Lex van Almelo

Belangrijkste feiten

Een kenniscentrum voor procestechniek, milieutechniek, laboratoria en fotonica voert tot 1 augustus 2015 wettelijke taken uit op grond van de Wet educatie en beroepsonderwijs. Een dochter-bv doet vanaf 2008 een groot deel van de bedrijfsvoering van het centrum op basis van een dienstverleningsovereenkomst voor vijf jaar.

Als gevolg van nieuw kabinetsbeleid draagt het centrum zijn wettelijke taken per 1 augustus 2015 over aan een stichting. De stichting stelt een voorlopige overdrachts- of liquidatiebalans op met de activa en passiva die behoren tot het publieke vermogen van de stichting. Ook zorgt de stichting voor een financieel verslag over de eerste zeven maanden van 2015. Hoewel de stichting het dienstverleningscontract eind april 2014 opzegt en daarin een opzegtermijn staat van een jaar loopt het contract door tot 15 februari 2017.

Volgens de afkoopovereenkomst betaalt de stichting:

• een afkoopsom van 5,9 ton voor de kosten voor huur en overhead;  
• een bedrag van 755 duizend euro wegens winstderving en de afbouw van activiteiten (‘herrekening korting tarieven’).

Een registeraccountant stelt een rapport op over de voorlopige overdrachtsbalans per 31 juli 2015, die in zijn ogen juist is. In december geeft hij een goedkeurende controleverklaring af bij het financieel verslag van de stichting. De accountant vraagt de stichting om de 755 duizend euro te betalen aan de dochter-bv.

In maart 2016 kondigt de Inspectie van het Onderwijs een rechtsmatigheidsonderzoek aan, omdat belangrijke posten in het financieel verslag fors afwijken van de voorlopige overdrachtsbalans. In oktober bespreekt de inspectie het conceptrapport met het accountantskantoor. De accountant schrijft vervolgens aan de stichting dat:

• er vragen zijn gerezen over de rechtmatigheid van de 590 duizend en 755 duizend euro;
• het normenkader om de rechtmatigheid van deze posten te toetsen voor meerdere uitleg vatbaar is;
• de accountant daarom niet kan vaststellen in hoeverre de beëindigingsvergoedingen rechtmatig zijn;
• de accountant daarom onvoldoende geschikte controle-informatie heeft voor de goedkeuring van deze posten;
• hij daarom een verklaring van oordeelonthouding afgeeft;
• de goedkeurende controleverklaring niet meer mag worden gepubliceerd en/of gedeeld met derden.

In december 2016 stelt de stichting het accountantskantoor aansprakelijk voor de gevolgen van het intrekken van de goedkeurende controleverklaring. Het kantoor aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor eventuele schade en staakt de werkzaamheden voor de stichting.

Op dezelfde dag brengt de inspectie haar definitieve rapport uit met als conclusies dat de accountant:

• de controle niet toereikend heeft uitgevoerd;
• een controleverklaring met een onjuiste strekking heeft afgegeven;
• ten onrechte de overheadkosten van 590 duizend euro en de herrekening korting tarieven van 755 duizend euro heeft geaccepteerd.

De stichting dient een klacht in tegen de accountant.

Klacht

De accountant heeft:

a. de goedkeurende verklaring ten onrechte ingetrokken;

b. de juridisch onjuiste conclusies van de Onderwijsinspectie klakkeloos overgenomen, zonder zich hierover een eigen oordeel te vormen aan de hand van deugdelijk onderzoek en zonder nadere inlichtingen in te winnen bij de stichting;

c. volledig genegeerd dat de stichting de afkoopsommen enkel en alleen heeft afgesproken op advies van de accountant.

Oordeel

De klacht is ongegrond.

Ad a Intrekking terecht

De afgesproken kortingsregeling, waarop de tegemoetkoming van 755 duizend euro is gebaseerd, is niet schriftelijk vastgelegd. De stichting heeft deze post desgevraagd niet kunnen onderbouwen, terwijl het bedrag ver boven de materialiteitsgrens ligt. De stichting heeft ook niet goed kunnen uitleggen hoe zij aan de tegemoetkoming kwam, terwijl in een eerdere overeenkomst finale kwijting was afgesproken.

Alleen al hierom heeft de accountant na het gesprek met de Onderwijsinspectie terecht de conclusie getrokken dat hij onvoldoende controle-informatie had voor zijn oorspronkelijke oordeel. De Accountantskamer laat in het midden of de goedkeurende controleverklaring terecht was, omdat de stichting hierover niet heeft geklaagd.

Ad b Wel deugdelijk onderzoek

Volgens de accountant nam het onderzoek door de Onderwijsinspectie ongeveer zes maanden in beslag, veel langer dan de gebruikelijke twee weken. In die tijd heeft de accountant zeker drie keer overlegd met de inspectie, die op haar beurt overlegde met de stichting. Ook de juridische afdeling van het accountantskantoor was betrokken bij het onderzoek. De accountant heeft na het overleg per e-mail informatie uitgewisseld met de stichting.

Ad c Geen advies 

Omdat zij de adviezen van de accountant heeft opgevolgd bij het afspreken van de vergoedingen, had de accountant de goedkeurende controleverklaring niet mogen intrekken, meent de stichting. De accountant bestrijdt echter nadrukkelijk dat hij de stichting op wat voor manier dan ook heeft geadviseerd. De stichting heeft niet met een schriftelijke opdrachtbevestiging onderbouwd dat dit wel zo is.

De stichting heeft op de zitting gezegd dat zij de accountant weliswaar niet expliciet heeft gevraagd om advies, maar hem de cijfers wel heeft voorgelegd en zij daardoor de indruk had dat de accountant hierover heeft meegedacht. De verzoeken van de accountant om nadere informatie en onderbouwing vloeiden voort uit zijn controleopdracht en waren bedoeld om voldoende geschikte controle-informatie te krijgen over deze posten.

Het is niet aannemelijk geworden dat de accountant de stichting heeft geadviseerd. Dat hij bij zijn controlewerkzaamheden de schadebedragen heeft geaccepteerd en overgenomen, wil niet zeggen dat hij ook optrad in de rol van adviseur.

Maatregel

Geen.

Annotatie Lex van Almelo

De accountant heeft twee materiële posten aanvaard en goedgekeurd, die de onderwijsinspectie later – na herhaaldelijk overleg met de accountant - onrechtmatig verklaart. De accountant verandert de goedkeuring daarna terecht in een oordeelonthouding. Over het afgeven van een goedkeurende verklaring is niet geklaagd. Of de goedkeuring terecht was, valt echter zeer te betwijfelen. Aan de hand van het normenkader wist de accountant niet zeker of de materiële posten rechtmatig waren. En de controlecliënt heeft niet kunnen onderbouwen waarom zij zelf akkoord ging met de grootste post, die ver boven de materialiteitsgrens lag. Het lijkt er dus op dat de goedkeurende controleverklaring op drijfzand berustte. De inspectie vindt dat in ieder geval wel zo.