Opinie 27 september 2018

Accountants, fraudedetectie en competenties

Het is wat als ervaren forensische accountants het ernstig oneens zijn over een belangrijk maatschappelijk vraagstuk waarin zij uitermate deskundig zijn: het tijdig ontdekken en opsporen van fraude.

Arthur de Groot

Prima als deskundigen het met elkaar oneens zijn, maar waarom ruzie maken? Net als met fraude (zo oud als de weg naar Rome) wordt hier overigens al heel lang over gesproken, zonder dat het beeld en begrip bij de buitenwereld anders wordt. Accountants zouden te weinig doen, niet adequaat presteren als het gaat over fraudedetectie; het houdt maar niet op. Steeds weer zijn het die accountants die niets begrepen hebben van het fraudevraagstuk, een onderwerp waar zij nota bene hun ontstaan aan zouden ontlenen.

De pennenstrijd tussen Schimmel en Pheijffer helpt niet. Zeker niet als er ook nu weer sprake lijkt te zijn van een Babylonische spraakverwarring. Of zoals Van Kooten en De Bie het ooit in een karikatuur benoemden: krommunicatie.

Uit het niets was daar ineens het bericht van Peter Schimmel, gewaardeerd en zeer ervaren forensisch accountant. De aanleiding voor zijn reactie en met name de insteek ontging mij. Het FD stelde vervolgens terecht de vraag of we er wel of niet op kunnen rekenen dat accountants tijdens de controle van de jaarrekening hun best doen om eventuele fraude te ontdekken?

Ik ben geneigd heel stellig 'JA DUS' te roepen, omdat in de regels inmiddels toch heel duidelijk is opgeschreven wat accountants moeten doen als het gaat om fraudedetectie; of ze de regels naleven en hun werk goed doen is wat daarna komt. Daar is al jaren veel over te doen (geweest). En er zijn terecht vragen gesteld over de geleverde kwaliteit in de diverse fraudedossiers van de afgelopen jaren.

Die regels zijn de afgelopen tientallen jaren diverse malen aangepast en aangescherpt; regels die toezien op wat de verantwoordelijkheid is van de diverse actoren, prominent de accountant en de organisatie die wordt gecontroleerd.

Dat er nog steeds veel rumoer is zit niet in de regels, maar in de kennelijke ontevredenheid over het uitvoeren van de specifieke controlewerkzaamheden ten aanzien van fraudedetectie; die zouden flink tekortschieten.

De opmerkingen van Peter Schimmel met betrekking tot de al dan niet competent zijnde accountant zijn verrassend, maar snijden zeker wel hout. Want uit eigen waarneming heb ik de afgelopen 35 jaar heel vaak gezien dat accountants, hun controleplan en hun werkzaamheden, niet geschikt waren om fraude (binnen de grenzen van hun verantwoordelijkheden) tijdig te ontdekken.

Het FD stelt terecht dat het belangrijk is dat er een eenduidig antwoord moet zijn op deze vraag. Niet alleen voor accountants, maar ook voor bedrijven en burgers. Want, aldus het FD, er is een aantal grote fraudezaken geweest die de ondernemerswereld én de maatschappij schokten en waarbij achteraf uitgebreid naar de rol van de accountant werd gekeken.

Terecht naar mijn mening, maar ik zou in deze discussie en beantwoording van de vraag ook willen meenemen dat de meeste accountantscontroles adequaat worden uitgevoerd. Dat is geen nieuws dat de media haalt. Dat geldt ook voor fraude-incidenten die wel zijn ontdekt door accountants, die hun werk dan dus wel goed hebben uitgevoerd; die zaken komen vaak niet in de media.  Onbekend maakt onbemind.

De pennenstrijd van beide deskundige fraudeaccountants doet de verwachtingskloof weer toenemen en dat is onnodig. Waarom stellen dat het onbegonnen werk is, accountants die fraude willen ontdekken?

Peter Schimmel is van mening dat de accountant niet geschikt is, omdat hij geen gedragswetenschapper is; die tekortkoming zal ongetwijfeld kloppen. Maar accountantsorganisaties hebben de afgelopen jaren hun pallet met competenties fors uitgebreid, de controleteams kunnen beschikken over allerlei deskundigheid, van hard (datascience, kunstmatige intelligentie, algoritmen, specifieke sector kennis etc.) tot zacht (gedragswetenwetenschap, integriteit, criminologie etc.). Daar ligt het zeker niet aan. Is het dan de opzet van de controles, zijn deze wel voldoende adequaat bemenst? Is dat wat Schimmel bedoelt?

Onderzoek naar mogelijke fraude is zeker geen kul, maar het moet wel op de juiste wijze met voldoende deskundigheid worden uitgevoerd. En dat is een aanpak die kostbaar is gebleken. Uit het betoog van Marcel Pheijffer maak ik op dat het een budgettair probleem zou kunnen zijn; dat niet alle organisaties bereid zouden zijn de duurdere controles, vanwege meer en andere competenties, te betalen?

Ruziënde accountants leidt tot verwarring bij het maatschappelijk verkeer, dat kan nooit de bedoeling zijn. En zeker ook niet heel hard roepen dat accountants niet geschikt zijn en/of onvoldoende hun best doen.

Hoe deze ruzie op te lossen? Laten we eens uitzoeken hoe het staat met de vermeende ontoereikendheid van de controleteams, is er echt te weinig deskundigheid? Dat lijkt me niet echt een ingewikkeld onderzoek. Of cliënten van accountants bereid zijn de ongetwijfeld hogere rekeningen te betalen vergt wellicht wat slimmer onderzoek. Dat geldt ook voor de achterliggende vraag: is het mogelijk dat accountants bereid zijn om die hogere rekening in te slikken ter behoud van de cliënt?

Tijd voor echt onderzoek dus, in plaats van voorbarige conclusies en verharde meningen; laten we stoppen met groene en rode duimpjes, We kennen allemaal het bekende gezegde over de duim, dat verdient dit onderwerp niet. Ik begreep overigens dat 'de duim omhoog' zijn oorsprong vindt in de keuze die het publiek maakte of een verliezende gladiator mocht blijven leven. Ik nodig beide gladiatoren gaarne uit om de strijd voort te zetten in de rust van een van de kenniskamers van ons instituut.

Arthur de Groot is directeur Institute for Financial Crime (IFFC).

Peter Schimmel en Marcel Pheijffer nemen beide deel aan het debat over accountant en fraude dat Accountant.nl op 4 oktober aanstraande organiseert (volgeboekt).