Opinie 13 mei 2014

Commercie en disfunctionaliteit

De afgelopen weken is de discussie over auditkwaliteit hoog opgelaaid. Graag draag ik bij aan de discussie op basis van drie overwegingen.

1. Commercie in de accountancy

Accountantsorganisaties zijn gewoon commerciële organisaties. Er werken duizenden mensen, met even  zoveel gezinnen daarachter, die hun inkomen in deze sector verdienen. Op zich is er niets mis met een commerciële organisatie. Daar zijn er veel van en ze leveren de economie toegevoegde waarde. Commercie kan evenwel op gespannen voet staan met de publieke taak die de accountant heeft, zeker wanneer het partnerinkomen geheel afhankelijk is van de winst van de organisatie.

Toch is dit geen pleidooi om de commerciële status van accountantsorganisaties te ontbinden. De besturen van de accountantsorganisaties zijn nu eenmaal verantwoordelijk voor de continuïteit van de onderneming, en daar hoort werving van cliënten en opdrachten onlosmakelijk bij.

Het probleem ontstaat wanneer de commerciële drijfveer de overhand krijgt en zaken als kostenreductie, prijsdruk en concurrentie een zodanige invloed krijgen dat ze leiden tot disfunctioneel gedrag van de accountant.

Disfunctioneel omdat te goedkope assistenten worden ingezet voor te ingewikkeld werk.
Disfunctioneel omdat noodzakelijke specialisten (die duur zijn) niet worden ingezet bij een controle.
Disfunctioneel omdat auditwerk tegen te lage prijzen wordt aangeboden (low balling) om de concurrentie de loef af te steken.
Disfunctioneel omdat noodzakelijke audituren of niet worden gemaakt of niet als overuren worden uitbetaald.

Houd de commercie dus in de hand en laat het niet de overwegende drijfveer worden voor de onderneming.

2. Commercie in de beoordeling

De uiteindelijke beoordeling van de partners in accountantsorganisaties heeft plaats in de beslotenheid van de kamer van de senior of lead partner. Daar zijn geen journalisten of blogschrijvers bij. Zolang in deze kamers en in de beslotenheid van het beoordelingsgesprek de commerciële aspecten uiteindelijk bepalend zijn voor een goede of minder goede beoordeling, zal commercie in het gedrag van de accountant de bovenhand blijven voeren, want 'what gets measured, will get done'.  

De partners die doorgroeien naar het hogere echelons, naar leidinggevende functies en naar raden van bestuur, zijn bijna zonder uitzondering de partners die het commercieel erg goed hebben gedaan, waarbij 'goed' wordt gedefinieerd als 'veel grote cliënten bediend of binnengehaald', 'veel aan cross selling gedaan', 'succesvol in de markt en gezien bij cliënten'.

Partners kijken uiteindelijk - niets menselijks is hen vreemd - naar de eigen bankrekening aan het einde van het jaar. De partner moet op basis van andere kritieke prestatie-indicatoren (kpi) worden beoordeeld en ik ben het dus eens met Michael de Ridder van PwC dat prestaties op het terrein van kwaliteit meer zichtbaar moeten worden en een belangrijke kpi moeten zijn in de beoordeling.

3. Radicaal andere aansturing

Accountantsorganisaties moeten anders worden aangestuurd. Er moeten andere bestuurders komen die niet noodzakelijkerwijs uit de accountancy komen, maar die een bedrijf kunnen aansturen op basis van een vast salaris. Bestuurders van vele duizenden bedrijven in Nederland en daarbuiten weten dat duurzaamheid uiteindelijk berust op kwaliteit van het product of de dienst en daarmee op tevredenheid van de cliënt.

Professionele bestuurders die geen accountant zijn en die de onderneming besturen vanuit een visie op kwaliteit en cliëntgerichtheid zullen het klimaat binnen de accountantsorganisaties kunnen veranderen. Zij moeten onder toezicht staan van professionele commissarissen, die ook primair toezien op de kwaliteit van de dienstverlening en daar keiharde kpi's voor afspreken.

Kwaliteit en NIET het partnerinkomen is de sleutel tot duurzaamheid. Maak van accountantsorganisatie gewone ondernemingen en geef partners voortaan een salaris in plaats van een winstdeel. Dat haalt de verkeerde stimulus weg.

Misschien nog een laatste punt:

Commissarissen van ondernemingen zijn ook niet van alle blaam gezuiverd. Zolang de raad van commissarissen van ondernemingen toestaat dat de directie of zijzelf alles in het werk stelt om de rekening van de accountant te verlagen, werk je daarmee ook disfunctionaliteit in de hand. Accountantscontrole van een hoge kwaliteit heeft een prijs en die moet ook worden betaald.