Opinie 10 december 2015

Geklungel met derivaten

Een enkele keer ga ik naar het casino. 'A guilty pleasure', waarvan u er vast ook wel eentje heeft.

Ik verspeel dan meestal honderd euro. Dat is wat ik over heb voor een avondje black jack. Het verliezen van dat bedrag is mijn maximale risico, dat ik bewust neem en aanvaard. En om die laatste woorden gaat het mij nu: maximaal risico, bewust en aanvaard. Want dat is waar het mis (b)lijkt te zijn gegaan bij de verkoop van derivaten door banken aan het middenen kleinbedrijf.

Er valt het nodige te zeggen over de eigen verantwoordelijkheid in deze van ondernemers die dergelijke contracten afsloten (en die daarmee als het ware het casino instapten). Bijvoorbeeld als het gaat om het lezen van de kleine lettertjes in de contracten die zij met banken afsloten. 'Lettertjes' waarnaar de banken nu zullen verwijzen en die onderdeel vormen van hun zorgplicht. Maar die zorgplicht reikt verder dan het in juridische taal wijzen op mogelijke risico's.

Banken behoren als professionele en sterke partij de cliënt als relatief zwakke partij ook enige bescherming te bieden. Onder meer tegen onverantwoord gokken en risico's nemen. Of zoals de rechter het heeft verwoord: bescherming tegen 'eigen lichtvaardigheid en het gebrek aan kunde en inzicht'.

Dat brengt mij bij het prospectus die ABN Amro ten behoeve van de beursgang uitbracht. Vorige maand schreef ik er al over en wees erop dat een uitgebreid prospectus waarin alle risico's worden genoemd die je maar kunt verzinnen, geen enkel doel dient. Woorden die na het ingrijpen van minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem vorige week nog meer betekenis hebben gekregen. De minister wees zowel de banken als de Autoriteit Financiële Markten (AFM) terecht. Zo zou bij de banken het wettelijk kader voor de herbeoordeling van de derivaten niet goed zijn gehanteerd omdat verkeerde criteria zijn toegepast. De AFM kreeg dat te laat in de gaten.

Maar wanneer kreeg de AFM het nu precies in de gaten: voor of na de goedkeuring van het ABN Amroprospectus? In die prospectus staat in relatie tot derivaten: 'Negatieve uitkomsten van procedures, schikkingen, door de toezichthouder of andere bevoegde instanties ondernomen acties, wetgeving, maatregelen voor de gehele bedrijfstak en overige regelingen ten behoeve van klanten en derden kunnen een substantieel, nadelig effect hebben op de onderneming, de reputatie, het operationeel resultaat, de financiële toestand en de vooruitzichten van de Groep.' Een zin van veel woorden, maar zonder tastbare inhoud.

'Hadden de minister en ABN Amro niet eerder door de AFM moeten worden ingelicht?'

Wist de AFM op het moment van goedkeuring van het prospectus - 10 november 2015 - al dat bij de herbeoordeling door banken van de derivatencontracten verkeerde criteria waren toegepast?
Dat antwoord lijkt positief te luiden. Althans blijkens de reconstructie in het Het Financieele Dagblad van afgelopen zaterdag. Daarin wordt de woordvoerder van de AFM aangehaald en blijkt dat binnen de AFM reeds deze zomer 'intern vragen ontstonden over onze eigen toets en oordeel'. En: 'Dat vormde aanleiding voor een extra interne analyse.' Die nam drie maanden in beslag: van september tot eind november van dit jaar waarna de minister op 1 december door de AFM-voorzitter is ingelicht.

Kortom: ten tijde van de goedkeuring van het prospectus van ABN Amro was de AFM al ruim twee maanden bezig met de noodzakelijk geachte interne herbeoordeling die deze bank ook raakte. Had dat niet tot een andere, specifiekere verwoording in de prospectus moeten leiden? Hadden de minister en ABN Amro niet eerder door de AFM moeten worden ingelicht? Zijn de minister en de
bank eerder ingelicht?

Wat daar ook van zij, intussen kan geen andere conclusie meer worden getrokken dan dat er sprake is van derivatengeklungel. Door de banken, door de AFM. Met onzekerheid en schade tot gevolg. Voor ondernemers die een casino instapten waarin zij niet wilden zijn. Maar mogelijk ook voor de (nieuwe) aandeelhouders van ABN Amro die toegewezen schadeclaims ten koste zien gaan van de winst van ABN Amro en daarmee met koersen rendementsverlies. Hetgeen nieuwe schadeclaims - op basis van ontoereikende informatie in de prospectus - tot gevolg kan hebben. Ten laste van de schatkist. Ten laste van de belastingbetaler. Ten laste van u en mij.

Ik vind dat niet leuk. Kies er liever zelf voor om naar het casino te gaan. Met slechts honderd euro op zak. My guilty pleasure.

Deze column is vandaag ook in het FD gepubliceerd.