Tom Nierop

De in 2008 uitgebroken financiële crisis die vervolgens transformeerde tot een economische crisis, hakte er de afgelopen jaren flink in. De recessie had een merkbaar dempend effect op de inkomens en de secundaire arbeidsvoorwaarden in de accountantssector. En ook andere aspecten van personeelsbeleid en bedrijfsvoering bleven niet onberoerd.

Een fors deel van de accountants in het openbaar beroep maakte in de afgelopen jaren gewag van minder aanname van nieuw personeel, minder doorstroommogelijkheden, meer tijdelijke contracten en meer uitstroom van personeel bij de eigen organisatie. In 2013 signaleerde niet minder dan 70 procent van de openbaar accountants een lagere instroom van nieuw personeel en ruim de helft meldde een toenemend aantal ontslagen.

Ook accountants in de interne accountancy, bij de overheid en in het financieel management ondervonden de gevolgen van de crisis. Maar het openbaar beroep leek wel extra sterk getroffen, zeker wat betreft inkomensontwikkeling. In 2013 en 2014 groeiden de salarissen van openbaar accountants niet sneller dan die van hun collega’s elders: dat was voor het eerst sinds de start van het Accountancy Beloningsonderzoek in 2005. Opvallend was ook dat na het uitbreken van de crisis het uitbetalen van overuren in het openbaar beroep steeds zeldzamer begon te worden.

'Vooral bij de RA's lijken de vlaggen weer onbekommerd te worden gehesen.'

Kentering

Maar er lijkt een kentering gaande. De afgelopen maanden lieten diverse partijen op het gebied van interimmanagement en werving & selectie al geluiden horen in die richting. Zo meldde werving- en selectiebureau Robert Walters op basis van zijn Walters European Job Index dat veel organisaties weer uitbreiden en dat daardoor het aantal vacatures in accounting en finance sterk stijgende is. De organisatie signaleert 'veel beweging onder kandidaten’ en ‘een steeds breder aanbod aan carrièremogelijkheden'.

Ook detacheerder Yacht signaleert een groei van de vraag naar financieel specialisten, in het tweede kwartaal van 2015 met maar liefst 24 procent. Vooral de behoefte aan accountants blijft volgens Yacht enorm stijgen. Accountantskantoren zoeken naast starters met name assistent-accountants en personeel op managementniveau. "Dit kwartaal groeit de vraag naar ervaren accountants explosief met maar liefst 52 procent ten opzichte van vorig jaar”, stelde directeur Ansco Dokkum van Yacht Finance in een toelichting.

Kwaliteitsslag extra factor

Een verkenning door Het Financieele Dagblad resulteerde in augustus 2015 in een soortgelijk beeld. Uit een rondgang langs EY, PwC, Deloitte, KPMG, BDO en Mazars bleek dat het aantal uitstaande vacatures bij de grote accountantskantoren dit jaar met tientallen procenten is gestegen. Alleen de big four zouden in 2015 samen al ruim duizend vacatures hebben geplaatst, waarvan slechts een deel is vervuld. De krapte op de financiële arbeidsmarkt is dus groot, zowel binnen de accountancy als daarbuiten, en zou de salarissen met soms wel met 10 procent hebben opgedreven.

Nu de economische recessie goeddeels lijkt bedwongen en de vooruitzichten weer zonniger lijken, investeren bedrijven weer volop en dat leidt tot meer behoefte aan accountants en andere financieel specialisten. Naast het gunstiger economisch tij speelt voor de accountantskantoren zelf nog een extra factor een rol. De door politiek en toezichthouders afgedwongen verbeteringsslag in de accountantscontrole brengt met zich mee dat per controle meer uren moeten worden besteed en er dus meer mensen worden ingezet. Daardoor wordt de krapte op personeelsgebied nog extra versterkt. De vraag naar goed personeel kan niet altijd worden vervuld. Mede daarom zijn kantoren tegelijkertijd bezig met een opschoningsoperatie waarbij van 'moeilijke' klanten afscheid wordt genomen.

Salarisontwikkeling: wisselend maar beter

De in dit Accountancy Beloningsonderzoek 2015 naar voren komende salarisontwikkelingen en -verwachtingen sluiten aan bij dit algemene beeld van voorzichtig herstel. Maar toch is het beeld hier en daar wisselend.

Neem de salarissen per functieniveau in het openbaar beroep. Op het niveau van assistenten, de broodnodige nieuwe instroom dus, lijkt de beloning dit jaar iets gestegen, vooral die van AA-studenten. De salarissen van controleleiders en managers bleven daarentegen gelijk of daalden licht. Senior managers gaan er wel iets op vooruit, maar op directorniveau is het beeld weer wisselend.

'De inkomens in het openbaar beroep stijgen weer sneller dan daarbuiten.'

Toch betekent dit wisselende beeld een licht herstel vergeleken met de voorgaande jaren. Van de bijna vanzelfsprekende stijging van de salarissen per functieniveau was sinds 2012 namelijk geen sprake meer geweest en stagnatie of zelfs lichte daling overheersten vanaf dat moment. Dat beeld is nu weer wisselender en de inkomens in het openbaar beroep stijgen weer sneller dan daarbuiten (zie kader). De sector lijkt op te krabbelen.

Carrièreontwikkeling

Echt verbeterd is het beeld als niet alleen per functieniveau wordt gekeken maar naar de salarisontwikkeling en -verwachting van de individuele accountants. Daarin is dus naast de beloning per functie ook de individuele carrièreontwikkeling - promotie naar hogere functies - verdisconteerd. De aantrekkende economie blijkt zich dan via ruimere doorstroommogelijkheden te vertalen in een hogere gemiddelde salarisstijging dan in de afgelopen jaren het geval was. Terwijl openbaar accountants over 2013-2014 (inclusief studenten) nog gemiddeld 3,1 procent inkomensvooruitgang noteerden, was dat in 2014-2015 gestegen naar 5,9 procent. RA's gingen er daarbij iets sterker op vooruit dan hun openbare AA-collega's.

'De aantrekkende economie vertaalt zich via ruimere doorstroommogelijkheden in een hogere gemiddelde salarisstijging.'

Dat het percentage openbare respondenten dat het afgelopen jaar in inkomen achteruit ging fors daalde, past ook in dit beeld. Bij de RA’s daalde dat van 18,7 procent in 2014 naar 11,4 procent nu, bij de AA’s van 16,6 naar 10,3 procent.

Verwachtingen rooskleuriger

Een misschien nog sterker teken van terugkerend optimisme zijn de hoger gespannen toekomstverwachtingen. AA’s in het openbaar beroep verwachten de komende vijf jaar 9,6 procent in salaris te stijgen. RA’s heffen het glas nog wat hoger en verwachten gemiddeld met zelfs 20,9 procent vooruit te gaan. Vorig jaar was dat nog respectievelijk 8,5 en 14,9 procent.

Het percentage respondenten dat de komende vijf jaar werkelijk fors (minstens een kwart) in inkomen denkt vooruit te gaan is eveneens veelzeggend. Vooral bij de RA’s lijken de vlaggen daarbij weer onbekommerd te worden gehesen. Niet minder dan 28,7 van de openbare RA’s verwacht de komende vijf jaar meer dan een kwart aan inkomensstijging bij te schrijven en 8,8 procent zelfs de helft. In 2014 was dat nog respectievelijk 18,9 en 2,7 procent.

'AA’s in het openbaar beroep verwachten de komende vijf jaar 9,6 procent in salaris te stijgen, RA’s met zelfs met 20,9 procent.'

Hier verschilt het beeld bij de RA’s opvallend met dat bij de AA’s. Van de AA’s verwacht 5,6 procent meer dan een kwart in inkomen te stijgen en 0,6 procent met meer dan de helft. Die percentages zijn juist lager dan in 2014. Dit wijst op een gelijkmatiger inkomensverdeling maar ook andere factoren dan de algemene conjunctuur kunnen hierbij een rol spelen. Bijvoorbeeld de sombere vergezichten die vanwege toenemende automatisering worden geschetst voor de samenstelmarkt. AA's in dat marktsegment zouden een deel van hun markt op die manier kwijtraken.

Maar dit is een uitzondering op het verder overwegend positieve beeld. Afgaande op de salarisontwikkeling en de verwachtingen lijkt de economische crisis voor accountants voorzichtig ten einde. Het optimisme neemt toe. Dit geldt evenzeer voor de niet-openbare respondentgroepen. Het lijkt er op dat veel accountants ervan uitgaan dat de vertraging in carrière en salarisgroei van tijdelijke aard is geweest.

• Download de pdf van het Acountancy Beloningsonderzoek 2015