Opinie

'Laat de bliksem maar inslaan'

Het mooie van de universiteiten waar ik mag werken - Nyenrode Business Universiteit en Universiteit Leiden - is dat hun academici alle ruimte krijgen voor academische vrijheid. Carel Stolker, rector magnificus van de Leidse universiteit, schreef er op 9 februari een uitstekende opinie over in de Volkskrant.

Aanleiding voor Stolker was het feit dat hij regelmatig wordt aangesproken op bijdragen van Leidse wetenschappers aan het politieke debat. Hij stimuleert dat debat en verwijst naar de moedige hoogleraar Cleveringa, die een academische heldenrol speelde in de Tweede Wereldoorlog. Cleveringa stond "voor de moed van speaking truth to power", aldus Stolker. Een houding die mij aanspreekt en die ik noodzakelijk acht voor een onafhankelijk academicus.

De afgelopen jaren zijn diverse van mijn leidinggevende collega's - meestal informeel - aangesproken op mijn opinies, columns en blogs. Het gaan dan over bijdragen die kritisch waren, waarin ontluisterende casuïstiek werd besproken en waarbij namen van betrokkenen werden genoemd, en bijdragen die het Accounting Establishment om andere redenen onwelgevallig waren.

Maar ook buiten accountantskringen vallen de bijdragen niet altijd goed. Zo liet ik mij eens uit over voormalig ABN Amro-bestuurder Rijkman Groenink. De quotes die de Volkskrant gebruikte hebben geleid tot meerdere telefoontjes van de bankman naar de universiteit. Zonder succes: de quotes waren onderbouwd door argumenten en pasten prima binnen mijn academische vrijheid.

Een vrijheid die uiteraard wel grenzen kent. In de woorden van Stolker: "Zijn er dan geen grenzen? Natuurlijk: we zijn gebonden aan grenzen van wet (niet beledigen, lasteren of haatzaaien) en wetenschappelijke integriteit (niet frauderen of plagiëren, geen onderzoeksresultaten verzinnen)."

Stolker geeft duidelijk aan waarom het noodzakelijk is om ruimte te geven aan het 'tegengeluid': "Een gemeenschap loopt altijd het gevaar van mainstream-denken. Alleen het open debat met studenten, collega's en de samenleving maakt de universiteit tot meer dan een speaker's corner. Hetzelfde geldt voor het gevaar dat we vooral mensen benoemen die net zo denken als wij. Daarom is de aandacht voor diversiteit zo belangrijk, niet alleen in termen van gender of culturele of maatschappelijke achtergrond, maar zeker ook in opvattingen."

'Mainstream-denken'. Dat is precies waar we last van hebben binnen onze (academische) accountancygemeenschap. Binnen de accountancy zijn te weinig tegengeluiden. Nauwelijks dwarsdenkers. Wie spreekt er 'truth to power'? Binnen Nyenrode is een jonge garde in opkomst met dergelijke potentie: Marlies de Vries die hard aan haar proefschrift werkt, Herman van Brenk die net is gepromoveerd en onze kersverse hoogleraar Joost van Buuren. We gaan vast nog van ze horen.

Van mij blijft u ook horen. Ondanks de tegendruk. De afgelopen maand werd ik geconfronteerd met drie voorbeelden daarvan. Zo werd er vanuit de academische gemeenschap met gefronste wenkbrauwen gereageerd op het feit dat ik de onderbouwing van een academisch paper van een collega-hoogleraar ter discussie stelde. 'That's not done' binnen onze academische gemeenschap. Maar waarom eigenlijk niet?

Het tweede voorbeeld gaat over een paar polemische passages in een wetenschappelijk artikel. Volgens drie reviewers en de redactie zou ik die moeten schrappen, wat ik niet heb gedaan. We zullen zien of mijn collega's het artikel plaatsen of weigeren. Het derde voorbeeld laat ik vooralsnog onbesproken: meer van hetzelfde.

Terug naar Stolker, een man naar mijn hart. Ik sluit af met drie korte citaten die symbool staan voor de essentie van wetenschap en academische vrijheid:

  • "Ik ben als rector blij met wetenschappers die zich behalve in het wetenschappelijke ook in het maatschappelijke en politieke debat storten, en met de vrijheid die wij hun bieden."
  • "Voor een rector is er daarom niets mooiers dan dat twee tegenpolen de strijd aangaan in een omgeving die tot debat uitnodigt."
  • "Laat de bliksem maar inslaan."

Wat vindt u van deze opinie?

Reageer Spelregels debat

Marcel Pheijffer (1967) is hoogleraar Forensische Accountancy aan de universiteiten Nyenrode en Leiden.

reacties

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.