Opinie 17 september 2014

Oorzakenanalyse Deloitte

De frequente lezer van mijn blogs kent mijn voorliefde voor transparantieverslagen. Het onlangs door Deloitte - met stille trom - uitgebrachte verslag 2014 leert ons een aantal dingen.

Ten eerste dat Deloitte ons alvast een inkijkje geeft in de uitkomsten van het AFM-onderzoek, waarvan de rapportage op 25 september zal plaatsvinden:

'De AFM heeft op 3 juli 2014 aan Deloitte schriftelijk verslag uitgebracht dat zij tot een voorlopig oordeel is gekomen inzake het doorlopend toezicht van de AFM waarbij tien wettelijke controledossiers zijn onderzocht over het boekjaar 2012.'

Het voorlopige resultaat van het AFM-onderzoek wordt ook genoemd:

'In de voorlopige rapportage zijn bij vier dossiers bevindingen geformuleerd. De AFM komt daarmee tot de voorlopige conclusie dat de vakbekwaamheid van de betrokken accountants van de dossiers met bevindingen versterkt moet worden. In het verlengde daarvan komt de AFM tot de voorlopige conclusie dat Deloitte niet aan haar zorgplicht heeft voldaan met betrekking tot het stelsel van kwaliteitsbeheersing, zoals dat in 2012 van toepassing was, vooral ten aanzien van de wijze van uitvoering van opdrachtgerichte kwaliteitsbeoordelingen en uitvoering van practice reviews versterkt moet worden'.

Ik merk op dat de AFM in 2012 een boete aan Deloitte heeft opgelegd voor het niet naleven van de zorgplicht. Toentertijd sprak de AFM over 'tekortkomingen' in de controle en 'onvoldoende' zorgplicht. Dat is stevigere terminologie dan Deloitte in 2014 hanteert, namelijk ‘bevindingen' en ‘niet voldaan'.

Overigens heeft Deloitte in 2012 met het oog op de toekomst het volgende gemeld: 'Deloitte heeft mede naar aanleiding van de bevindingen van de AFM herstelmaatregelen getroffen en maatregelen om tekortkomingen in de toekomst tegen te gaan.' Het treffen van de juiste maatregelen is kennelijk nog niet geheel gelukt.

De steviger term 'tekortkomingen' hanteert Deloitte wél daar wij zij rapporteert over de uitkomsten van de 'joint inspection' van de AFM met PCAOB, de Amerikaanse toezichthouder. De PCAOB toetst dossiers van - in dit geval - door Deloitte gecontroleerde aan de Amerikaanse beurs genoteerde ondernemingen en de controle van bepaalde dochterondernemingen van aldaar beursgenoteerde ondernemingen. Deloitte controleert onder andere ASMI en ASML die in Amerika beursgenoteerd zijn.

Vorig jaar rapporteerde Deloitte reeds dat de PCAOB onder meer de volgende gebreken in de getoetste dossiers had aangetroffen ten aanzien van de volgende werkzaamheden ten aanzien van:

• managementveronderstellingen;
• opzet en werking interne beheersingsmaatregelen;
• volledigheid van de omzetverantwoording;
• aansturing van een buitenlandse accountant.

Dit jaar geeft Deloitte meer duidelijkheid, namelijk dat de bevindingen van de PCAOB zich uitstrekken ten aanzien van alle drie de getoetste dossiers: een 100%-score, derhalve slechter dan in de Nederlandse steekproef. Letterlijk stelt Deloitte: 'De PCAOB constateert bij de drie onderzochte dossiers en in het stelsel van kwaliteitsbeheersing tekortkomingen.'

Overigens heeft PCAOB de rapportages inzake de toetsingen bij de Nederlandse vestigingen van EY, KPMG en PwC reeds openbaar gemaakt. Zij scoorden alle drie een beter cijfer dan Deloitte (lees: minder dossiers met tekortkomingen). De PCAOB-rapportage ten aanzien van Deloitte Nederland is nog niet openbaar.

Maar de voor mij belangwekkendste passage in het transparantieverslag gaat over de uitkomsten van het AFM-onderzoek:

'Een uitgebreide oorzaakanalyse op deze bevindingen heeft plaatsgevonden door een vast team dat functioneel is gescheiden van het controleteam. Deze ‘Deep-dive' oorzaakanalyse richt zich op het doordringen tot de kern van oorzaken die ten grondslag liggen aan bevindingen uit het onderzoek van de AFM. Zo geeft de aard van de oorzaak richting aan de benodigde kwaliteitsinitiatieven om deze oorzaak weg te nemen.'

Waarom belangwekkend? Omdat de werkgroep-voorzitter die zich thans buigt over de verbetervoorstellen die op 25 september - gelijk met de AFM-rapportage - openbaar zullen worden, meermalen op nadrukkelijke wijze heeft aangegeven te starten met een oorzakenanalyse.

Welnu, Deloitte heeft die panklaar! 'Uitgebreid' nog wel. Een 'Deep dive'. Doorgedrongen tot de ‘kern van de oorzaken'! Wat wil je nog meer?

Nu de werk- en stuurgroep de steun hebben van de grote vier, waaronder Deloitte, de werkgroep een lid kent vanuit de Deloitte-organisatie en de voorzitter van de stuurgroep partner is bij deze accountantsorganisatie, kan het natuurlijk niet anders zijn dan dat de oorzakenanalyse ruimhartig is gedeeld met en besproken is door de werk- en stuurgroep. Sterker: indien de andere drie grote kantoren ook over een dergelijke oorzakenanalyse zouden beschikken en die hebben gedeeld, moeten de werk- en stuurgroep een vliegende start hebben gemaakt.

Deloitte is zelfs nog verder gegaan dan louter een oorzakenanalyse en weet, nu zij de oorzaken van de 'bevindingen' (of: tekortkomingen?) kent, ook richting te geven aan 'de benodigde kwaliteitsinitiatieven om deze oorzaken weg te nemen'.

Laat dit nu exact hetgeen zijn waarmee de werkgroep moet komen: kwaliteitsmaatregelen. Het gaat dus om meer dan het benoemen van externe commissarissen en het nemen van een aantal op het individu gerichte beloningsmaatregelen. Het gaat om kwaliteit, de kern van de motie-Nijboer.