Nart Wielaard en Dennis van de Wiel

The times they are a changing. Een van de grote veranderingen is dat organisaties meer en meer met elkaar zijn verknoopt in ecosystemen. Simpel gesteld: Ze sturen geen inkooporder meer naar een leverancier, maar hebben toegang tot het systeem van die leverancier om real time de voorraad op niveau te houden. Of ze halen volautomatisch informatie op bij verschillende partners om een aanvraag voor een lening goed te keuren. Die interfaces groeien in aantal en intensiteit. Het gaat onder meer om relaties met partners, informatieleveranciers, fiscale autoriteiten, toezichthouders en andere partijen. In sommige gevallen is eigenlijk nauwelijks vast te stellen waar de grens van een organisatie loopt. Bij veel van die interfaces is er vraag naar zekerheid, onder meer vanuit de toezichthouders.

Verschillende partijen

Accountantscontrole is 'uitgevonden' voordat deze ecosystemen er waren en richt zich vanuit die historie begrijpelijkerwijs primair op een object als geheel - een losstaande organisatie. Als we de controle nu zouden uitvinden, zou het dan niet logischer zijn om controles door verschillende partijen uit te laten voeren op deelgebieden en de accountant dit te laten integreren tot een eindoordeel over de organisatie zelf?

In de eenvoudigste vorm: KPMG geeft een verklaring af over de financiële administratie, EY over de duurzaamheid, Mazars op de verwerking van persoonsgegevens en BDO op de rest van de IT omgeving. De accountant klikt deze aan elkaar tot een totale verklaring over het object als geheel, maar verschillende stakeholders kunnen ook gebruikmaken van de deelverklaringen. Is dit compleet nieuw? Nee, er bestaan standaarden voor deelgebieden zoals IT services (SOC2 ofwel ISAE3402-verklaring), maar deze onderzoeken zijn in het huidige systeem een vrij complexe en vooral ook erg dure aangelegenheid.

'Het is voorstelbaar dat bedrijven hun audit willen opknippen in tientallen stukjes.'

In de wereld van Open Assurance gaat het nog veel verder: Het is voorstelbaar dat bedrijven hun audit willen opknippen in tientallen stukjes, precies vanwege de in de eerste alinea beschreven interfaces tussen organisaties. De oplossing om die complexiteit te lijf te gaan: een Open Assurance standaard, waarmee je allerlei rapporten over deelgebieden digitaal aan elkaar kunt klikken.

Droom?

Klinkt dit als de droom van een doorgesnoven trendwatcher? Het is minder ver weg dan u denkt. Ten eerste: Het is technisch haalbaar. Data science heeft het accountantsvak al veel goeds gebracht. In het kort: Er wordt steeds meer vastgelegd in systemen en we worden er steeds beter in om assurance-informatie uit deze data te distilleren. Een voorbeeld is de snelle groei van process mining, een techniek om processen te reconstrueren vanuit log files. Dit is inmiddels een miljardenmarkt, die niet had bestaan zonder kwalitatief hoogwaardige data.

Ten tweede tendeert Europese wetgeving al sterk in deze richting. De Europese Commissie zet hoog in op open data, als onderdeel van de Data Governance Act. Een van de grote lijnen in die wetgeving - mede ingegeven door de Europese frustratie over de dominante positie van Amerikaanse tech-giganten - is het vergemakkelijken van samenwerking tussen partijen en het wegnemen van drempels bij het gebruik van data.

Daarmee creëert de wet ook een van de basisvoorwaarden om de geschetste nieuwe modulaire controlefilosofie in de praktijk te brengen. De eerdere open banking-wetgeving heeft al bewezen dat dit werkt; ook deze richtte zich op het vergemakkelijken van data-uitwisseling en heeft geleid tot een bloei van aanbieders van betaalservices en kredietverstrekkers die in zeer korte tijd en geautomatiseerd op basis van databronnen beslissingen kunnen maken, zoals het goedkeuren van een krediet.

'Handmatig uitzoekwerk van incidenten of fouten is te kostbaar.'

Deze bedrijven bleken in staat om het tot dan toe onaantastbaar geachte domein van een stuk of vier grootbanken aan te vallen, simpelweg door sneller te innoveren. Sounds familiar met de accountancy?

Ten derde: Er is nu al een markt voor. Er is een nieuwe generatie bedrijven die online hun diensten aanbieden en hebben te maken met grote transactievolumes. Stevig toezicht zoekt naar nieuwe manieren om grip te krijgen op deze transactiestromen. Voor hun business-model is het noodzakelijk dat deze stromen extreem efficiënt en foutloos verlopen. Handmatig uitzoekwerk van incidenten of fouten is te kostbaar. Deze organisaties zoeken naar manieren om systeem- en organisatie-overstijgende verbandscontroles te doen. Het liefste stoppen zij een stekker in de systemen die ze gebruiken en interfacen ze rapportages naar klanten, investeerders. En zo ook de accountant die de jaarrekeningcontrole doet.

Marktdynamiek

Wat als startups straks allemaal modulaire zekerheidsdiensten aan gaan bieden die - geholpen door de harmonisatie van wetgeving - makkelijk aan elkaar geklikt kunnen worden?

'De wereld van open assurance is ook nog eens vele malen efficiënter voor de accountant dan de huidige werkwijze, omdat dubbel werk wordt voorkomen.'

Zo'n wereld van open assurance zou een compleet nieuwe marktdynamiek teweeg kunnen brengen. Opnieuw een analogie met een andere sector: Toen ziekenhuizen - door een tekort aan specialisten - gingen samenwerken, werd het opeens meer regel dan uitzondering dat patiënten werden doorgestuurd naar het ziekenhuis met de chirurg die de meeste ervaring heeft met een specifieke operatie. Gevolg: meer specialisten, hogere kwaliteit en lagere kosten. Is dat niet wat de accountancy ook wel kan gebruiken?

Tot slot is er nog een argument dat de beroepsgroep zwaar zou moeten laten wegen. De geschetste wereld van open assurance is ook nog eens vele malen efficiënter voor de accountant dan de huidige werkwijze, omdat dubbel werk wordt voorkomen. Controlewerk wordt op deze wijze juist maximaal hergebruikt. In een tijd waarin de accountancy te maken heeft met een schreeuwend tekort aan talent, is het eigenlijk een no-brainer.