Tuchtrecht

Niet objectief bij conflict weduwe en andere cliënt

Een accountant-administratieconsulent behartigt bij de onderhandelingen over een aandelenverkoop eenzijdig de belangen van één van de cliënten en doet de andere cliënt, een weduwe, een voorstel dat een conflict doet oplaaien.

Accountantskamer

Zaaknummers:
17/1143 Wtra AK
Datum uitspraak:
04 juni 2018
Oordeel:
deels gegrond
Maatregel:
berisping
Status:
definitief
Vindplaats:
ECLI:NL:TACAKN:2018:37

Lex van Almelo

Belangrijkste feiten

Twee broers hebben samen een bedrijf voor industriële reiniging. Hun pensioenvennootschappen hebben ieder de helft van de aandelen in de beheer-bv van het reinigingsbedrijf. De pensioen-bv’s van de broers hebben sinds 2000 een forse vordering op de beheer-bv vanwege de rekening-courantverhouding. In 2010 lenen de pensioen-bv’s ieder veertig mille aan het bedrijf voor de aankoop van een vrachtauto. De rente is 6 procent per jaar.

Een AA is sinds 2007 de accountant van de pensioen-bv’s, de beheer-bv en het reinigingsbedrijf. Als één van de broers in 2014 overlijdt, erft zijn weduwe de aandelen in diens pensioenvennootschap en daarmee de helft van diens aandelen in de beheer-bv van het reinigingsbedrijf. De weduwe neemt in 2016 een eigen adviseur in de arm, mede in verband met de verkoop van de aandelen.

Op verzoek van de broer/zwager doet de accountant de weduwe een voorstel voor de verkoop van haar aandelen in de beheer-bv. “Het is voor de onderneming van belang dat de afspraken na te komen zijn en voor u is van belang dat er een eerlijke prijsvorming plaats vindt maar ook dat er heldere afspraken zijn voor de betaling in de toekomst.”

De accountant afficheert zichzelf als “uw accountant” die “alle ins en outs van uw bedrijf” kent en als haar adviseur betrokken is geweest bij alle besprekingen met mogelijke kopers. Voor de waardering van de aandelen is er een probleem. De accountant kan namelijk niet terugvallen op een maatschappelijk gebruikelijke methodiek, omdat de laatst beschikbare jaarstukken dateren van het boekjaar 2013.

De keuze is dus wachten tot alle actuele cijfers zijn afgesloten en dus accepteren dat de overdracht voorlopig niet doorgaat. Of de laatst bekende cijfers van 2013 gebruiken “om tot een voor alle partijen acceptabele waardering te komen”. De zwager en de accountant hebben de voorkeur voor de tweede optie. “Juist ook vanuit de wens van alle aandeelhouders om te komen tot een overeenkomst.”

De waarde van de aandelen van de werkmaatschappijen is per eind 2012 vastgesteld op 450 duizend euro bij een zichtbaar eigen vermogen van 279 duizend euro. Sindsdien is het eigen vermogen van de werkmaatschappijen volgens de accountant echter gedaald tot 134.485 euro ultimo 2013. De goodwill is destijds vastgesteld op 171 duizend euro. Volgens de zwager en de accountant kan er wegens de daling met 145 duizend euro geen sprake meer zijn van goodwill. is Voor de groep is er tot en met 2013 een geconsolideerd verlies. Het verlies van de werkmaatschappijen bedroeg in 2013 90.185 euro.

De accountant en de zwager weten niet hoe de onderneming presteert als zij in mei 2016 dit voorstel doen. Wel verwachten zij “dat er nu neutraal gedraaid wordt”. De liquiditeitspositie verbetert al enige tijd langzaam. De accountant en de zwager willen de uitgangspunten voor de aandelenverkoop snel bespreken.

In september vraagt de AA de weduwe om een andere accountant te zoeken. Diezelfde dag schrijft hij de adviseur van de weduwe onder meer dat:

  • hij zich afvraagt of de juridische stappen van beide partijen hem niet dwingen om te kiezen voor wie hij blijft werken;
  • het voor hem een vrij unieke situatie is dat twee aandeelhouders zover gaan met juridische stappen;
  • hij het behartigen van de privébelangen en de belangen voor de pensioen-bv van de weduwe “op een goede en constructieve wijze” wil overdragen aan een andere accountant.

In september vorderen de weduwe en haar pensioen-bv bij de rechtbank dat de beheer-bv een bedrag van 612.961,67 euro betaalt en de reinigings-bv een bedrag van 58.411,98 euro, te vermeerderen met rente en kosten. Het reinigingsbedrijf zegt in de civiele procedure dat de vordering wegens de verstrekte geldlening gedeeltelijk is verjaard.

In december 2016 levert de accountant de zwager een schriftelijke verklaring die de beheer-bv en het reinigingsbedrijf gebruiken in de civiele procedure. Over de inhoud van die verklaring staat niets in de uitspraak van de Accountantskamer. Wel is duidelijk dat de accountant die verklaring niet toelicht en niet onderbouwt als de advocaat van de weduwe dat vraagt. De accountant laat de advocaat weten dat hij niet ziet hoe hij iemand met zijn verklaring heeft kunnen beschadigen.

In de jaarrekeningen van de beheer-bv wijken de balansen per 31 december over 2012 tot en met 2015 bij verschillende posten van elkaar af. In de jaarrekening 2015 staat verder dat de bestemming van de winst 2014 conform het directievoorstel door de ava is vastgesteld op 2 december 2015 en is toegevoegd aan de overige reserves. De directie is decharge verleend voor het gevoerde beleid.

De weduwe dient een klacht in bij de Accountantskamer.

Klacht

De accountant heeft:

a. jaarrekeningen samengesteld die geen juist beeld geven van de financiële situatie van de vennootschap, althans waarin fouten zitten;

b. heeft geen of amper een behoorlijk dossier;

c. de weduwe er niet voor gewaarschuwd dat de vordering op het reinigingsbedrijf kon verjaren;

d. de belangen van de weduwe geschonden, althans niet behoorlijk behartigd;

e. geprobeerd de weduwe haar aandelen aan haar zwager te laten verkopen op basis van jaarcijfers en een waardebepaling waarvan hij wist dat die niet juist waren.

Oordeel

De klachtonderdelen b en d zijn gegrond; de klachtonderdelen a, c en e zijn ongegrond.

Ad a Balansverschillen

De jaarrekeningen bevatten verschillen, die echter niet zo groot zijn dat er een verkeerd beeld kan ontstaan van de financiële situatie van de ondernemingen. De Accountantskamer vindt het aannemelijk dat dit te wijten is aan de administratie die te laat werd aangeleverd, waardoor er alleen voorlopige cijfers konden worden gedeponeerd. De wettelijke administratie- en publicatieverplichtingen zijn weliswaar niet nageleefd. Maar het (tijdig) deponeren van een vastgestelde jaarrekening is de primaire verantwoordelijkheid van het bestuur van de onderneming, zodat de accountant tuchtrechtelijk geen verwijt treft.

Het bestuur van een vennootschap is ook verantwoordelijk voor de gegevens die in de jaarrekening staan. Het bestuur had daarom de jaarstukken moeten corrigeren voor wat betreft de vermelding dat er een ava was gehouden, terwijl dat niet zo was. Desondanks had het op de weg van de accountant gelegen om na te gaan of er daadwerkelijk een rechtsgeldige ava was gehouden op 2 december 2015 en of daarin de jaarrekening was vastgesteld, voordat hij die opmerking in de stukken zette.

Ad c Verjaring vordering

De vordering van de pensioen-bv op de beheer-bv hing samen met de lening die in 2010 werd afgesloten en het uitblijven van stortingen in de pensioen-bv’s als gevolg van de krappe liquiditeit van de beheer-bv. De accountant heeft deze situatie steeds besproken met de broers en later ook met de weduwe. Daarbij kwam ook aan de orde geweest hoe de schulden en vorderingen zouden worden opgenomen in de jaarstukken.

Door de vorderingen en schulden in hun jaarstukken op te nemen hebben de vennootschappen deze feitelijk erkend. Dit is jaren achtereen gebeurd, waarbij het de bedoeling was om de vordering bij de verkoop van de aandelen te voldoen. Daarom hoefde de accountant er redelijkerwijs geen rekening mee te houden dat de reinigings-bv een beroep zou doen op verjaring (als dat beroep al een kans van slagen had). De accountant hoefde de weduwe daarom niet te wijzen op de mogelijkheid van een beroep op verjaring.

Ad b en d Objectiviteit

De accountant moet omstandigheden identificeren en beoordelen die een bedreiging kunnen vormen voor de naleving van de fundamentele beginselen en zo nodig een maatregel treffen om die bedreiging het hoofd te bieden. Als een afdoende maatregel niet mogelijk is, moet hij de opdracht weigeren of beëindigen. De accountant moet de bedreiging, zijn beoordeling daarvan en de maatregel vastleggen in zijn dossier.

Het moet de accountant hier duidelijk zijn geweest dat de weduwe en de zwager tegengestelde belangen hadden bij de overname van de aandelen. Toen de zwager hem vroeg de waarde van de aandelen te bepalen en namens hem een openingszet te doen in de onderhandelingen, had de accountant daarin dan ook een bedreiging moeten zien voor de naleving van het objectiviteitsbeginsel. Op dat moment was hij immers ook nog de accountant van de pensioen-bv van de weduwe en van de weduwe zelf. Dat de weduwe een eigen adviseur had bij de overname maakt niet uit. De weduwe mocht in beginsel van haar accountant verwachten dat hij ook haar belangen zou behartigen. De accountant heeft echter geen bedreiging voor zijn objectiviteit gezien.

In de toelichting op artikel 11 van de VGBA staat dat een accountant voor de naleving van het objectiviteitsbeginsel iedere situatie moet vermijden die zijn professionele oordeelsvorming ongepast beïnvloedt, bijvoorbeeld een belangentegenstelling. De accountant heeft dat niet gedaan. Hij heeft de waardebepaling alleen in overleg met de zwager opgesteld en namens hem een voorstel gedaan voor de overnamesom. Daardoor heeft hij hoofdzakelijk oog gehad voor de belangen van de zwager en (rechtstreeks) het objectiviteitsbeginsel geschonden.

Nadat de accountant namens de zwager het voorstel deed aan de weduwe zijn de verhoudingen tussen haar en de zwager zo zeer verslechterd dat er een (juridisch) conflict ontstond. Hierin heeft de accountant wel een bedreiging gezien voor de naleving en de weduwe daarom voorgesteld een andere accountant te benaderen. Dit voorstel was niet voldoende, omdat de accountant de opdracht pas meer dan een half jaar later beëindigde.

Verder heeft de accountant in die periode zonder overleg met de weduwe een verklaring afgelegd in de wetenschap dat de beheer-bv, die ook cliënt van hem was, die zou gebruiken in de civiele procedure tegen de weduwe. Bovendien heeft de accountant ook niets in het dossier vastgelegd over deze bedreigingen en de te nemen maatregelen. Dat de accountant met de verklaring het beginsel van vertrouwelijkheid heeft geschonden, heeft de weduwe onvoldoende onderbouwd.

Verder heeft de weduwe niet aannemelijk gemaakt dat de accountant helemaal geen dossier heeft. Het dossier is op essentiële onderdelen echter niet compleet, omdat er niets in staat over de bedreigingen en maatregelen.

Ad e Waardebepaling

Dat de accountant heeft geprobeerd de weduwe te bewegen om haar aandelen te verkopen op basis van onjuiste jaarcijfers en een onjuiste waardebepaling heeft de weduwe niet voldoende onderbouwd.

Maatregel

Berisping. De accountant heeft in strijd gehandeld met het fundamentele beginsel van vakbekwaamheid en zorgvuldigheid en het fundamentele beginsel van objectiviteit door:

  • onvoldoende te letten op de bedreigingen voor het naleven van de fundamentele beginselen bij de onderhandelingen tussen zijn cliënten over de overname van de aandelen;
  • onvoldoende te letten op de verslechterende verhoudingen tussen zijn cliënten;
  • deze bedreigingen niet vast te leggen en geen afdoende maatregelen te treffen;
  • daarentegen bij die onderhandelingen hoofdzakelijk de belangen van één cliënt te behartigen;
  • daarentegen eenzijdig een verklaring op te stellen die in een civiele procedure tegen de weduwe zou worden gebruikt.

Annotatie Lex van Almelo

Je moet als accountant omstandigheden identificeren en beoordelen die een bedreiging kunnen vormen voor de naleving van de fundamentele beginselen en zo nodig een maatregel treffen om die bedreiging het hoofd te bieden. Als je geen afdoende maatregel kunt treffen, moet je de opdracht weigeren of beëindigen. Wat je ziet, vindt en doet, moet je vastleggen in het dossier.

Als twee cliënten tegengestelde belangen hebben, is dat een bedreiging voor de objectiviteit. Zo lang je voor beide cliënten blijft, moet je de objectiviteit waarborgen. Zij mogen immers allemaal van hun accountant verwachten dat die hun belangen behartigt, ook als zij een eigen adviseur hebben.

Als accountant moet je een belangentegenstelling vermijden, net als andere situaties die de professionele oordeelsvorming ongepast beïnvloeden. De accountant heeft één van de cliënten voorgesteld een andere accountant te benaderen. Dat kan een adequate maatregel zijn, maar dan moet je de relatie met die cliënt wel beëindigen en niet nog negen maanden doorgaan. In dit geval heeft de accountant bovendien de te verkopen aandelen gewaardeerd in samenspraak met slechts één cliënt.

In plaats van de belangentegenstelling te vermijden, heeft de accountant met zijn overnamevoorstel het conflict doen oplaaien. Na overleg met slechts één partij leverde hij een verklaring die deze cliënt zou gebruiken in de civiele procedure tegen de andere partij.

Achteraf is het natuurlijk duidelijk dat het zo niet moet. Accountants zouden soms een betere antenne voor dit soort bedreigingen moeten hebben in de situatie zelf. Daarom nog even de belangrijkste les: vermijd belangentegenstellingen tussen cliënten.

reacties

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.