Opinie 03 september 2015

Corruptie en andere begrippen

De afgelopen jaren zijn we opgeschrikt door diverse corruptieschandalen. De kwestie van Ballast Nedam/KPMG heeft reeds geleid tot schikkingen met het Openbaar Ministerie, evenals SBM Offshore/Petrobras.

In het recentelijk verschenen transparantieverslag van Deloitte lezen we dat het onderwerp de accountancy raakt, daar de AFM in februari 2015 een themaonderzoek corruptie bij de vier grote accountantsorganisaties - naar aanleiding van Ballast Nedam - is gestart.

Het corruptiethema is ook actueel door de NBA-consultatie naar handreiking 113x 'Corruptierisico's: accountant wat nu?'. Corruptie is maatschappelijk relevant en dus moeten we er als accountants aandacht aan schenken. Prima, dat kunnen we ook.

Bij corruptie denken we aan het betalen van steekpenningen. Die zijn nodig om iemand ertoe te bewegen iets voor je te doen dat hij anders niet (zonder meer) zou hebben gedaan. Onder het motto: voor wat , hoort wat.

Het televisieprogramma Zembla onthulde vorig jaar een kwestie (Ordina) die dicht tegen een aantal kenmerken van corruptie aan zit. In ieder geval bleek ook daar het 'voor wat, hoort wat'-principe aan de oppervlakte te komen.
Zembla kwam gisteren (2 september 2015) met een soortgelijk verhaal over Cap Gemini en spreekt over de 'schijn van belangenverstrengeling'.

Daarom wil ik even de aandacht vragen voor de vormen van corruptie waarbij het niet direct gaat om het betalen van steekpenningen. Als accountants moeten we immers ook alert zijn op die andere vormen.

Bijvoorbeeld op belangenverstrengeling in de vorm van het door elkaar heen laten lopen van zakelijke en privébelangen. Het rapport van de Commissie Schoon Schip die binnen de Provincie Noord-Holland het handelen van diverse bestuurders onderzocht gaf er mooie voorbeelden van.

Een andere vorm betreft gunstbetoon. We komen dat bijvoorbeeld tegen in de medische sector. Daar wordt het als volgt omschreven: 'Het in het vooruitzicht stellen, aanbieden of toekennen van geld of op geld waardeerbare diensten of goederen met het kennelijke doel het voorschrijven, ter hand stellen of gebruiken van een geneesmiddel te bevorderen. Dit is in Nederland alleen toegestaan als dit geschenk van geringe waarde is.'

Ook de vriendendienst, patronage of nepotisme komen we nogal eens tegen. Nepotisme (van het Latijn 'nepos', kleinzoon; nakomeling, ook: neef) is het begunstigen van eigen familieleden of vrienden door autoriteiten of door en binnen (grote) bedrijven, bijvoorbeeld door ze in hoge functies te benoemen of door ze opdrachten te gunnen. Het zijn van familie, een vriend of een goede kennis weegt dan zwaarder dan de vraag of de ‘nepos’ over de vereiste competenties beschikt. Eventuele kritiek vanuit de eigen organisatie wordt door de ‘vriend’ die iets heeft vergund gemakshalve terzijde gelegd (aldus Wikipedia).

Belangenverstrengeling, gunstbetoon en nepotisme zijn vaak vormen van ‘verborgen corruptie’: het is er wel maar we zien het niet. Het speelt zich achter de schermen af. Bij de toekenning van subsidie, een benoeming voor een hoge post of de toekenning van een opdracht.

Een voorbeeld van nepotisme dat onlangs aan de orde kwam betrof  de directeur van het Architectuurinstituut in Rotterdam. De directeur verstrekte 29 keer met overheidsgeld een opdracht aan het bedrijf van zijn levenspartner. Aan die keuze zouden artistieke redenen ten grondslag liggen. Andere architecten konden echter in de regel niet meedingen naar opdrachten.

Mijn boodschap? Kijk bij corruptierisico’s, dus ook bij bovenstaande verschijningsvormen, als accountant verder dan je neus lang is.