Opinie 30 september 2014

Het gaat om de reis, niet om de bestemming

Het zijn sobere weken in Accountantsland. Weinig ruimte voor veel feestgedruis. Ik heb mij de afgelopen dagen verbaasd, ben hier en daar wat geschrokken, maar ik ben nergens over verrast.

Ook niet over het feit dat 86 procent van de Telegraaflezers "geen enkel vertrouwen in accountants" meer heeft. Ik zie u denken, ach De Kok, sodemieter toch op met je Telegraaf. Tja... mensen.

Verbaasd, dan wel wat geschrokken, ben ik over de toon van Jan Hommen. Misschien nog meer over de timing. Achterna gezeten door commerciële belangen lijkt de jacht op de falende partners nu plots geopend. Ik zie ze al rennen door die lange gangen daar met Jan achter ze aan. Bij het lezen van het bericht over EY, met dezelfde toon, merk ik dan hoe groot de cultuurverandering dan blijkbaar al is.

Voordat de toon nu is gezet en iedereen met de vinger gaat wijzen naar falende accountants en het groots uitroepen van Menhunt 0.0, lijkt het mij verstandig om precies te doen wat heel veel mensen al aangeven: terug naar de basis en bouwen aan gezond fundament onder de kantoren.

Ook wel een beetje verbaasd was ik over het Nieuwsuur-interview met Gerben Everts (AFM). Twan Huys had overduidelijk geen zin in enige nuancering.  "Niet blaffen, maar meer bijten", was de boodschap.

Ik denk dat de AFM erg goed werk doet. Punt. Dit kwam die avond echter niet goed uit de verf, mede ook door de bevestiging van Gerben Everts op vragen van Twan "...dat accountants het wel eens op een akkoordje gooien". Na vier minuten interview zakte de moed mij toen enigszins in de schoenen. Smullen voor de gemiddelde kijker, dat wel.

De hoop op commissarissen is vertederend. Hoe lang is het nu geleden dat de toonzetting rondom het functioneren van de Nederlandse dames en heren commissarissen nog fnuikend hard was? Twee jaar, drie jaar? Zelfs toezichthouders werkzaam bij of aan het hoofd van onze aller DNB kregen er vol van langs. Ik herinner mij nog een Tuacc/NBA-event rondom de Commissaris 3.0. Dat was ook niet bijster indrukwekkend. Maar goed. Nu zijn commissarissen straks de wettelijke redders in nood. AFM heeft zijn punt, maar ik geloof er niet in (is voor u ook geen verrassing).

De laatste verbazing, ik zal u niet vermoeien met mijn verdere lange lijst, gaat over de suggesties op social media als zou de kwaliteitsproblematiek van de big four niet die van de mkb-kantoren zijn. De Grote Jongens verpesten het allemaal voor die Kleine Jongens. Tranentrekkend en totale onzin.

Ik moet eerlijk zeggen dat ik eigenlijk prima in mijn vel zit. Ondanks, of wellicht wel dankzij de afgelopen dagen. Woest ben ik allang niet meer, sorry Marcel. Dat was vier jaar geleden wel anders. Gelaten ben ik ook niet. Ik heb nu geaccepteerd hoe het is en me gerealiseerd dat de enige echte verbetering die je in gang kunt zetten de verbetering is die heel dicht bij jezelf staat. 

Ik had toegezegd een (laatste) reactie te geven op alle ontwikkelingen. Ik heb het rapport van de Werkgroep gelezen en mij door een prima lezend AFM-rapport geworsteld dat in toon en inhoud niet veel anders was dan de drie voorgaande versies.

We worstelen al honderd jaar met het vinden van een balans tussen gegevensgericht, systeemgericht, in en om het IT-systeem controleren, en weer terug. Ik ga er verder niet veel over zeggen. Wat ik lees, herken ik deels. Dingen die evident niet goed zijn, zijn niet goed, maar de uitdagingen in het maken van keuzes in controlerichtingen en technieken, herken ik zelf ook.

Dan het rapport van de Werkgroep Toekomst accountantsberoep. Laat ik voorop stellen dat het natuurlijk een prachtige vastlegging is. Zoals ook het rapport van onder anderen Jules Muis 'De Accountant, morgen?' uit 1971 een prachtig rapport was. En actueel.

Achteraf begrijp ik wel waarom ik, als een van de hoofdaanjagers van het debat, niet door de werkgroep ben gehoord. De Tuacc Top 7 uit 2012 bleek na het lezen van het rapport namelijk toch een prima kapstok te zijn geweest voor de werkgroep, want bijna alle Top 7 punten, met bronvermelding, zijn geadresseerd. Soms helemaal in lijn met de Tuacc-standpunten, soms wat verpakt of ronduit vreemd uitgewerkt.

Zo is de uitwerking van de oproep voor een ‘openbaar aanklager' mij niet geheel duidelijk. Ik hoor graag van Harry Mock en Arnout van Kempen wat zij daar van vinden.

De zorgen over investeringen in data-analyse en innovatie voor de kleinere kantoren zijn volstrekt onnodig. Ik kan zo een aantal kantoren noemen die qua innovatie en techniek minstens gelijk, zo niet verder zijn dan de big four. Het gaat om mindset, lef om te investeren en gewoon doen.

Het wetenschappelijk instituut en innovatiestuk begrijp ik, maar ik vrees dat dit eerst in kleine stapjes vanuit de praktijk moet worden opgestart. Internationaal uitbesteden klinkt goed, maar ook gelijk zo ver weg.

Zondag werd in het tv-programma Tegenlicht weer prachtig geïllustreerd wat de kracht is van samenwerking tussen praktijk, kennisinstituten op basis van elkaar voortuitgang 'gunnen'. Een prachtige samenwerking tussen beroep, de accountancyuniversiteiten en TU Eindhoven en Delft zou bijvoorbeeld al een prachtige stap zijn. Peter Eimers als LabHoofd!

De focus op kwaliteit, de kwaliteitsindicatoren en behouden van de ‘beste mensen' in plaats van up or out beleid zijn prima en sluiten volledig aan op de Tuacc-agenda. Hetzelfde geldt voor Tuacc-item 1: ophogen die controlegrenzen en meer ruimte voor andere vormen van assurance-ontwikkeling.

Dan staan er naast de Tuacc-punten natuurlijk ook andere voorstellen in het rapport. Het ene punt vind ik wat beter dan het ander punt. Voldoende stof voor het vervolgdebat op 6 oktober. Een van de weinige punten in het rapport waar ik mij echt aan stoorde is de uitbreiding van de groep organisaties van openbaar belang (oob's). Wat is daar nu het nut van? We streven toch allemaal, oob en niet-oob, naar hetzelfde kwaliteitsniveau?

Wat dan wel weer leuk is, is dat Marcel Pheijffer zijn bonuspunt rond de VGBA (kwaliteit en PKI worden straks expliciet opgenomen) heeft gekregen. En het leuke hiervan is dat hij daar zelf niet meer op had gerekend.

Via een dingetje rondom de inkomensdiscussie een brug naar mijn titel. Op Twitter, via Bart Mos (journalist van De Telegraaf) wordt gesproken over "stuur- en werkgroep botst hard, vooral hoogte salaris was twistpunt". Als iemand doorvraagt naar de bron antwoordt Bart Mos: "directielid van NBA in de wandelgang van @nieuwspoort".

'Het gaat om de reis, niet om de bestemming.' Waar ik nu persoonlijk erg benieuwd naar ben, en ik denk velen met mij, is een voor iedereen leesbare analyse van de communicatie en wisselwerking tussen de stuurgroep en de werkgroep.

Welke ideeën zijn afgevallen, in hoeverre is er nu echt gestuurd, wat waren de heikele onderwerpen en wat waren nu precies de afwegingen om mensen wel of niet in het proces te betrekken?

Die transparantie lijkt mij relevant in het licht van de verdere discussie en de wijze waarop we gaan nadenken over 'hoe verder?'. Als accountant wil je graag the 'unknown' weten. Ik lees wat ik lees, maar ben erg benieuwd naar de dynamiek en naar wat ik niet lees maar wat wel onderdeel was van de reisvoorbereiding.

Als ik dan nog wat over de voorbereiding van de reis mag zeggen, ik ben daar nog steeds niet van onder de indruk. U weet dat ik 'breed' altijd heb gedefinieerd als zijnde de gehele accountancyketen. Die keten start ergens bij het hbo accountancyonderwijs en eindigt bij PE Levenscyclus. Hier tussenin zitten dan, pak ‘m beet, twintig andere schakels. Ik denk nog steeds dat de veranderingen met elkaar, in de brede keten, bijna parallel in gang gezet moeten worden.

Natuurlijk worden onderwijs en PE wel genoemd in het rapport van de werkgroep, maar de intensiteit, de vurige oproep, aandacht voor noodzaak om de keten aan elkaar te verbinden, mis ik. Ik hoop dat de monitoringcommissie in de nabije toekomst een brede bril opzet en door de accountancyketen heen gaat kijken.

Ik ben blij met de oproep dat in de Monitoringcommissie vooral geen mensen uit de accountancy moeten zitten. Ik sluit mij ook aan bij de oproep van Fouk Tsang dat de NBA moet worden voorgezeten, al is het maar voor de periode van vier jaar, door een externe voorzitter. Iemand die door de keten heen kan kijken, voor verbinding kan zorgdragen en aan de andere kant een inspiratie kan zijn voor de gehele beroepsgroep.

Terug naar mijn 'goed in mijn vel zitten'. Als we allemaal kleine stapjes vooruit maken in onze eigen winkel, onafhankelijk van waar we zitten in de accountancyketen, dan komen we echt vooruit. Ik ben daar van overtuigd! En als ik het heb over 'klein', dan bedoel ik ook echt klein. Ik heb nog steeds het gevoel dat de oplossing dicht bij ons staat. Coaching, aanspreken, meewerken, meedenken, beter opschrijven, kennis overdragen.

Verder moeten we ons realiseren dat de kracht van het samen willen doen, groter is dan het apathisch kijken naar diegenen die het voorbeeld moeten geven maar dat niet willen (of kunnen). Ik pleit al jaren voor een 'beweging' die de verandering vanzelf gaat dragen, uitdragen en gaat realiseren. Een rapport zonder beweging is uiteindelijk slechts een rapport. En ik heb hier niet over de 'jonge accountants' waar Huub Wieleman graag naar refereert, maar over iedereen met passie voor ons vak.

Wat we  nodig hebben voor een beweging zijn helden, doeners en denkers die positief met het vak bezig zijn. Ik las vandaag dit artikel. Prima! Zomaar een voorbeeld. Het is aan alle partijen in de keten - van hbo-onderwijs tot NBA, van CEA tot AFM, van Universitair onderwijs tot SRA - om die mensen een platform te geven. De treurnis voorbij.

Ik had begin 2013 al aangegeven het debat wat moe te zijn, ik hoopte toen op 'crucial conversations'. Mijn vooruitziende blik is natuurlijk erg leuk. De vraag is of deze 'crucial conversations' nu ook echt echt echt hebben plaatsgevonden, maar dat moet nu dan blijken.

Ik wens iedereen veel wijsheid en vooral veel plezier toe in het vervolg.