Adrie Boxmeer

Dat de Raad voor Toezicht nog steeds zeer nodig is, bleek bij de presentatie van het jaarverslag 2019. Conclusie: een aantal accountantskantoren is nog onvoldoende bekend met relevante regelgeving, of past die niet goed toe. Van de 55 door de raad en de SRA getoetste accountantskantoren met een Wta-vergunning voldeed in 2019 58 procent aan de gestelde eisen. In 2018 was dat nog ruim driekwart. Bij de 217 kantoren zonder Wta-vergunning scoorde 68 procent een voldoende. Ook het percentage kantoren dat na een hertoetsing wel de norm behaalde, lag in 2019 lager dan in 2018: 55 procent tegen 92 procent.

Negatieve beeldvorming

Nico Schaar gaf veertien jaar leiding aan de Raad voor Toezicht. "Ik ben begonnen met vier jaar als plaatsvervangend voorzitter van de Raad van Toezicht bij de NovAA en daarna nog twee jaar als voorzitter. Na de fusie met het NIVRA kwam daar nog eens acht jaar voorzitterschap van de Raad voor Toezicht van de NBA bij."

Hoewel de toetsingsresultaten in 2019 aanmerkelijk minder waren dan in 2018, is Schaar optimistisch. "Over de jaren heen is de trend dat gemiddeld genomen zeventig procent de eerste toets haalt. Vervolgens haalt, van de dertig procent die in eerste instantie onvoldoende scoorde, bij een hertoetsing tachtig procent het alsnog. Dan blijft er dus zes procent over waarvan de helft uiteindelijk door het ijs zakt. Maar die laatste drie procent zijn wel de kantoren die als probleemgroep de negatieve beeldvorming veroorzaken."

'Niet eens in de zes jaar toetsen, het moet een continuproces zijn.'

Daarom vindt Schaar dat de Raad voor Toezicht 'er korter op moet zitten'. "Niet eens in de zes jaar toetsen, het moet een continuproces zijn. Een kortere toetsingscyclus met daarnaast elk jaar een goed gesprek met kantoren, zeker die op basis van risicoanalyse in negatieve zin eruit springen."

Bindend advies

Nico Schaar, in het dagelijks leven raadsheer bij het gerechtshof Den Haag, vindt dat de inzet van juridische middelen tegen onder de maat presterende accountantskantoren efficiënter kan. "We hebben maar één dwangmiddel, het tuchtrecht. Procederen bij de Accountantskamer gaat betrekkelijk snel. Maar het mogelijk hoger beroep bij het College van Beroep voor het bedrijfsleven duurt vaak vijf tot zes jaar. In die tijd kunnen we zo'n kantoor niet toetsen. Vervolgens doet het CBb, met alle respect, een uitspraak waar je vaktechnisch niets aan hebt."

Schaar ziet wel een oplossing: "Via een bindend advies, alternative dispute resolution. Stel, de raad geeft een B-oordeel over een kantoor, wat betekent dat het op belangrijke onderdelen nog niet voldoet. Het kantoor is het hiermee echter niet eens. Vervolgens besluiten beide partijen tot het vragen om een bindend advies en verplichten ze zich hierbij neer te leggen. Dan kiest de raad een bindend adviseur en het kantoor doet dat. Ze bekijken de zaak met een onafhankelijk voorzitter, die lid is van de rechterlijke macht. Die drie formuleren vervolgens een voor partijen bindend advies. Dan kun je er binnen drie maanden uit zijn en kunnen partijen verder. Ik heb dit weleens met Annetje Ottow van de CTA besproken. Ze vond het een interessante optie."

Welkome afwisseling

Myriam Lückers is sinds begin dit jaar Nico Schaar opgevolgd als voorzitter van de Raad voor Toezicht, na twee jaar plaatsvervangend voorzitter te zijn geweest. Ook is ze advocaat-generaal bij de Hoge Raad, belast met civiele zaken. "Daarvoor was ik raadsheer bij het gerechtshof in Den Haag, waar ik me onder meer bezighield met strafzaken in het kader van de Wet Economische Delicten en met familierecht. Bij echtscheidingen van ondernemers deed ik vaak een beroep op de kennis van accountants. Dus helemaal onbekend met de materie ben ik niet."

Ze ervaart haar lidmaatschap van de Raad voor Toezicht als een welkome afwisseling op haar werkzaamheden voor de Hoge Raad. "Daar houd ik me toch vooral met bureauwerk bezig, ik zie maar een beperkt aantal andere mensen. Bij de Raad voor Toezicht is veel meer sprake van teamwerk."

Te veel regels

Dat team levert goed werk, daarvan is Lückers overtuigd. "In januari komen er twee nieuwe accountantsleden bij, een nieuwe plaatsvervangend voorzitter en verdwijnen er twee oudgedienden. Daarnaast is het toetsingsmechanisme heel goed geregeld. Door risicoanalyses komen we heel snel bij de kantoren die het slecht doen."

Wat Lückers opvalt in de accountancy: de grote hoeveelheid aan complexe regels. "Ik heb er begrip voor dat getoetste kantoren daar niet in alle gevallen helemaal goed mee omgaan. Ik vraag me weleens af: is er niet te veel regelgeving?"

'Door risicoanalyses komen we heel snel bij de kantoren die het slecht doen.'

Pleit Lückers dan voor verlaging van de normen waaraan accountants moeten voldoen? "Nee, zeker niet. Kantoren hebben een eigen verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat ze hun zaken op orde hebben. Als je het percentage ziet dat niet slaagt voor de toetsing, dan valt er nog een slag te maken. Dat neemt niet weg dat mijn ervaring met de beroepsgroep in het algemeen positief is."

Het vriendelijke gezicht

Lückers vindt overigens wel dat kantoren op een meer ontspannen wijze met de toetsing moeten omgaan. "Ik denk dat we als raad, zeker gezien de kritiek op het functioneren van accountantskantoren, ze hierbij meer terzijde moeten staan. Ook moeten we onze toetsingsrapporten beter toelichten. Aan de andere kant moeten kantoren met een andere blik naar een toetsing gaan kijken: als een hulpmiddel om hun kwaliteit te verbeteren en niet als een bedreiging."

Streeft Lückers er zo naar om het vriendelijke gezicht van de Raad voor Toezicht te worden? "Zeker", aldus de nieuwe voorzitter. "Vriendelijk, maar laten de kantoren zich niet vergissen, ook streng."