» Direct naar annotatie

Lex van Almelo

Belangrijkste feiten

Een registeraccountant van een top 5-kantoor keurt de jaarrekening 2020 goed van de Stichting Greenpeace Council and Related Entities*, die handelt onder de naam Greenpeace International. Bij deze koepelorganisatie zijn 26 nationale en regionale Greenpeace-afdelingen aangesloten. Het statutaire doel van de stichting is het bevorderen van natuurbehoud en de dagelijkse leiding is in handen van de International Executive Director (IED).

Volgens de geconsolideerde jaarrekening bestaan de inkomsten van Greenpeace International voor ongeveer 95 procent uit bijdragen van de nationale en regionale afdelingen; in 2020 85,33 miljoen euro in totaal. Ongeveer 5 procent van de inkomsten - in 2020: 5,4 miljoen euro – is afkomstig uit donaties en andere bronnen. Volgens het verslag van de IED:

• zit het nemen van risico in het DNA van de milieuorganisatie;
• gebruikt de organisatie “non-violent creative confrontation in many forms”;
• houden de campagnestrategieën onder meer het nemen van “smart, bold and innovative risks” in.

In het bestuursverslag staat verder dat Greenpeace International juridische risico’s neemt en op dat moment “high profile” procedures voert in Canada, de VS en India.

De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld “in accordance with Section 2:362(9) of the Dutch Civil Code and International Financial Reporting Standards for Small and Medium Sized Entities (IFRS SMEs)”. De enkelvoudige jaarrekening is opgesteld “under Accounting Standards as described in Part 9 of the Dutch Civil Code”.

In de goedkeurende accountantsverklaring bij de jaarrekening staat onder meer dat de jaarrekening is opgesteld volgens de IFRS, zoals de EU die heeft aanvaard voor het mkb, en volgens Titel 9 van Boek 2 van het BW.

De accountant vindt het bestuursverslag, het verslag van de IED en de overige informatie in overeenstemming met de jaarrekening en bevatten volgens haar geen materiële afwijkingen.

De Rooms-Katholieke Nederlandse Antarctica Vereniging St. Servatius en St. Pancratius, een andere milieuorganisatie, dient een klacht tegen de accountant in bij de Accountantskamer.

Klacht

De accountant heeft ten onrechte:

a. de controleopdracht aanvaard;

b. een goedkeurende accountantsverklaring afgegeven;

c. ingestemd met de openbaarmaking van haar verklaring.

Klachtonderdeel b, bestaat uit vier elementen:

1. de jaarrekening is niet ondertekend door alle bestuursleden;
2. de jaarrekening is in het Engels opgemaakt, terwijl de statuten impliceren dat een Nederlandstalige jaarrekening is vereist;
3. de jaarrekening geeft geen inzicht in de activiteiten van de stichting;
4. de accountant concludeert ten onrechte dat het bestuursverslag consistent is met de jaarrekening en geen onwaarheden bevat.

Oordeel

Klachtonderdeel b.3 is deels gegrond, de rest van de klacht ongegrond.

Tuchtrechtelijke relevantie

De klagende vereniging stelt met haar klacht ook het opereren van Greenpeace International aan de orde. Het tuchtrecht is niet bedoeld om de acties en opstelling van deze milieuorganisatie te beoordelen. De Accountantskamer gaat dan ook alleen in op die onderdelen die gaan over het handelen en nalaten van de accountant, voor zover dat tuchtrechtelijk relevant is.

Ad a Aanvaarding opdracht

De klagende vereniging vindt Greenpeace een criminele terroristische organisatie, die systematisch strafbare feiten pleegt. De vereniging wijst daarvoor onder meer op berichten over de ‘aanslag’ op een voetbalstadion (een parachutelanding), de besmeuring met verf van een vliegtuig van Air France en de blokkade van een Shell-raffinaderij. Volgens de klaagclub heeft Greenpeace geen geheim gemaakt van haar strafbare feiten, getuige het verslag van de IED over 2019.

Vanwege deze reputatie en de ‘tone at the top’ had de accountant volgens de klagende vereniging de controleopdracht niet moeten aanvaarden. In artikel 7 van de VGBA staat immers dat een accountant maatregelen moet nemen om te voorkomen dat deze in verband wordt gebracht met niet-integer handelen van anderen. En uit Standaard 210 volgt dat de accountant de aanvaardbaarheid van een controleopdracht moet beoordelen.

Volgens de Accountantskamer moet bij een opdracht als deze de integriteit van de opdrachtgever onderdeel zijn van het opdrachtacceptatie- en opdrachtcontinuatieproces. Dat  volgt uit artikel 10 lid 1 onder a sub 2 van de NVKS. In de toelichting op de Wijzigingsverordening VGBA, waarmee artikel 15a VGBA is ingevoerd, staat dat de accountant het bij het overleg met de voorganger vooral moet hebben over de integriteit van de opdrachtgever: “bijvoorbeeld betrokkenheid bij oneerlijke of criminele activiteiten”. Artikel 15a VGBA schrijft dit overleg onder meer voor bij een controleopdracht. De accountant moet de integriteit van de opdrachtgever professioneel beoordelen, zoals bedoeld in artikel 20 VGBA.

De Zuidpoolvereniging heeft niet aannemelijk gemaakt dat een objectieve, redelijke en geïnformeerde derde over het aanvaarden van deze opdracht zou denken dat hierdoor een bedreiging ontstaat voor de naleving van de fundamentele beginselen (artikel 20 VGBA). Zo’n bedreiging kan nopen tot het nemen van maatregelen, met het weigeren van de opdracht als uiterste maatregel. Maar zo’n bedreiging doet zich hier niet voor. De ernstige beschuldiging over het crimineel-terroristische karakter is niet onderbouwd met een onherroepelijk strafrechtelijk vonnis. Bovendien kijkt niet iedereen zo naar Greenpeace. De accountant voert terecht aan dat de Staat met Greenpeace overlegt over klimaatakkoorden.

Ad b.1 Jaarrekening niet ondertekend

De op de Greenpeace-website gepubliceerde versie van de jaarrekening is wél digitaal ondertekend door het genoemde bestuurslid en dus het hele bestuur. Het bestuur heeft de jaarrekening vanwege corona online besproken en alle leden waren het eens met de jaarrekening. Naderhand heeft de accountant een ondertekend exemplaar van de jaarrekening ontvangen. Het is niet vereist dat alle bestuursleden de jaarrekening ondertekenen als de accountantsverklaring wordt afgegeven.

Ad b.2 Gebruikte taal

Greenpeace International is volgens artikel 2:10 BW alleen wettelijk verplicht om jaarlijks een balans en een staat van baten en lasten op te maken. Er is geen wettelijke bepaling die expliciet voorschrijft dat die in de Nederlandse taal worden opgesteld. Ook de statuten van de stichting schrijven dit niet voor. De organisatie is internationaal actief en geen van de zeven bestuursleden is de Nederlandse taal machtig. Om die redenen is ervoor gekozen de jaarrekening en het bestuursverslag in het Engels op te stellen. In artikel 2:362 lid 7 BW wordt de mogelijkheid geboden de posten in een jaarrekening in een vreemde taal te omschrijven. Artikel 2:391 lid 1 BW biedt die mogelijkheid ook voor het bestuursverslag.

Ad b.3 Inzicht

De Zuidpoolvereniging vindt de jaarrekening misleidend en onvoldoende inzicht geven. De Accountantskamer vindt de mededeling in de geconsolideerde jaarrekening, dat die is opgesteld in overeenstemming met artikel 2:362 lid 9 niet juist. De IFRS for SMEs is namelijk geen standaard die valt onder lid 8, waarnaar in lid 9 wordt verwezen. Onder lid 8 valt de IFRS/IAS-standaard die de International Accounting Standards Board (IASB) én de Europese Commissie hebben vastgesteld. De IFRS for SMEs is daar een vereenvoudiging van en niet vastgesteld door de Europese Commissie. De geconsolideerde jaarrekening is dus niet in overeenstemming met lid 9 van artikel 2:362 BW opgesteld.

Omdat het een vereenvoudiging is van een standaard die de Europese Commissie wél heeft vastgesteld, is het onwaarschijnlijk dat er bij gebruikers een misverstand bestaat over de standaard en de aanvaardbaarheid. Hoewel dit klachtonderdeel in zoverre gegrond is, moet een maatregel daarom achterwege blijven. De verwijtbare gedraging is te gering.

De controlerend accountant moet bepalen of het toegepaste verslaggevingsstelsel aanvaardbaar is (Standaard 210.6). De klagende vereniging heeft niet onderbouwd dat IFRS for SMEs ongeschikt is voor het opstellen van de geconsolideerde jaarrekening van de stichting.

ANBI-status

Volgens Standaard 250 moet de accountant bij de controle rekening houden met toepasselijke wet- en regelgeving en daarbij onderscheid maken in wet- en regelgeving die:

• van directe invloed is op de vaststelling van bedragen en in de financiële overzichten opgenomen toelichtingen die van materieel belang zijn (Standaard 250.6a);
• waarvan het naleven van fundamenteel belang kan zijn voor de operationele aspecten van het bedrijf (Standaard 250.6b).

Bij de eerste categorie regelgeving moet de accountant voldoende geschikte controle-informatie vergaren. Bij de tweede categorie regelgeving moet de accountant gespecificeerde controlewerkzaamheden uitvoeren om te bevorderen dat deze een niet-naleving van regelgeving identificeert die een invloed van materieel belang kan hebben op de financiële overzichten (Standaard 250.7).

De regelgeving over de ANBI-status valt niet onder de eerste categorie. Of de stichting al dan niet terecht een ANBI-status heeft is niet van directe invloed op de vaststelling van het bedrag van de ontvangsten van de stichting in het verslagjaar 2020. Dat bedrag bestaat immers met name uit de bedragen die de stichting van de aangesloten organisaties heeft ontvangen.

Dat de ANBI-status van materieel belang is voor de stichting heeft de klagende vereniging ook niet aannemelijk gemaakt. De accountant hoefde daarom geen werkzaamheden te verrichten om niet-naleving van wet- en regelgeving te identificeren.

Op de zitting heeft de accountant gezegd dat zij niettemin heeft getoetst of de stichting in het verslagjaar 2020 aan de ANBI-voorwaarden voldeed, waaronder de voorwaarde dat ten minste 90 procent algemeen nuttig is besteed. Daarbij waren volgens haar geen operationele aspecten van de stichting in geding (Standaard 250.6b). Ook de vorige accountant heeft zeven tot acht jaar lang niets gerapporteerd over het niet-voldoen aan de ANBI-voorwaarden. Evenmin waren er aanwijzingen dat de Belastingdienst de ANBI-status ter discussie stelde of binnenkort zou stellen. Daarbij komt dat het mogelijk niet voldoen aan de ANBI-voorwaarden geen fundamentele invloed heeft op de activiteiten van de stichting of dat haar continuïteit zou worden bedreigd (Standaard 250.A13).

Continuïteitsveronderstelling en voorvallen na balansdatum

De vereniging heeft niet aannemelijk gemaakt dat:

• de genoemde ‘aanslag op een vliegtuig’, de ‘aanslag op een voetbalstadion’ en ‘de onwettige bezetting van de petroleumhaven’ hadden moeten leiden tot een aanpassing van of een toelichting in de jaarrekening (Standaard 560.6);
• die gebeurtenissen een bedreiging vormden voor de continuïteit van de stichting;
• de stichting een criminele organisatie met een terroristisch oogmerk is;
• het OM de ontbinding van de stichting nastreeft;
• de continuïteit van de stichting dus in het geding is;
• de bewoordingen in de accountantsverklaring afwijken van die in de financiële overzichten;
• de bewoordingen in de accountantsverklaring onbegrijpelijk zijn;
• dat RJ 640 en RJ 650 van toepassing zijn.

Ad b.4 Bestuursverslag vs jaarrekening

De klagende vereniging ziet allerlei inconsistenties tussen bestuursverslag en jaarrekening. Volgens de Accountantskamer moet de accountant onderzoeken of het bestuursverslag:

• met de jaarrekening verenigbaar is; en
• dus geen ander beeld oproept dan de jaarrekening.

Als tijdens het onderzoek blijkt dat het bestuursverslag materiële onjuistheden bevat, moet de accountant dit vaststellen (artikel 2:393 lid 3 BW en Standaard 720.14). De Accountantskamer vindt de naam Greenpeace International niet misleidend: het is gewoon de handelsnaam van de stichting.

De acties van andere entiteiten die in het bestuursverslag worden genoemd, hebben geen invloed op de jaarrekening van de stichting. Er is geen inconsistentie en de accountant hoefde dus niets te ondernemen op dit punt (Standaard 720.16). Ook op andere punten is dit klachtonderdeel ongegrond.

Ad c Openbaarmaking accountantsverklaring

De accountantsverklaring heeft een deugdelijke grondslag. De accountant kon de verklaring dus gewoon afgeven.

Maatregel

Geen.

Annotatie Lex van Almelo

De klacht tegen de accountant die de jaarrekening van de Stichting Greenpeace Council & Related Entities – handelsnaam: Greenpeace International – controleert, lijkt bedoeld om Greenpeace te dwarsbomen. De klager is de Rooms-Katholieke Nederlandse Antarctica Vereniging St. Servatius en St. Pancratius; mede vernoemd naar de twee ijsheiligen. Deze Limburgse milieuorganisatie is in 2021 opgericht door mr. drs. A.P.M Vissers RA en zijn zoon Maurits om te voorkomen dat Greenpeace International een vergunning krijgt om naar Antarctica te reizen en de rust op dit witte continent te verstoren, zo lezen we op de website van de vereniging.

Voorzitter Alexander Vissers komt regelmatig met opinies en reacties op Accountant.nl. In de hier besproken uitspraak gaat het eigenlijk om de kritiek die Vissers heeft op Greenpeace International. Hij vindt het een criminele en terroristische organisatie. De accountant had daarom de controleopdracht niet mogen aanvaarden. Bovendien is er volgens Vissers van alles mis met de controleverklaring.

De Accountantskamer beperkt zich tot de tuchtrechtelijk relevante verwijten en verklaart daarvan één subonderdeeltje gegrond. De mededeling dat de jaarrekening is opgesteld volgens standaarden die zijn goedgekeurd door de Europese Unie is niet juist. De IFRS for SMEs zijn namelijk niet goedgekeurd door de EU; in tegenstelling tot de IFRS. Maar omdat de IFRS for SMEs een vereenvoudigde versie zijn van de IFRS is het onwaarschijnlijk dat deze melding leidt tot verwarring bij gebruikers van de jaarrekening. Het vergrijp is dan ook zo gering dat de Accountantskamer het niet passend vindt om een maatregel op te leggen.

De Accountantskamer maakt onder meer duidelijk dat bestuursleden de jaarrekening niet per se hoeven te ondertekenen op het moment dat de accountantsverklaring wordt afgegeven en dat je de jaarrekening en het bestuursverslag in het Engels mag opstellen. Of de ‘Rainbow Warrior van de Nederlandse accountancy’ tevreden is met deze oogst, zal moeten blijken.

*) De namen van de milieuorganisatie en de klaagster zijn onder meer bekend gemaakt door Accountant Week. Anders dan gebruikelijk vermeldt de Accountantskamer de hoedanigheid van de klaagster niet in de uitspraak. De namen worden hier genoemd voor de duidelijkheid en omdat de voorzitter van de klagende vereniging regelmatig publiceert op Accountant.nl.