Twintig openbaar accountants kwamen naar de NBA om over het onderwerp te praten. Allemaal hadden ze dilemma’s meegenomen uit de eigen assurancepraktijk. Aan de hand van zes vragen bespraken de deelnemers die lastige vraagstukken, met het doel om van eigen en andermans casussen te leren.

"Waarom is onafhankelijkheid van accountants zo belangrijk? Graag uw antwoord in 140 tekens of minder", vroeg de NBA aan de deelnemers in de voorbereiding. De NBA vatte de antwoorden samen in een woordwolk, en is van mening dat vooral één antwoord de kwestie het beste samenvat: "Zonder onafhankelijkheid geen vertrouwen publiek in oordeel accountant." Het publiek staat daarin ook voor belanghebbenden, gebruikers van jaarrekeningen en het maatschappelijk verkeer.

Moreel intervisiemodel

In twee deelsessies bespraken de openbaar accountants hun dilemma's volgens het moreel intervisiemodel: een voor de niet-oob praktijk en een voor de oob-praktijk. Naast controlerend accountants, namen ook compliance officers, hoofden en medewerkers vaktechniek en independence officers deel, en vertegenwoordigers van de NBA en het Adviescollege voor Beroepsreglementering (ACB).

Begeleiders Edgar Karssing van Nyenrode en Henriëtte Bout gebruiken het model ook voor het bespreken van morele vraagstukken van accountants in business in de moresprudentiesessies. Een dilemma wordt in zes vragen behandeld:

1. Welke beslissing moet ik nemen?
2. Wie zijn de belanghebbenden?
3. Wat zeggen de beroepsregels, bedrijfscodes of andere bindende voorschriften?
4. Welke argumenten kunnen worden aangevoerd? Voor- én tegenargumenten!
5. Wat is mijn conclusie?
6. Doe ik het ook?

Evaluatie & vervolg

Deelnemers waren positief over deze manier van leren van eigen en elkaars casussen. "Het benaderen van de vraagstukken met deze aanpak opent weer nieuwe gezichten." aldus één van hen. Een ander gaf terug dat "het kijken vanuit meerdere invalshoeken een nuttige aanvulling is op mijn eigen benadering vanuit de regels".

Een aantal deelnemers vindt het prettig als het gesprek duidelijke conclusies oplevert. Anderen waarschuwen voor "nog meer regels". Onderkend wordt dat onafhankelijkheidsproblematiek van dien aard kan zijn, dat er niet altijd een standaard antwoord is. Daarom helpt het ook om eigen dilemma's door te spreken met de zes genoemde vragen. Om te komen tot een goed, onderbouwd antwoord, voor die specifieke situatie. Dat kan ook goed in het eigen kantoor, met collega's.

De NBA zegt samen met de deelnemers beter inzicht te krijgen in hoe goed om te gaan met hun specifieke onafhankelijkheidsvraagstukken in de praktijk. De beroepsorganisatie bekijkt hoe ze deze kennis en ervaring verder kan verspreiden voor leden.

Onafhankelijkheid

Onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten is belangrijk voor het maatschappelijk verkeer. De ViO (Verordening inzake Onafhankelijkheid) ziet daar op toe. In 2017 evalueert de NBA deze verordening, en is de ViO onderdeel van de 2017 kennistoets.

Vorig jaar stond onafhankelijkheid ook op de agenda van een eerste pilotbijeenkomst van het platform 'Leren van toezicht’. In dat nieuwe platform spreken accountantsorganisaties, toezichthouders en de NBA over bevindingen uit toezicht. Collectief en casusoverstijgend. Het uitgangspunt is daarbij welke lessen de bevindingen bevatten en hoe deze kunnen worden omgewerkt naar praktische aanwijzingen voor verbetering. Deze werksessie was een eerste uiting daarvan.