Fraude in praktijk (99)

Witgewassen motoren?!

Een onderneming die motoren voor de scheepvaart verkoopt probeert het risico op wanbetaling te verminderen door ondernemers in Afrika contant te laten betalen. Aanvankelijk denkt de accountant dat alles naar behoren verloopt, totdat het Functioneel Parket ineens bij de ondernemer op de stoep staat.

Onderneming Y verkoopt gereviseerde motoren ten behoeve van de scheepvaart. In de laatste jaren is de verkoopmarkt verschoven vanuit Europa naar Afrika. Omdat het vaak om grotere motoren gaat zijn de stukprijzen van deze motoren relatief hoog, gemiddeld genomen 85.000 euro. De onderneming heeft de uit de verkoop resulterende vorderingen verzekerd, mede gezien het inningsrisico met bepaalde landen uit Afrika.

Een aantal landen  wordt echter niet door de verzekeringsmaatschappij geaccepteerd, of alleen geaccepteerd tegen zeer ongunstige tarieven. Om de verkoopmarkt in deze landen toch te behouden heeft onderneming Y er voor gekozen deze verkopen alleen te laten plaatsvinden indien de afnemer de motoren contant afrekent. Het contante geldverkeer is daardoor significant toegenomen.

Frauderisico

Als onderdeel van de controle heeft de accountant ook deze ontwikkeling geconstateerd en heeft het significante contante geldverkeer aangemerkt als een frauderisico vanwege het hogere inherente risico op ontvreemding van het contante geld. Uit de werkzaamheden van de accountant komen geen bijzonderheden naar voren: de contante verkopen worden netjes verantwoord en binnen twee dagen afgestort bij de bank.

Twee functionarissen nemen het contante geld in ontvangst en storten dit af. De registratie van de contante verkoop vindt door een andere onafhankelijke functionaris plaats. Als gevolg van zijn controlewerkzaamheden schat de accountant het frauderisico uiteindelijk laag in en rondt hij de controle van de jaarrekening af.

Inval Functioneel Parket

Een maand na afronding van de controle informeert onderneming Y de accountant over het feit dat het Functioneel Parket de onderneming is binnengevallen in het kader van een omvangrijk onderzoek naar witwassen. Onderneming Y is zelfs aangemerkt als verdachte in het strafrechtelijk onderzoek. Onderneming Y spreekt de accountant aan op het feit dat hij de onderneming niet heeft gewezen op een mogelijk risico op witwassen. Maar was er nu wel een risico op witwassen?

In het kader van de controle van de jaarrekening dient de accountant relevante wet- en regelgeving te evalueren die mogelijk van invloed kunnen zijn op de jaarrekening (standaard 250). Nu onderneming Y in omvangrijke mate contante transacties verricht in het kader van verkoop van goederen wordt de onderneming zelf een instelling onder de Wet ter voorkoming van Witwassen en Financieren van Terrorisme (Wwft) voor die transacties. Iedere onderneming, in de rol van verkoper van goederen, die een contante transactie doet van 15.000 euro of meer wordt aangemerkt als instelling onder de Wwft.

Onderneming Y had in het kader van deze transacties zelf cliëntenonderzoek moeten uitvoeren en moeten evalueren of sprake is van een ongebruikelijke transactie die voor melding bij FIU-Nederland in aanmerking komen. Voor dergelijke transacties geldt in de regel een objectieve indicator van 25.000 euro of meer die zonder meer gemeld moeten worden door de onderneming. De Wwft wordt daarmee relevant voor de onderneming en niet naleving daarvan kan een indirect gevolg hebben voor de jaarrekening, bijvoorbeeld in de vorm van een boete.

Standaard 250

Op basis van Standaard 250 dient de accountant de niet-naleving van relevante wet- en regelgeving met de cliënt te bespreken. In dit geval was de cliënt zich hier niet van bewust en heeft daarmee dus niet voldaan aan de Wwft. In deze situatie bestaat er een risico dat het niet-voldoen aan de Wwft een risico vormt en de onderneming door de toezichthouder kan worden aangesproken op de niet-naleving van de Wwft. Dit kan ertoe leiden dat onderneming Y uiteindelijk onderdeel wordt van een strafrechtelijk onderzoek en te maken kan krijgen met een sanctie, waaronder gevangenisstraf voor bestuurders, een boete of een schikking.

De accountant heeft een aanwijzing voor het niet voldoen aan wet- en regelgeving en daarmee ontstaat voor de cliënt (de vennootschap alsmede haar bestuurders) ook een risico dat zij betrokken raakt bij witwassen. De situatie dient door onderneming Y nader geëvalueerd te worden, mede op basis van juridisch advies. Op basis van deze evaluatie kan de accountant vaststellen wat de mogelijke gevolgen voor de jaarrekening zijn, zoals bijvoorbeeld het vormen van een voorziening of het opnemen van toelichtingen in de jaarrekening.

Red flag

Is de accountant nu klaar? Nee, immers de accountant heeft zelf ook een verantwoordelijkheid onder de Wwft. Ook de accountant zal moeten evalueren of de significante contante geldstromen leiden tot de conclusie dat deze wel of niet ongebruikelijk zijn. Hij zal dit ook moet documenteren in zijn dossier.

Contante geldstromen zijn niet per definitie ongebruikelijk in de zin van de Wwft, maar vormen wel een zogenoemde 'red flag'. Het Bureau financieel toezicht heeft een juridisch niet-bindende bijlage met voorbeelden van veel voorkomende situaties van witwassen gepubliceerd (zie voorbeeld bij de subjectieve indicator E1: "De cliënt heeft voorkeur voor activa die geen sporen achterlaten, zoals contant geld"). De betalingen dienen individueel beoordeeld te worden op basis van de feiten en omstandigheden.

De rubriek wordt verzorgd door:
Remco de Groot (Ernst & Young Fraud Investigation & Dispute Services), Michel Grummel (Alvarez & Marsal Dispute Analysis Benelux), Bart Graafland (Deloitte Forensic & Dispute Services), Valentijn Kerklaan (KPMG) en Christine Manders (PwC). 

Artikelen in deze serie zijn ontleend aan de forensische praktijk van de auteurs. De auteurs beschrijven niet de casus zoals die zich heeft voorgedaan. Zij veranderen belangrijke elementen in de casusbeschrijving of voegen daar elementen aan toe om te voorkomen dat de beschrijving herleidbaar is tot individuele personen of organisaties.

Gerelateerd

reacties

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.