Interview

Mkb-voorman Michaël van Straalen: 'Accountant, laat afstandelijkheid varen'

De accountant wacht een gouden toekomst als adviseur. Alleen zal hij dan "veel meer betrokkenheid" bij de onderneming moeten tonen. Dat zegt Michaël van Straalen, voorzitter van MKB-Nederland. Eerste testcase: kan de accountant een regierol pakken bij gestapelde financiering?

Geert Dekker

"Betrokkenheid is de sleutel." Michaël van Straalen pleit voor advisering door mensen "die weten wat het is om het zweet op je voorhoofd te hebben omdat je omzet keldert". En dat mist de voorzitter van MKB-Nederland bij heel veel adviseurs en ook bij veel accountants. "Ze worden geweldig opgeleid tot controleurs en ze weten alles van verslaggeving en administratie, maar kijk eens naar de toekomst: alle administratieve processen worden geautomatiseerd en controle heeft straks alleen nog betrekking op ict-systemen. Alle reden dus om de adviesrol te verbreden én te verdiepen. Maar is de accountant daar klaar voor?"

Foto Michael van Straalen

'De accountant heeft als geen ander een uitstekende beginpositie om de relatie met de ondernemer te intensiveren. Theorie en boeken kunnen aan de kant.'

Van Straalen denkt van niet. "Ik denk dat de accountant als geen ander een uitstekende beginpositie heeft om de relatie met de ondernemer te intensiveren. Maar dat zal hij niet kunnen doen vanuit de abstractie: theorie en boeken kunnen aan de kant. Het gaat erom dat hij gevoel krijgt voor de onderneming, ik zou bijna zeggen 'de geur meekrijgt' van de onderneming. Laat de afstandelijkheid varen."

Stages bij bedrijven

Hoe moet de sector dat aanpakken? "Stages lopen bij bedrijven, meer aandacht voor de praktijk van het ondernemen, meer aandacht voor de problematiek waar ondernemers mee worstelen. De accountant moet zich bijna mede-ondernemer voelen. Geef naast de rationele en cijfermatige benadering ook ruimte aan andere criteria. Zijn er accountants die bij moeilijke keuzes ook de emotionele argumenten van de ondernemer kunnen laten meetellen? Niet veel, denk ik."
En dat is, voor succesvolle advisering, wel de stap die accountants moeten maken, denkt Van Straalen.

Aan de uitgangspositie zal het niet liggen, voegt hij daar nog aan toe. "De accountant heeft toch een unieke positie? Hij is al binnen, heeft dat kopje koffie al voor zich staan, voert dat goede gesprek al met de ondernemer. Hij is bij uitstek de man of vrouw die geschikt is om uit te groeien tot dé vertrouwenspersoon van de ondernemer."

Dirigentenrol bij financiering

Die vaststelling was ook de achtergrond van het pleidooi dat Van Straalen voor de accountant hield op de MKB Top Samen werken aan passende financiering, in september 2015 in Den Haag. Het ging toen met name om de vraag wie bij gestapelde financiering de regierol op zich kan of moet nemen.

Foto Michael van Straalen

'Er moet een partij zijn die in de gaten houdt of verschillende financieringen op elkaar aansluiten, bij elkaar passen.'

Als een bedrijf meerdere financieringsvormen met elkaar combineert - bijvoorbeeld crowdfunding, private equity en bankkrediet - is het de vraag welke partij het hele pakket coördineert. "Je zou het ook de dirigentenrol kunnen noemen", zegt Van Straalen. "In ieder geval: er moet een partij zijn die in de gaten houdt of en hoe de kenmerken van de verschillende financieringen op elkaar aansluiten, bij elkaar passen. Zonder zo'n regisseur of dirigent loopt de ondernemer grote kans klem te komen zitten tussen zijn financiers."

Rekening-courant

Vanuit de traditie, en ook volgens gebruik in de financiële wereld, zou de financier die het grootste risico draagt die rol op zich nemen. Van Straalen: "Vanuit een natuurlijke beweging - de rekening-courant is er immers altijd - komt de ondernemer hiervoor al snel bij zijn bank terecht. Ook al heeft die bank eerder nee geantwoord op zijn financieringsvraag, wat uiteraard de reden is voor het aanspreken van alternatieve financieringsvormen. Maar moet dat altijd zo zijn? Nee. Zijn er andere actoren die hiervoor in aanmerking komen? Jazeker."

Het is namelijk maar de vraag, stelt Van Straalen, hoe objectief een regisseur handelt als hij zelf een groot financieel belang heeft bij zijn afwegingen. "Handelt hij, als het spannend wordt, in zijn eigen belang of in het belang van de ondernemer? Ik denk dat je niet altijd hoeft te verwachten dat hij dan in het belang van de ondernemer handelt. Maar van een onafhankelijke derde, de accountant met name, kun je dat wel verwachten. Ik denk dus dat het meer passend is in een dergelijke situatie de rol van dirigent aan de accountant toe te bedelen."

Betrokkenheid

Op financieel gebied beschikt de accountant hiervoor over voldoende kennis en expertise. "Maar we stelden net al vast dat daar het probleem niet zit. Het gaat om meer betrokkenheid. Alleen als de accountant die betrokkenheid kan laten zien, is het mogelijk de adviesrol in deze richting uit te bouwen. Laat ik het zo zeggen: het gaat ook om passie. Ondernemers zijn gepassioneerd en zij willen diezelfde passie zien bij hun adviseur."

'De rol als 'vertrouwenspersoon van het maatschappelijk verkeer' zit een uitgebreide adviesrol niet in de weg.'

Loopt de accountant vervolgens niet het risico 'op de stoel van de ondernemer' te belanden? "Dat is natuurlijk niet de bedoeling. De verantwoordelijkheden zullen altijd duidelijk begrensd zijn. De maatschappelijke verantwoordelijkheid van de accountant - zijn rol als 'vertrouwenspersoon van het maatschappelijk verkeer' - zit een uitgebreide adviesrol dan ook niet in de weg."

Gradueel verschil

In dat opzicht is het heel goed mogelijk dat de verschillen tussen de controlerend accountant van een grote beursgenoteerde onderneming en de adviserend accountant van een mkb-onderneming aanzienlijk zijn, aldus Van Straalen, maar ze zijn niet fundamenteel. "In het grootbedrijf is dit aspect veel zichtbaarder. Door de media-aandacht die ernaar uitgaat, is de impact van fouten heel groot. Maar ook als de accountant van de bakker op de hoek er een potje van maakt, dupeert hij de maatschappij. In mijn ogen is het verschil tussen deze situaties slechts gradueel."

Bovendien heeft maatschappelijke verantwoordelijkheid niet alleen betrekking op het controlerende werk van de accountant. "Ook in zijn adviserende rol verwacht je van de accountant dat hij dit aspect op zijn netvlies heeft. Daar zijn de beroepsregels duidelijk in en het zou ook merkwaardig zijn het vertrouwen in accountants te beperken tot hun controlewerkzaamheden."

'Het zou merkwaardig zijn het vertrouwen in accountants te beperken tot hun controlewerkzaamheden.'

Controleplicht schrappen?

Dat vertrouwen heeft zoals bekend flinke klappen opgelopen. Als oplossing daarvoor wordt zowel onder accountants als onder cliënten geregeld geopperd de controleplicht te schrappen. De markt (klanten, opdrachtgevers) zou dan de meerwaarde bepalen van de accountantscontrole. Een controle door een 'goed' kantoor - in de ogen van de toezichthouder bijvoorbeeld - zou dan 'vanzelf' waardevoller zijn dan een controle door een 'slecht' kantoor. En een bedrijf dat besluit de cijfers helemaal niet te laten controleren, zou 'vanzelf' de gevolgen daarvan ondervinden.

De voorzitter van MKB-Nederland moet lang nadenken bij de vraag of hij daarvan voorstander zou zijn. "Het is een dilemma. Vanuit het individuele ondernemerschap redenerend wil je graag volledige vrijheid en volledige bewegingsvrijheid en dan is elke plicht minder mooi meegenomen. Vanuit een bredere, maatschappelijke context moet ik echter zeggen: wil je met elkaar op een verantwoorde, prettige manier zaken doen, dan is een controleregime wel wenselijk. Dan is het toch wel plezierig dat wettelijk een minimum is afgesproken waaraan alle partijen moeten voldoen.

'Wil je met elkaar op een verantwoorde, prettige manier zaken doen, dan is een controleregime wenselijk.'

Ik denk dat ik de voorkeur geef aan dat bredere perspectief. Standpunten exclusief op economische gronden, dat kan volgens mij niet. Je moet altijd rekening houden met de maatschappelijke context en daarom is het goed met elkaar een aantal spelregels af te spreken. Begrijp me goed: in mijn hart zou ik willen dat het kon, dat we dit soort zaken allemaal konden overlaten aan de markt. Maar pakken we dan ook die maatschappelijke rol? Doen bedrijven dat, doen dienstverleners dat, doen burgers dat? Oei, ik weet het niet hoor."

Fotografie: Simone van Es

Geert Dekker is journalist.

Gerelateerd

reacties

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.