Opinie 22 december 2017

Integrated reporting en TBS: de rol van de accountant

Van accountants wordt onder meer verwacht dat zij de integriteit van cijfers beoordelen. Met name als die cijfers verder reiken dan financiële cijfers komt de accountant voor complexe vraagstukken te staan. Zo hanteert de overheid, als prestatiemaatstaf om TBS-instellingen aan te sturen: 'tijdig op verlof sturen van de patiënt'. Ik pleit er voor dat de accountant in het jaarverslag waarschuwt tegen het gebruik van deze maatstaf.

Accountants houden zich al jaren bezig met de vraag hoe de informatiewaarde van door hen gecontroleerde en/of samengestelde rapportages kan worden bevorderd. De gedachte is dat gebruikers van financiële informatie de rapportages beter in context kunnen plaatsen als zij ook weten hoe de financiële resultaten tot stand komen. Zo is het handig om te weten hoe klantenorders zich ontwikkelen. Maar ook of de betrokken organisatie er wel of niet op heeft toegezien dat door hen geleverde goederen en diensten vrij zijn van kinderarbeid.

Beide zaken geven context en stellen de gebruiker in de gelegenheid te besluiten of die wil handelen met het bedrijf (kinderarbeid) en om in te schatten hoe financiële resultaten zich in de toekomst zullen ontwikkelen (orderportefeuille en schandalen als uit zou komen dat kinderarbeid oogluikend werd toegestaan). Een financier kan met behulp van de aanvullende informatie een betere inschatting maken hoe waarschijnlijk het is dat het bedrijf in de toekomst aan de vigerende voorwaarden kan voldoen.

Binnen bedrijven heeft in dit verband de zo geheten balanced scorecard opgeld gedaan. Binnen de externe verslaggeving wordt het verschijnsel aangeduid als integrated reporting. Het idee van de meeromvattende verslaggeving zien we terug binnen ondernemingen, maar ook binnen publieke organisaties. Sterker, publieke organisaties worden vaak aangestuurd op hoe producten en (meestal) diensten worden geleverd. Zo krijgen middelbare scholen kortingen op hun budget opgelegd als de onderwijsinspectie vaststelt dat zij hun werk niet goed verrichten. Voor publieke organisaties is integrated reporting daarom misschien nog wel relevanter dan voor ondernemingen.

Accountants kunnen in dit verband een belangrijke rol spelen bij de beoordeling van de inhoud van rapportages. Zo bleek onlangs dat TBS-instellingen door de overheid verplicht worden hun patiënten tijdig op proefverlof te sturen. Lukt dat niet, dan volgt een korting op het behandelbudget. Dat betekent dat artsen die helemaal niets te maken hebben met én de instelling én de patiënt een oordeel moeten geven over de mentale toestand van de patiënt. Mijn eerste gedachte die opkomt is dat de administratie rondom verloven gevoelig is voor manipulaties en de AO hierop dus goed geregeld moet zijn.

Vraag is of de rol van de accountant hier niet verder reikt. Op dit moment wordt de prestatiemaatstaf niet eens genoemd in de jaarrekening. Opname in de toelichting op de jaarrekening zou informatief zijn.  Bovendien zou op zijn minst in de management letter aandacht moeten worden gevraagd voor een veel groter gevaar dan dat de verlofmaatstaf mogelijk wordt gemanipuleerd: dat de maatstaf aanzet tot onverantwoord gedrag. Immers, door een korting op te leggen voor uitgesteld verlof legt de overheid druk op de forensisch-psychiatrische organisaties om een patiënt vroeger dan diens toestand toestaat op proefverlof te sturen. Het zal ook heel moeilijk zijn om volkomen onafhankelijke artsen te vinden, omdat de forensisch-psychiatrische wereld niet zo heel groot is in Nederland.

De gedragsregels van de accountant geven aanleiding om hier beperkingen te benoemen. Van de accountant kan worden verwacht dat deze erop toeziet dat het verlofcijfer juist is. Maar voor de accountant is het moeilijk om te meten of beoordelen of patiënten wellicht te vroeg op verlof worden gestuurd. De accountant zou dus moeten aangeven dat slechts verslag kan worden gedaan van de tijd die verstrijkt tussen opname en verlof en of men de procedure volgde die nodig is om vast stellen dat iemand op verlof kan. Maar ook dat de accountant NIET kan beoordelen of dit proces ongunstig werd beïnvloed door de opdracht van de overheid.

Opnieuw zou het dan goed zijn gebruikers van jaarverslagen te waarschuwen voor het gevaar dat schuilt in de maatstaf ‘tijdig op verlof sturen van TBS patiënten’. Een telefoontje aan de overheidsorganisatie die zulke onverantwoorde maatstaven in het leven roept zou ook nodig zijn!