Werkprogramma's met Bob Ross
Ooit, toen ik nauwelijks wist wat accountants waren en dacht een carrière als programmeur te gaan maken, leerde ik programmeren in talen als C en Z80- en 80x86-assembler. Het basisidee van programmeren in die tijd was dat je een probleem vertaalde naar instructies die een computer kan begrijpen.
Het creatieve proces speelde zich vooral af in je hoofd of op papier, maar zonder al te serieuze ondersteuning door de computer. Om dat te illustreren een extreem simpel voorbeeldje: stel je probleem was 'hoeveel zou 2 x 3 zijn?' en dat wilde je programmeren op een Z80-processor. Dan bedacht je eerst dat een Z80 niet kan vermenigvuldigen, maar wel binair kan schuiven, dat is feitelijk vermenigvuldigen met 2. Je programmaatje werd dan zoiets als:
LD A,3
RLA
Om dat te begrijpen moet je dus vrij nauwkeurig snappen hoe een computer werkt.
Een moderne programmeur vandaag programmeert op een veel hoger niveau. Het is meestal niet meer nodig te snappen hoe de computer werkt, maar wel wat de computer kan. Er zijn hulpmiddelen waarmee je visueel ontwerpt wat je als resultaat wilt. Die hulpmiddelen produceren zelf de onderliggende code. De complexiteit en de mogelijkheden die daarmee ontstaan zijn in theorie hetzelfde als wat met het klassieke coderen kon, maar in werkelijkheid is heel veel meer mogelijk.
Om duidelijk te maken waar dit over gaat een ander voorbeeld: als middelbare scholier speelde ik in een (overigens extreem slecht) bandje. Om tot een muziekje te komen moest je een instrument kunnen bespelen. Vervolgens moest iemand de muziek bedenken: ritme, melodie, gebruik van de instrumenten. Allemaal hoofdwerk, desnoods uitproberen, maar je maakte zelf de vertaalslag van de muziek in je hoofd naar de inzet van de individuele instrumenten.
Mijn zoon maakt ook muziek. Hij speelt geen enkel klassiek instrument, kan nauwelijks noten lezen, laat staan schrijven. Maar dankzij een programma, FL Studio, maakt hij complexe en naar mijn ondeskundige mening vrij goede muziek. Niet door te componeren en te spelen, hij tekent met muis en beeldscherm de muziek. Ik heb er een tijd naar zitten kijken en vond het fascinerend. Hij maakt in zijn hoofd echt de vertaling van muziek naar beeld, tekent dat en het resultaat is muziek. Complexere muziek dan je met normale instrumenten zou kunnen maken ook, al is het maar omdat letterlijk ieder onderdeel van iedere geluidsgolf die gebruikt wordt electronisch manipuleerbaar is. Een jochie van vijftien kan op zijn kamertje hetzelfde als waar Bach een orkest voor nodig had. Oké, er blijft een talentverschil, maar toch zijn de mogelijkheden om iets moois te maken enorm toegenomen.
Waarom verwijs ik in de titel naar Bob Ross? Kijk daarvoor eens naar een aflevering van schilderen met Bob Ross. U ziet onmiddelijk dat Bob Ross eigenlijk de pionier was van de ontwikkeling die ik hierboven signaleer. Niet langer staat de technische fundamentele vaardigheid centraal, maar het resultaat. Het creatieve proces krijgt alle ruimte en plezier, terwijl de techniek maximaal wordt ondervangen. Vaak door computers, bij Bob Ross door een plamuurmes.
Nu de accountancy, waar we een organisatie- en verdienmodel hanteren dat nog steeds sterk is gericht op de ouderwetse inzet van veel basistechniek en weinig creativiteit. We schrijven werkprogramma's, met een IT-ondersteuning die wel het schrijfproces steunt, maar niet het creatieve denken. Wie 'tekent' een controle en laat de computer de werkinstructies coderen?
Wat zegt u, dat is veel te moeilijk voor een computer? Mag ik even lachen? Computers kunnen wel de slag maken van een programma-ontwerp naar programmacode, wel de slag maken van een getekend muziekstuk naar geluidsgolven, maar de slag van een audit-design naar audit-instructies zou te moeilijk zijn?
Mooi, de innovatieve gedachtes over SBR, data-analyse, standaardisatie van audits en wat ik hier al niet voorbij heb zien komen. Maar wat mij meer en meer verbaast is de volstrekte afwezigheid van innovatie in het handwerk van de accountant zelf. Ik ben benieuwd wanneer de UNIT4's en CaseWare's van deze wereld dáár eens energie in gaan steken. Er gebeurt wel wat; de aanpak van Tom Koning gaat bijvoorbeeld best een eindje deze richting op, maar het blijft allemaal zo beperkt. Terwijl de markt, zeker mondiaal, toch groot genoeg zou moeten zijn.