Opinie 06 juli 2016

De zwartste dag in mijn auditcarrière

Vandaag heb ik de beroepseed voor accountants afgelegd. Ik werd na afloop gefeliciteerd door de medewerker van de NBA. Ja, u leest het goed, hij zei: "Gefeliciteerd San, met het afleggen van de eed!" Dat is toch wel vreemd, ik verwachtte nu net een condoleance. Zo ziet u maar, verwachtingen kunnen erg verschillend zijn.

Ik vind het namelijk nog steeds heel erg droevig dat het zo ver gekomen is dat we – ik sta inmiddels zeventien jaar ingeschreven in het register - met zijn allen een eed afleggen om het vertrouwen van het publiek terug te winnen. Dat is mijn ogen een dieptepunt en geen hoogtepunt.

Maar niet getreurd. De democratie heeft gezegevierd en er is gestemd vóór het afleggen van een eed door iedere accountant. Ik zie ook wel toegevoegde waarde van de eed voor nieuwe collega’s. Het is toch net even iets officiëler en leuker om met z’n allen een eed af te leggen, dan het certificaat van inschrijving te vinden op je deurmat.
Zo gezegd, zo gedaan. Vandaag heb ik na de ‘Discussiebijeenkomst over samenwerking tussen internal auditors en extern accountants’ plechtig beloofd wat ik al zeventien jaar doe. Voor mij gaat er persoonlijk niets veranderen. Morgen ga ik naar mijn werk, het zelfde belang dienend, met net zoveel professioneel-kritische instelling, met net zoveel gevoel voor integriteit, objectiviteit, vakbekwaamheid, zorgvuldigheid en vertrouwelijkheid. De eed zal daar voor mij helemaal niets aan veranderen.

Wat gaat er dan wel voor accountants veranderen? In de voorstellen voor de nieuwe Nederlandse Corporate Governance Code is er veel aandacht voor gedrag en cultuur. En dit was nu net één van de verbeterpunten uit het rapport over de toekomst van ons mooie beroep.

Van Manen en zijn team hebben hiervoor een taak bij de internal audit-functie belegd. Terecht, want internal auditors zijn bij uitstek de aangewezen personen om soft controls, gedrag en cultuur binnen een organisatie te auditen en aan te zetten tot verandering van ongewenst naar gewenst gedrag.
Ik draag internal auditors een warm hart toe. Ze kennen hun organisatie van haver tot gort en zijn in tegenstelling tot de extern accountant het gehele jaar door aanwezig. De scope voor internal audits is breder dan het smalle speelveld van de jaarrekeningcontrole, waar de extern accountant op speelt.
Vorig jaar schreef ik overigens op deze site dat ook extern accountants een internal audit-afdeling zouden moeten installeren binnen hun eigen governancestructuur, met als doel gedrag en cultuur te auditen en aantoonbaar te veranderen, maar dat terzijde.

Internal auditors hebben al enige jaren ervaring met het auditen van gedrag en cultuur en ik zie plenty mogelijkheden voor verdergaande samenwerking tussen internal auditors en extern accountants. De extern accountant kan hier niet zonder de internal audit-functie. Maar internal auditors maken voor het auditen van gedrag en cultuur, net zoals voor andere niet-financiële informatie, ook gebruik van andere deskundigen, zoals psychologen, gedragsdeskundigen, procesdeskundigen en operationeel auditors. Hier valt nog terrein te winnen, want de extern accountants zijn eindverantwoordelijk voor hun opdracht.

We moeten met zijn allen een manier bedenken hoe internal auditors en extern accountants dit gaan oppakken en hoe wij kunnen leren van andere deskundigen en wetenschappers op het gebied van cultuur en gedrag. We zijn immers bondgenoten in governance. Zo zie ik bij deze zwartste dag uit mijn audit carrière ook een lichtpunt voor de toekomst van mijn beroep.

Ik ben benieuwd hoe de voorstellen uitpakken in de definitieve code en ben in de tussentijd benieuwd naar hoe collega’s dit zien.