Opinie 07 september 2016

Moet de accountantsverklaring collectief verzorgd worden?

Budgetdruk op accountantsdiensten is sinds de economische crisis een groeiend probleem. Klanten zijn meer kostenbewust en verwachten meer voor minder van de accountant. Dat bleek recent weer uit onderzoek in het FD.

Jade Brouté

De toezichthoudende instanties houden tegelijk strenger toezicht, omdat een inhaalslag in de kwaliteit van onze diensten vereist was. Hierdoor ontstaat een probleem: er zijn meer werkzaamheden nodig om de kwaliteit te waarborgen, maar door de budgeteisen van de klant zijn er minder uren beschikbaar om dit werk te volbrengen.  Uit onderzoek is gebleken dat er een verband bestaat tussen budgetdruk, kwaliteit en het afgeven van een verkeerde verklaring. 

In mijn eigen professionele kring merk ik hetzelfde; klanten willen geen dossier met een mooie strik er omheen, maar een goedkope accountantsverklaring. Impliciet zegt men dat we maar moeten inleveren op kwaliteit.

Persoonlijk stuit mij dat tegen de borst, maar ik begrijp de lastige posities die accountantskantoren hebben. Echter, als accountants in de huidige situatie niet in staat zijn om hun diensten winstgevend te verkopen, dan lijkt er wat mis te zijn met het verdienmodel van accountantskantoren. Daarom pleit ik er voor opnieuw na te denken over het collectief maken van de accountantsverklaring. 

Wij dienen ons volgens de ViO onafhankelijk op te stellen, maar in hoeverre zijn wij dat in de huidige situatie, als we onze kwaliteit aanpassen naar de prijs die onze klanten willen betalen? Door accountantsdiensten uit te laten voeren door de overheid versterkt onze onafhankelijkheid en kan het maatschappelijk belang – waar wij voor werken – beter bediend worden. 

Doordat wij onze diensten op commerciële, geprivatiseerde wijze in de markt zetten, drukken winstoogmerk en daarbij budgetdruk altijd een stempel op onze onafhankelijkheid. Door deze diensten uit de markt te halen en collectief vanuit de overheid aan te bieden, valt dit probleem weg. Zonder winstoogmerk is er geen budgetdruk en kunnen wij controlewerkzaamheden naar behoren uitvoeren. 

Een ‘overheids-accountancydienst’ die zonder winstoogmerk werkt heeft ook voordelen voor onze klanten. Ondernemingen krijgen naar hun grootte en complexiteit een bepaald bedrag belast. Door schaalvoordelen en het werken tegen kostprijs valt deze fee lager uit dan de fees die wij hen nu in rekening brengen. Zo krijgen ondernemers voor een lagere prijs een controleverklaring van betere kwaliteit. 

Goudhaantjes

Ik hoor u denken: “Betere kwaliteit als de overheid jaarrekeningcontroles uit gaat voeren?” Het is nu al een uitdaging voor accountantskantoren om goed personeel te werven en vooral te behouden. De ‘goudhaantjes’ van de beroepsgroep gaan waarschijnlijk niet akkoord met het vervullen van een ambtenarenfunctie, waardoor er zich alsnog een kwaliteitsleegloop zou voordoen. Daarnaast neemt het wegnemen van concurrentie op prijs, ook de concurrentie op kwaliteit weg. 

Ik zou het met u eens zijn, zij het niet dat de huidige concurrentie op de markt juist afbreuk doet aan de kwaliteit. Ondernemingen kiezen voor de accountant die de laagste prijs biedt, vaak ongeacht de kwaliteit. Erger nog: niets weerhoudt ondernemingen ervan om een lastige accountant – eentje die geen goedkeurende verklaring af wil geven – het volgende jaar in te ruilen voor een andere accountant die daar wel toe bereid is. 

Het is krom dat ondernemingen hun eigen accountant mogen kiezen: het is toch ook niet mogelijk om de belastinginspecteur die op controle komt te kiezen? Door de jaarrekeningcontrole door de overheid uit te laten voeren verdwijnt de slechte concurrentie tussen accountants uit de markt en verbetert de kwaliteit. 

Wat betreft de ‘goudhaantjes’: er zijn wellicht goede mensen die verkiezen ons vak te verlaten als zij voor de overheid moeten werken. De vraag is of we zulke mensen wel willen hebben, zij die enkel gedreven zijn door status en beloning. Voor de overheid werken is weliswaar minder hip & happening, maar wat betreft arbeidsvoorwaarden hoeft er weinig te veranderen. Uiteindelijk willen we accountants die zich richten op de kwaliteit en niet op de status van hun nu nog commerciële beroep. 

Om als accountant werkelijk onafhankelijk te zijn en te werken voor het publieke belang, is het huidige verdienmodel van accountantskantoren ongeschikt. Budgetdruk en concurrentie doen afbreuk aan de kwaliteit van controleverklaringen. En je kunt als accountant niet onafhankelijk zijn als je werkt naar de prijs die je klant betaalt. Zolang klanten invloed hebben op de prijs en kunnen kiezen welke accountant hen mag controleren, bereiken wij geen volledige onafhankelijkheid.

Door de accountantsverklaring te collectiviseren neem je de kwalijke gevolgen van de slechte concurrentie weg en is de kwaliteit van controleverklaringen gewaarborgd.

Jade Brouté werkt als accountant in opleiding en studeert accountancy aan de Hogeschool Utrecht.