Behoudzucht vermomd als argument
"We moeten wachten op internationale regelgeving, niet op de troepen vooruit lopen." U kent het vast, dit onvermijdelijke argument in discussies over regelgeving. Wat paradoxaal geformuleerd: ‘internationalisering' is naast een motor voor verandering ook verworden tot het favoriete alibi voor behoudzucht.
Dat zie je in de bankwereld, maar ook in de accountancy. Het speelde vorig jaar rond de Wet op het accountantsberoep, je ziet het in het debat over de reikwijdte van de accountantsverklaring, en ook rond de door de NBA gepubliceerde concept-onafhankelijkheidsvoorschriften duikt het weer op, onder meer uit de mond van de SRA-voorzitter: "Wat nu gaat gebeuren is dat er regelgeving wordt voorgesteld die strenger is dan de Europese regels voor onafhankelijkheid van accountants. Wat we nodig hebben in Europese regelgeving is harmonie, geen disharmonie."
Geheel los van de inhoudelijke kant: internationale harmonisering kan natuurlijk nooit een argument zijn om iets niet te doen. Harmonisering is mooi als het kan, maar als inzichten uiteenlopen en de zaak wordt belangrijk genoeg gevonden, is het helemaal niet erg als één land afwijkt of vooroploopt. De Verenigde Staten doen dit vrijwel permanent. Neem, om dicht bij huis te blijven, alleen al de Sarbanes-Oxley Act en andere regelgeving die ijlings werd ingevoerd na het Enron-debacle.
Altijd op elkaar wachten, unanimiteit als eis stellen voor maatregelen, is een recept voor niet-handelen en behoud van de status quo. De betrokkenen zullen het ontkennen, maar dat doel wordt waarschijnlijk vaak belangrijker gevonden dan het streven naar harmonisering zelf.
Wijzen op de internationale omgeving lijkt natuurlijk een argument dat getuigt van een kosmopolitische blik. Een blik die, anders dan die van kortzichtige beleidsmakers en politici, niet wordt vertroebeld door de voor de bereisde zakenman volstrekt irrelevante en achterhaalde Nederlandse landsgrenzen. Vaak worden in zo'n betoog al snel ook ‘gekke Henkie' en ‘Jutland' nog even opgevoerd.
Laten we nuchter blijven. Dat regels internationaal afwijken, kan natuurlijk (eventjes) lastig zijn voor de internationale spelers die er aan moeten voldoen. Maar vanuit maatschappelijk oogpunt kan die disharmonie juist nuttig zijn en een mogelijke stok achter de deur om tot beweging te komen. Het kan andere landen - en vooral ook de betrokken spelers - prikkelen om ook die kant op te gaan. Want wat weerhoudt bijvoorbeeld accountants(kantoren) er van om zich internationaal aan die ene best practice of - afhankelijk van je standpunt - most rigid practice te houden? Al was het maar voor het praktisch gemak.
Daarom is het opvallend te zien dat de AFM de naderende disharmonie in de onafhankelijkheidsregels juist toejuicht. "Met versterkte gedrags- en beroepsregels en duidelijke en handhaafbare normen zal Nederland in het internationale speelveld positief afsteken", stelt AFM-bestuurder Gerben Everts over het NBA-voorstel. "Dat is een rol die ons als Nederland op het terrein van accountancy past."
Natuurlijk, een Alleingang van pakweg Albanië zou internationaal weinig indruk maken. Maar anders dan velen denken is Nederland, economisch en ook in andere opzichten, geen marginaal dwergstaatje maar een middelgroot land. Inhoudelijk heb ik er geen mening over, maar het tegenargument ‘internationale harmonie' is echte onzin. Harmoniseren kan altijd nog.
Deze bijdrage is ook als column geplaatst in het septembernummer van Accountant.