Opinie 10 augustus 2015

Niet leuk

Ik vind het accountancyvak spannend en leuk. Dat schreef ik in mijn eerste column. Het antwoord vinden op de vraag of de jaarrekening een goed beeld geeft van de werkelijkheid, of niet, zie ik als het oplossen van een complexe puzzel.

Daarnaast is het niet alleen intellectueel uitdagend. Wat je doet heeft maatschappelijke waarde. De gebruikers van de jaarrekening en je verklaring vertrouwen op jouw oordeel om beslissingen te nemen. Je werkt samen met anderen, bent veel op pad en het is ook nog eens een financieel aantrekkelijk beroep. Dat is allemaal waar, maar er is ook een andere kant en daar wil ik het deze keer over hebben.

Want klinkt het goed als je zegt dat je accountant ben? Het wordt in mijn ogen minder als je zegt dat je controleur bent. Ik hou er niet van om gecontroleerd te worden. Ik zie mezelf graag als professional: als ik zeg iets te doen, een afspraak maak, dan doe ik dat ook en naar beste kunnen. Het voelt als een gebrek aan vertrouwen dat ik gecontroleerd zou moeten worden. Dat iemand zou denken dat ik mijn afspraken niet nakom of de kantjes eraf zou lopen. Of misschien alleen al dat de controleur met zijn oordeel een bepaalde macht over me heeft, dat ik in zekere zin afhankelijk ben van iemand anders subjectieve oordeel. Dat mij onrecht aangedaan kan worden als die ander het niet begrijpt of nog erger om hele andere redenen een negatief oordeel velt.

Je bent controleur en hebt een hekel aan het idee van controle. Dat is een spagaat, zou je zeggen. Maar ik weet zeker dat ik daar niet uniek in ben. Toch ben ik al 28 jaar 'controleur'. Als accountant in het openbaar beroep, als toezichthouder bij de AFM, en nu als ik een dossier beoordeel. Hoe werkt dat dan?

Accountantscontrole mag dan redelijk technisch lijken, dat is het in wezen niet. Het is vooral mensenwerk. Vragen stellen aan mensen die daar niet op zitten te wachten, het gesprek aangaan over waarom jij vindt dat je klant het intern niet op orde heeft, waarom bepaalde fouten gecorrigeerd moeten worden. Je rug rechthouden, doen waar je voor staat.

Maar dat is niet altijd makkelijk. Want wat nou als je een hekel hebt aan conflicten en die liever vermijdt? En als je weet dat iets nog eens uitzoeken of navragen veel gedoe met zich meebrengt? Dat je zelf of je team moet overwerken en dat niemand daar eigenlijk tijd of zin in heeft? Dat de planning gigantisch uit gaat lopen waardoor je niet op tijd kunt afronden en ook de volgende opdracht nog voor die begonnen is, al is vertraagd? Dat je je budget gaat overschrijden en daarop zult worden aangesproken? Dat je bang bent dat de klant bij je baas gaat klagen en je van de opdracht wordt gehaald of dat de klant opzegt?

'Iedere controleur kent situaties waarin het makkelijker is om voor je eigen belang te kiezen dan voor het publieke belang.'

Iedere controleur kent deze dilemma's, situaties waarin het makkelijker is om voor je eigen belang te kiezen dan dat publieke belang waar je voor zou moeten staan.

Een oplossing om uit de spagaat te komen: in de spiegel kijken en je af vragen of je bereidt ben om over je aarzelingen heen te stappen en te aanvaarden dat er naast de mooie, ook vervelende kanten zitten aan het beroep van 'controleur'. En daar dan zo goed mogelijk mee om gaan.

Het helpt als je situaties die voor jou moeilijk zijn met je collega's kunt bespreken, samen kunt bepalen of je in een bepaalde situatie gelijk hebt of niet (want dat kan natuurlijk ook: je hebt als controleur een macht en daarmee moet je heel zorgvuldig omgaan). Bepalen wat de beste manier van handelen is. Moeilijke gesprekken goed voorbereiden en niet alleen doen. Je ervan verzekeren dat je wordt gesteund door je collega's of je bazen en als je zelf 'baas' bent: pal staan voor je mensen.

Leren dus door te doen en elkaar daarin te helpen. Moeilijk? Ja, soms wel. Onmogelijk? Nee!

Reageren? Graag! Doe dat hier of mail naar reactie@mvanderzijde.nl.

Dit is de zevende bijdrage in een serie waarin Marianne van der Zijde, ex-toezichthouder bij de AFM, vertelt hoe zij naar de accountancy kijkt, met als doel te helpen jaarrekeningcontroles leuker en beter te maken.