Opinie 16 januari 2014

Tentamenvragen voor de onbedorven geest

Voor het collegeblok Ethiek en Social Skills dat ik in maart ga verzorgen voor accountancystudenten, zit ik in de fase dat ik moet beslissen hoe ik dat ga toetsen.

Sowieso laat ik de studenten een opinie schrijven, zodat het bestand aan opinieschrijvers in de toekomst eens lekker opgeschoond wordt met de upcoming generation. Lijkt me goed en verfrissend met Tom Ooms als lichtend voorbeeld. Gaten schieten, revolte van onderop, kussens opschudden. Kom maar door.

Daarnaast zou ik heel graag de volgende vragen aan hen voorleggen:

1. Je zit op een feestje en vertelt dat je binnenkort afstudeert en gaat werken bij een kantoor met een partnerstructuur. Een vriend van je, die gaat werken bij een hippe startup waarbij hij meteen aandelen krijgt en deelt in de winst, noemt zo'n partnerstructuur "een achterhaald model dat nog het meeste lijkt op een piramidespel".
   Vraag: Onderbouw met argumenten waarom deze structuur anno 2014 een verdedigbaar verdienmodel is en wat jou daarin persoonlijk aanspreekt.
   
2. Een tijdje terug, toen jullie docente professionals interviewde voor een boek met als thema 'lastige kwesties tussen geld en geweten' in hun professionele bestaan, wilde een aardige, loyale, accountant werkzaam bij een groot accountantskantoor ook graag haar medewerking verlenen. Toen zij toestemming vroeg (dat moet, daar komen jullie nog achter), mocht dat niet. Het antwoord dat zij kreeg was: "Dat dient geen commercieel belang."
   Vraag: Leg uit waarom een kantoor ervoor kiest om een weldenkende, door hen zelf ingehuurde en betaalde werknemer niet het vertrouwen geeft het woord te voeren en wat effecten zijn van deze beslissing op het functioneren van de werknemer en waarom dit een illustratief antwoord is gezien het thema.
   
3. In het FD van 10 januari 2014 staat een interessante vraag van een directeur van een accountantskantoor. Hij vraagt daar aan Sheila Struyk advies omdat hij heel graag in een grote dure auto wil rijden, maar bang is wat zijn klanten daarvan zullen vinden (namelijk: 'die betalen wij zeker').
   Vraag: Leg uit aan deze directeur in een samenhangend betoog gelardeerd met het nodige empathische vermogen, dat zijn vraag thuishoort in een tijdsgewricht dat ver achter ons ligt, nou ja, in ieder geval ver achter jullie, en dat er grotere kwesties in het leven zijn. Leg daarbij uit waarom de directeur een beetje van zijn professionele paadje geraakt is nu hij advies zoekt over wel of niet een dure auto en beschrijf daarbij de kenmerken van de ware professional.
   
4. Uit onderzoek onder geneeskundestudenten blijkt dat als je studenten traint in communicatieve vaardigheden en hen daarna in de praktijk loslaat, bijvoorbeeld in een maatschap, dat zij dan alras alle goedbedoelde adviezen vergeten en zich zonder slag of stoot aanpassen aan de heersende mores.
   Vraag: Leg uit waarom dit gebeurt en waarom mevrouw Kloppenburg toch dapper door moet gaan met deze colleges.

Ik zal het allemaal niet doen. Ik ga keurige tentamenvragen maken die de studenten ook heus aan het denken zetten.

Ik zal, tijdens colleges, mijn eigen normen niet onder stoelen of banken steken (dat doet geen enkele docent) en keurig melden dat het mijn opvattingen zijn en ik natuurlijk een buitenstaander ben. Dat biedt een nette ontsnappingsroute.

Maar vooral zal ik benadrukken dat je daar als individu en aankomende professional helemaal anders over mag denken. Dat er dan sprake is van een heus geschil. Dat het vaak al heel verhelderend werkt om het geschil te duiden, opdat er daarna - met argumenten - een gesprek op gang kan komen en men in alle redelijkheid tot een goede uitkomst kan komen, of vaststelt dat het nooit wat wordt.

Omdat zo'n gesprek voeren een belangrijke vaardigheid is en blijft als je, wanneer wet- en regelgeving net niet het verlossende antwoord geven en de beroepspraktijk meer moeras blijkt te zijn dan klei, te midden van verschillende opvattingen toch altijd ook zelf een antwoord moet kunnen formuleren en overtuigend uitdragen.  

En al typend kruipt dan het wonderschone liedje van Ede Staal in mijn hoofd: 't Het nog nooit, nog nooit zo donker west, of 't wer altied wel weer licht. En via dat liedje de gedachte dat optimisme een morele plicht is (Popper): We have a duty, instead of predicting something bad, to support the things that may lead to a better future.

Aan het werk.