris Koopmans. Hij gaat in op Goed en Kwaad en komt daarbij tot een conclusie die ik deel: 'Het probleem is niet het Kwaad in de wereld, het echte probleem zit in het Goede dat het Kwade de ruimte geeft.'
Koopmans beschrijft dat fraude, regelmisbruik, opportunisme, corruptie en goklust steeds weer boven water worden getild. Wat hem betreft logisch: hebzucht en machtsmisbruik zijn van alle tijden. En verder stelt hij: 'Dergelijk kwaad kun je niet uitbannen, maar alleen zoveel mogelijk pogen in te perken.'
Koopmans beschrijft ook de oplossing die velen zien: meer toezicht, regels en sancties. Hij neemt afstand van deze oplossing, die hij onder verwijzing naar rechtsfilosoof Van Domselaar 'naïef' noemt.
Hij haalt een andere filosoof, Foucault, aan om te betogen dat het niet gaat om meer toezicht en regels, maar om meer moed. De moed om in te grijpen en zaken aan de orde te stellen waar nodig: 'Dat vergt een zekere stoïcijnse levenshouding tegenover dreigend ambitie-, carrière-, en bezitsverlies. Moedige klokkenluiders weten inmiddels heel goed dat, als er bloed vloeit in de organisatie waar ze werken, de haaien direct in aantocht zijn.'
Koopmans filosofeert verder: 'De Moedige die eenmaal gesproken heeft zal bovendien moeten volharden in zijn eenmaal genomen besluit om kwalijke zaken aan de orde te stellen en weten dat hij soms lang en alleen in de woestijn zal moeten lopen waarbij de gieren in de lucht hem permanent blijven volgen.'
Heeft dit met accountancy te maken? Jazeker! Accountants zijn bij wet beschermd om Moedig te zijn. Accountants met een professioneel-kritische instelling durven in te grijpen en te spreken, waar anderen zwijgen. Accountants horen signalen van fraude, misbruik, opportunisme, corruptie, goklust, hebzucht en machtsmisbruik op te volgen en te bestrijden.
Maar zijn accountants wel moedig (genoeg)? Ik denk van niet. Veel accountants zijn veiligheidszoekers. Hechten aan ambitie-, carrière- en bezitsbehoud. Hebben meer oog voor de haaien en de gieren dan voor het echte Kwaad.
Accountants zijn in het algemeen wel de Goeden. Degelijke, harde werkers. Maar te vaak - als het er echt om gaat - ontbreekt hen de moed om in te grijpen. De moed om het Kwade of de Kwaden te beteugelen.
Bovendien zoeken accountants vaak de op het oog makkelijke - de naïeve - oplossing van meer toezicht en regels. Ik noem twee recente voorbeelden.
Ten eerste het recente NEMACC-onderzoek naar de regeldruk voor openbaar accountants. Een uitkomst daarvan wordt treffend verwoord in een bericht op deze site: regelgeving accountants niet specifiek genoeg. En een subkopje in het bericht: extra regelgeving gewenst voor een aantal aspecten.
Het tweede voorbeeld ziet op de voorgestelde uitbreiding van de Code of Ethics. Een uitbreiding die mede gaat over de invoering van een meldplicht voor illegale praktijken (ik schreef daar eerder over). De NBA reageerde op 14 februari 2013 op het consultatiedocument dienaangaande.
De reactie begint beleefd en positief: 'And it is our opinion that responding to suspected illegal acts is in the public interest therefore we fully support IESBA in choosing such an important project.'
Hier had de reactie kunnen eindigen. In plaats daarvan lezen we nog anderhalve pagina met allerhande randvoorwaarden voor deze meldplicht, alsmede vele punten die nog moeten worden verduidelijkt. Om de schrijvers van het concept vervolgens met huiswerk terug naar de tekentafel te sturen. Specifieke vragen aangaande het consultatiedocument laat de NBA verder onbeantwoord.
Het gevolg? Dit soort reacties zal leiden tot vertraging van de invoering van de meldplicht. Waardoor illegale praktijken onnodig lang kunnen voortwoekeren.
Zoals gezegd: het Kwade zit in de Goeden.