Opinie

Geïnstitutionaliseerd wantrouwen

"In kringen van regelgevers is er momenteel een discussie gaande of die houding vanuit een neutrale positie kan worden uitgeoefend, of dat de accountant op voorhand moet twijfelen aan de voorgelegde informatie. In het eerste geval vraagt de accountant de gecontroleerde om de informatie te onderbouwen, waarbij hij uiteraard open staat voor informatie die wijst op fouten. In het tweede geval ga je er in principe van uit dat het niet zal kloppen."

Zo las ik in een eerdere opinie van Pieter Jongstra over de professioneel-kritische instelling. Die zinnen bleven maar knagen in mijn achterhoofd. En niet omdat ik er blij van werd, juist het tegendeel. Ik maak me ernstig zorgen.

Mijn eerste bezwaar is inhoudelijk. Als accountant controleer je de financiële verantwoording, maar feitelijk controleer je het werk van mensen. Van de bestuurder, van de administrateur, van de medewerkers op de financiële administratie. Voor mij is het ondenkbaar dat je als accountant die mensen met wantrouwen tegemoet zou moeten treden. Het is denigrerend: verwachten dat iemand een prutser is, niet eerlijk, of zijn rug niet recht kan houden onder druk. Het zegt ook iets over jezelf: zoals de waard is, vertrouwt hij zijn gasten.

Maar wantrouwen werkt ook niet. Als ik met wantrouwen wordt benaderd is mijn primaire reactie: "bekijk het maar". En bij klanten zal de reactie niet anders zijn. Controles gaan langer duren, worden minder effectief, de accountant wordt een rad voor ogen gedraaid, hij wordt van het kastje naar de muur gestuurd, zijn werk wordt onmogelijk gemaakt. Toezichthouders zouden als geen ander moeten weten dat je als controleur een evenwichtskunstenaar moet zijn om je doelen te bereiken. Professioneel-kritisch zijn en de relatie werkbaar houden, pas dan ben je een goede toezichthouder/controleur. Makkelijk? Nee. Lukt het altijd? Nee, ook niet. Maar het is wel een lovenswaardig streven.

En nog belangrijker: er is ook geen directe aanleiding om klanten met wantrouwen te benaderen. Kijk naar de rapporten van de toezichthouders. Die gaan niet over klanten die fouten maken of frauderen, maar over accountants die onvoldoende controleren, hun vak niet verstaan of onvoldoende serieus nemen. Behalve in het geval van incidenten weten toezichthouders ook helemaal niet en kunnen ook niet weten of jaarrekeningen wel of niet betrouwbaar zijn. En gelukkig kunnen we incidenten nog steeds incidenten noemen, het is niet de norm.

En daarmee kom ik gelijk bij mijn tweede bezwaar. De controlekwaliteit is een probleem van accountants, dat door accountants moet worden opgelost. Het is aan de sector om een visie te ontwikkelen op de rol van de accountant en het vak, niet aan de toezichthouders. De toezichthouders houden toezicht.

In mijn jaren bij de AFM heb ik me nog het meest verbaasd over hoe inadequaat de sector heeft gereageerd op het toezicht. Het allemaal heeft laten gebeuren. Hoe gemakkelijk de sector het de AFM, dat handjevol mensen, heeft gemaakt. Door te ontkennen, te klagen, verkeerde beelden te schetsen, de slachtofferrol aan te nemen en vooral te wijzen naar anderen die het allemaal hebben gedaan. Hoe anders had het kunnen zijn als het toezicht was omarmd, een visie was ontwikkeld en uitgedragen, een positieve benadering was gekozen.

"En die 53 maatregelen dan?" zal je denken. Die zijn op zich goed,  maar ze kunnen ook allemaal worden afgevinkt als 'gedaan', zonder dat er ook maar iets veranderd in de praktijk. Wat mist is die overkoepelende visie, een benadering die iedereen die werkzaam is in de praktijk energie geeft en vertrouwen dat het goed gaat komen. De visie die ook de buitenwereld ervan overtuigt dat accountants op de goede weg zijn. En het is nog steeds niet te laat!

Wat vindt u van deze opinie?

Reageer Spelregels debat

Marianne van der Zijde adviseert accountantsorganisaties en is voormalig hoofd toezicht kwaliteit accountantscontrole en verslaggeving van de AFM.

Gerelateerd

reacties

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.