Opinie 28 oktober 2015

Zelf nakijken

Een jongetje op het pleintje voor ons huis tegen zijn vriendje: "Zo stom, de juf laat ons zelf nakijken!" Hij kon er niet over uit en zag al allerlei mogelijkheden om zijn prestaties flink op te krikken. Grappig om te horen en pedagogisch zal het 'zelf nakijken' helemaal verantwoord zijn, maar hoe zit dat in de accountantscontrole?

Want dit gesprekje deed me denken aan het uitvoeren van proceduretests. En de, ik denk wijdverbreide gewoonte binnen het beroep, om de stukken die daarbij horen van te voren op te vragen bij de klant. Bijvoorbeeld voor een proceduretest 'inkopen' waarbij intern door de klant wordt vastgesteld dat inkoopfactuur aansluit met de order en met de ontvangst en dat deze controle zichtbaar is door een paraaf. Er gaat dan een lijstje naar de klant met geselecteerde factuurnummers en het verzoek om de bijbehorende documenten aan te leveren.

En dan verplaats ik me nu even in die klant. Stel dat ik hoofd administratie was. Ik zou de stukken bij elkaar laten zoeken. Stel dat daaruit zou blijken dat niet alle facturen geparafeerd waren, of onterecht waren geparafeerd of dat documenten ontbraken?

Ik zou denken dat me dat niet zou overkomen, dat ik het goed had geregeld. Maar stel dat het wel zo was. Wat zou ik dan doen? Het hele setje zo overhandigen aan de accountant of het setje eerst maar even 'opknappen'? Ontbrekende stukken er bij laten zoeken, verklaringen vinden voor verschillen en parafen alsnog zetten? En dan niets tegen de accountant zeggen?

Ik denk dat het niet onmogelijk is dat ik dat laatste zou doen. En daar schrok ik wel van, want ik beschouw mezelf als iemand met een vrij scherp afgesteld moreel kompas. Waar ligt dan de grens? Zou ik het niet verder uitzoeken, zou ik antedateren, zou ik de accountant ook niet de uitkomsten van mijn onderzoek laten weten, zou ik materiële fouten laten zitten?

Dat denk ik allemaal niet, maar de accountant niet wijzer maken dan die is, daar zou ik dan weer geen moeite mee hebben. En ook dat vond ik een schokkende conclusie, want heb ik het niet zelf tientallen keren meegemaakt als accountant? Hoofden administratie, of hoe ze ook mogen heten, die heel duidelijk uitstralen dat ze niets van jou en de controle verwachten. Of die er een spelletje van maken. Je uitdagen: "Ik ben benieuwd of je het gaat ontdekken."

Een potje intellectueel armpje worstelen, die uitdaging ga ik altijd wel aan. En als je dan wel de vinger op de zere plek weet te leggen. Van de sportievelingen: het respect dat je daarmee afdwingt en niet meer kwijt raakt. You're one of the guys! En als je een slechte verliezer treft: het verzoek aan je baas om je maar van de opdracht af te halen omdat je er niets van snapt.

Zou ik ook zo'n hoofd administratie zijn die eerst moet zien en dan geloven, het de accountant niet te makkelijk maakt? Geen respect heeft voor een accountant die niet verder kijkt dan zijn neus lang is? Het is niet fraai, maar ik vrees van wel.

En als jij nou die accountant zou zijn: wat voor controlezekerheid heb je dan gekregen met je 25 parafen, documenten en verklaringen voor afwijkingen?

In deze serie vertelt Marianne van der Zijde, ex-toezichthouder bij de AFM, hoe zij naar de accountancy kijkt, met als doel te helpen jaarrekeningcontroles leuker en beter te maken.