Lex van Almelo

Belangrijkste feiten

Een accountantskantoor krijgt van een onderneming de opdracht de salarisadministratie te voeren, de jaarrekening samen te stellen en de aangiften vennootschapsbelasting en omzetbelasting te verzorgen. Een accountant-administratieconsulent is hiervoor de eindverantwoordelijke accountant.

De onderneming groeit in boekjaar 2018 zo sterk dat die vanaf boekjaar 2019 zal vallen onder de wettelijke controleplicht. Het accountantskantoor heeft echter geen vergunning om wettelijke controles uit te voeren. De onderneming wendt zich daarvoor alvast tot een ander accountantskantoor.

De assistent-accountant van het eerste kantoor spreekt al vroeg met de ondernemers af om op 14 januari 2019 bij elkaar te komen, zodat het kantoor kan beginnen met het samenstellen van de jaarrekening 2018. De ondernemers stellen deze afspraak in december 2018 uit tot eind januari 2019. Maar ook die afspraak gaat niet door, omdat het accountantskantoor nog niet alle informatie heeft voor de jaarrekening 2018. De assistent vraagt de ondernemers deze informatie alsnog aan te leveren.

De ondernemers staan erop dat de accountant de concept-jaarrekening aanlevert op 1 februari 2019, omdat ‘het groeifinancieringstraject’ geen uitstel duldt. Zij melden de assistent-accountant op 28 januari dat de gevraagde bestanden klaar staan in ‘Onehub’. De assistent-accountant zegt dat hij de volgende dag naar het kantoor van de onderneming komt. De ondernemers zeggen dat 5 februari beter uitkomt.

De samenstellend accountant e-mailt de ondernemers dat:

• die datum niet haalbaar is, omdat de samenstellingswerkzaamheden nog niet zijn afgerond;
• de jaarrekening 2018 zal afwijken van de interne cijfers van de onderneming, omdat de activering van website-kosten (en daarbij het opnemen van een wettelijke reserve), de voorgestelde herwaardering van onroerend goed naar actuele waarde en de afschrijving op de incourante voorraad moeten worden aangepast.

De ondernemers zijn het er niet mee eens: “We gaan de branding kosten niet afschrijven zoals jij beschrijft…”. Verder wil de directie de hogere waardering van de bedrijfsgebouwen laten zien in de balans.  Zij ziet geen reden om af te wijken van de “commerciële balans” die zij zelf heeft opgesteld. De accountant probeert daarna nog één keer uit te leggen waarom hij op basis van de interne cijfers geen samenstellingsverklaring kan afgeven. Hij voegt eraan toe dat hij de opdracht moet teruggeven als de ondernemers wel een samenstellingsverklaring bij hun concept-jaarrekening willen.

Op 6 februari 2019 geeft de accountant de samenstelopdracht inderdaad terug wegens een vertrouwensbreuk tussen hem en de ondernemers, die voor het samenstellen vervolgens een derde accountantskantoor inschakelen. Dit accountantskantoor begeleidt de herstructurering van de onderneming en stelt de jaarrekening 2018 samen.

De ondernemers dienen een klacht tegen de oorspronkelijke samensteller in bij de Accountantskamer.

Klacht

De accountant heeft:

a. de samenstelopdracht te bruusk opgezegd;

b. niet de risico’s in verband met de sterke groei gesignaleerd en de ondernemers daarover niet geadviseerd;

c. verzuimd om in de jaarrekeningen 2015, 2016 en 2017 een wettelijke reserve op te nemen in verband met de activering van immateriële vaste activa;

d. de ondernemers in 2018 ten onrechte geadviseerd de bedrijfspanden te herwaarderen tegen actuele waarde.

Oordeel

Klachtonderdeel c is deels gegrond en de rest van de klacht ongegrond. 

Ad a Opzegging

De ondernemers wilden ondanks herhaald aandringen niet akkoord gaan met de voorgestelde aanpassingen die gingen over afwijkingen van materieel belang. Zij hadden bovendien kritiek op de werkzaamheden van de accountant in de maanden daarvoor. Daarom mocht de accountant ervan uitgaan dat de ondernemers zouden blijven vasthouden aan hun wens van een samenstellingsverklaring bij hun eigen – onaangepaste – jaarcijfers. De accountant is daar terecht niet in meegegaan, een houding die de accountant op de zitting omschreef als “de rug recht houden”. Want volgens Standaard 4410 had hij inderdaad een goede reden om de opdracht terug te geven.

Daarbij heeft hij de fundamentele beginselen in acht genomen, door:

• tijdig per e-mail aan te kondigen dat hij de opdracht zou teruggeven als de klant zou vasthouden aan de wens van een samenstellingsverklaring bij hun eigen jaarcijfers;
• op die manier voldoende duidelijk te wijzen op de gevolgen als de klant niet zou instemmen met de voorgestelde aanpassingen.

Dat de accountant de opdracht al een dag na de aankondiging teruggaf, betekent niet dat hij ondoordacht heeft gehandeld. Omdat duidelijk genoeg was dat de ondernemers niet akkoord zouden gaan, hoefde de accountant niet te wachten. Bovendien wist hij dat de ondernemers juist belang hadden bij snelle duidelijkheid, zodat zij naar een ander kantoor konden gaan. De accountant wist dat de ondernemers al contact hadden met een ander kantoor en dat kantoor heeft de jaarrekening 2018 inderdaad bijtijds samengesteld, zodat het financieringsproject zonder problemen kon worden afgewikkeld.

Dat de jaarrekening 2018 niet, zoals in voorgaande jaren, klaar was op 1 februari ligt niet alleen aan de accountant. De ondernemers stelden alle gevraagde stukken immers pas op 28 januari 2019 beschikbaar. Daardoor kon de assistent-accountant pas op 29 januari beginnen met de samenstelwerkzaamheden. Omdat de onderneming in 2018 met 88 procent was gegroeid, kostte het samenstellen ook meer tijd dan voorheen.

Ad b Geen advies

Het kan de accountant niet worden verweten dat hij de ondernemers niet uit eigen beweging heeft geadviseerd over de structuur van hun onderneming. Dat viel immers buiten de opdracht. Daarbij komt dat de accountant slechts één keer per jaar contact had met de ondernemers en daarbij alleen de jaarrekening besprak. In de tussentijd hebben de ondernemers nooit om advies gevraagd over hun organisatiestructuur. Gezien de aard en omvang van de opdracht konden zij niet verwachten dat de accountant hun ongevraagd adviseerde.

Ad c Reserve/uitkeringstoets

De accountant heeft erkend dat in de jaarrekeningen 2015-2017 geen wettelijke reserves zijn aangehouden, terwijl dat wel had gemoeten in verband met activering van immateriële vaste activa. Hij heeft daarom in strijd gehandeld met het fundamentele beginsel van vakbekwaamheid en zorgvuldigheid.

Dat hij geen balanstest of uitkeringstoets heeft gedaan, kan hem niet worden verweten. Het is de verantwoordelijkheid van de directie om deze test uit te voeren en de accountant had niet de opdracht dit te doen of de directie daarbij te ondersteunen.

Ad d Herwaardering panden

Volgens de accountant heeft hij de ondernemers niet geadviseerd om de bedrijfspanden te herwaarderen tegen actuele waarde. Wel hebben zij hem in december 2018 gevraagd wat de geschatte waarde van hun totale aandelenpakket was. Toen duidelijk werd wat de bedoeling was, heeft de accountant gezegd dat de aanwezige activa en toekomstige investeringen getaxeerd zouden moeten worden. Herwaardering van de bedrijfspanden is nooit aan de orde geweest.

De klagers hebben dit niet tegengesproken.

Maatregel

Waarschuwing. De accountant heeft het fundamentele beginsel van vakbekwaamheid en zorgvuldigheid geschonden door geen wettelijke reserves op te nemen in de jaarrekeningen over 2015, 2016 en 2017.

Annotatie Lex van Almelo

Een accountant doet de salarisadministratie, stelt de jaarrekeningen samen en doet de aangiften voor een onderneming die in 2018 met 88 procent groeit. Doorgaans is de jaarrekening over het afgelopen boekjaar op 1 februari klaar, maar bij boekjaar 2018 gaat dat mis. De klant levert de gevraagde stukken namelijk pas op 28 januari. Vanwege de groei lukt het de accountant en zijn assistent niet om de klus in drie dagen te klaren. Bovendien behoeven de cijfers die de onderneming heeft aangeleverd aanpassing.

De klant eist herhaaldelijk een samenstellingsverklaring bij de eigen cijfers, maar de accountant zwicht niet en geeft de opdracht terug. Zijn opvolger geeft die verklaring binnen de kortste keren wel af. Hoe kan dat? Je zou als toezichthouder eens een kijkje moeten nemen bij dat kantoor.

De eigenwijze klant klaagt er over dat de accountant de opdracht heeft teruggegeven. Die klacht slaagt niet, met name omdat de accountant de teruggave heeft aangekondigd, er door de starre houding van de klant van uit mocht gaan dat die aanpassingen bleef weigeren en omdat de accountant juist in het belang van de klant haast maakte.

Eén van de vier klachtonderdelen snijdt wel hout: de accountant heeft in de boekjaren 2015, 2016 en 2017 verzuimd wettelijke reserves te vormen in verband met activering van immateriële vaste activa.