Henk Vlaming

Tien jaar werkte Jelle Mattias Holwerda in de controlepraktijk van EY. Als ervaren auditor leidde hij teams bij controles van tientallen organisaties in de financiële sector. Maar twee jaar geleden stapte hij over van de marktsector naar de rijksoverheid. Daar controleert hij of departementen en agentschappen een getrouwe verantwoording afleggen over hoe zij omgaan met belastinggeld.

"Met de publieke sector heb ik altijd affiniteit gehad", zegt hij. Twintig was hij nog, toen hij de gemeenteraden van Dronten en Zwolle leerde hoe het weerstandsvermogen werkt en hoe de Wet Hof in elkaar zit.

"Dichter bij het publiek belang kan ik niet komen", zegt hij over zijn rol als rijksauditor. "In deze tijd waarin het vertrouwen in de politiek een dieptepunt heeft bereikt, is de accountant de onafhankelijke persoon die vaststelt of de overheid handelt in het publiek belang. Hier gaat het niet om het de winstmarge, maar om de goede uitvoering van beleid. Als departementen en agentschappen niet in control zijn, kunnen ze onmogelijk op de juiste wijze beleid uitvoeren."

Drijfveer

Waarde toevoegen, dat is de drijfveer waarop Jelle Mattias zijn loopbaanstappen baseert. Op de middelbare school verkoos hij een economische studierichting. "Ik heb een brede interesse, van politiek tot geschiedenis, maar economie heeft een bijzondere link met het maatschappelijke. Hier gaat het om het samenspel tussen de mens, bedrijven en de overheid, het draait daarin om vertrouwen. Toen al begreep ik de invloed hiervan op mijn latere loopbaan."

'Dichter bij het publiek belang kan ik niet komen.'

Na de middelbare school ging Jelle Mattias accountancy studeren. "Ik heb velen bedrijfskunde of commerciële economie zien kiezen, dat zijn plooibare studies, niet stoffig, niet te hard en belangrijk voor het economisch verkeer. Maar wat kon ik ermee? Ik heb mensen die deze richting kozen zien switchen of stoppen, onzeker over hoe ze verder moesten."

Bewegingsvrijheid

"Binnen het spectrum van economische studies koos ik voor de meest zware beroepsstudieroute. Ik was ervan overtuigd dat die mij maximale bewegingsvrijheid zou geven, ik kon er alle kanten mee op. Had ik gekozen voor bedrijfskunde of commerciële economie, dan had ik later niet direct als accountant aan de slag gekund. Ik zag ook dat accountants niet op kantoor bleven, maar naar bedrijven trokken, waar ze bestuurder of cfo werden. Ze waren bij zoveel bedrijven binnen geweest, ze hadden zoveel governance-structuren gezien, dat ze eindverantwoordelijkheid konden nemen voor financieel beleid."

'In tien jaar heb ik geleerd om leiding te geven en om in korte tijd te begrijpen hoe een organisatie in elkaar steekt.'

Zijn keuze om zich aan te sluiten bij EY in 2009 was van hetzelfde soort pragmatisme. Niet zo zeer de glamour of de carrièrekansen spraken hem aan, maar de overtuiging dat hier een van de sterkste leerscholen voor beginnende accountants was. "Bij de big four werk je aan meerdere projecten tegelijk voor verschillende klanten, in teams met duidelijke targets. In tien jaar heb ik geleerd om leiding te geven en om in korte tijd te begrijpen hoe een organisatie in elkaar steekt, hoe de governance er geregeld is, hoe de financiële huishouding tot uiting komt in de verantwoording en welke bestuurscultuur er heerst."

Risico's herkennen

Deze brede ervaring leert de controlerend accountant om risico's te herkennen waar de data het laten afweten. "Die herken je bijvoorbeeld aan de tone-at-the-top. Als de directie bepaald gedrag vertoont, zie je de echo daarvan in de hele organisatie. Daarom is leiderschap zo belangrijk. Hoe beter je je klant kent, hoe minder verrassingen bij de controle. Je boekt er tijdwinst en kwaliteitswinst door."

"Vindt de directie discipline belangrijk, dan merk je dat er gestuurd wordt op een goede begroting en op het goed vastleggen van informatie. Je kijkt of eerlijkheid wordt beloond, of fouten maken wordt afgestraft of dat medewerkers worden gestimuleerd om er open over te zijn. Een open cultuur schept veiligheid, daar functioneren mensen goed. Kom je echter bij een bedrijf waar veel mensen snel vertrekken, vraag je dan af waar dat aan ligt. Hapert de communicatie binnen een bedrijf, dan is het risico groter op fouten in de jaarrekening, omdat informatie niet accuraat is, of mensen fouten niet toegeven."

Jelle Mattias is ervan overtuigd dat soft controls nog aan betekenis winnen in het controlewerk. "Het publiek vraagt bij steeds meer onderwerpen zekerheid, niet alleen over de financiën, ook over duurzaamheid en het gedrag van organisaties. Dat vraagt om een steeds bredere blik en sensitiviteit van de accountant." Zijn kennis zet hij nu in om de doelmatigheid bij de overheid te stimuleren. "We kijken naar de financiële huishouding, naar de besteding van middelen, de verantwoording ervan en het in control zijn van directies en departementen. Onze waarnemingen helpen om de interne bedrijfsvoering te verbeteren."

Terminologie

Bij zijn start binnen de Auditdienst Rijk werd hij ingewijd in de terminologie van overheidsaccountants. De private financiële sector waarin hij bij EY geschoold was, heeft niet veel overeenkomsten met de publieke sector. "Het begrip rechtmatigheid kom je niet snel tegen in de financiële sector. En over winstmarges wordt nagenoeg niet gesproken binnen de public sector audit."

'Het begrip rechtmatigheid kom je niet snel tegen in de financiële sector.'

Jelle Mattias kreeg de ruimte om zijn ervaring van EY in te brengen in de Auditdienst Rijk. De dienst is bezig met het aanscherpen van zijn focus en positie bij wettelijke controles, zegt hij. "Daar moeten de mensen op de ministeries en in de agentschappen soms aan wennen, vooral als ik met de kritisch-onafhankelijke houding van de accountant aan tafel ga zitten. Begrijp me niet verkeerd, zacht op de relatie, hard op de inhoud is het motto. Wij zitten als onafhankelijk accountants niet naast de secretaris-generaal, maar er tegenover."

Na een onderzoek en het opstellen van een rapport zijn zelfs de meest stugge ambtenaren om, vertelt Jelle Mattias. "Dat is omdat wij met onafhankelijke ogen kijken, dat dwingt de overheid tot betrouwbaar rapporteren. Ik ben ervan overtuigd dat dit de overheid helpt om effectief en efficiënt te zijn. Dit is waardevol voor de maatschappij. Dat ik daaraan kan bijdragen, maakt me trots."