Advies Europese Bankautoriteit noopt tot herbezinning witwasaanpak banken
De Europese Bankautoriteit (EBA) heeft begin dit jaar een advies gepubliceerd naar aanleiding van haar onderzoek over de omvang en impact van de-risking door financiële autoriteiten. De uitkomst van het onderzoek zal voor velen niet als een verrassing komen, maar noopt wel tot actie.
Marlies Loenen
De-risking is het fenomeen dat banken risico's proberen te vermijden, bijvoorbeeld door het niet meer verlenen van financiële diensten aan klanten uit bepaalde risicogroepen. De Europese toezichthouder voor banken had al in 2020 haar zorgen geuit over de doorgeschoten witwasregels en waarschuwt nu voor de schadelijke gevolgen van ongerechtvaardigde financiële uitsluiting van klanten. De EBA wijst erop dat de-risking een legitiem middel kan zijn in de aanpak van witwassen. Maar het kan ook een signaal zijn van ineffectief witwasbeleid, met alle schadelijke gevolgen van dien.
De gevolgen zijn in Nederland al enige tijd zichtbaar. Strengere wet- en regelgeving en toenemende druk vanuit De Nederlandsche Bank en het Openbaar Ministerie, jagen de Nederlandse banken over de kop in de strijd tegen witwassen. Bij de uitvoering van deze controleverplichtingen moeten banken (en hun feitelijk leidinggevenden) ook nog eens zorgen dat zij zelf niet in het verdachtenbankje belanden. De poortwachtersrol van banken staat hierdoor onder druk.
Het categoraal uitsluiten van klanten door banken is ook in ons land een probleem. Toegang tot een betaalrekening en het kunnen deelnemen aan het betalingsverkeer, zijn geen vanzelfsprekendheden meer. Momenteel laat de Nederlandse Vereniging van Banken onderzoeken hoe banken het beste kunnen omgaan met zogeheten 'unbankables': mensen of bedrijven die vanwege de strenge controleverplichtingen door banken buiten de deur zijn gezet. Deze vorm van symptoombestrijding is echter geen oplossing voor het onderliggende probleem, namelijk een ineffectieve en doorgeschoten witwasaanpak.
Daar komt bij dat in de strijd tegen witwassen ook flink wordt getornd aan de rechtspositie van klanten die in een strafrechtelijk onderzoek als verdachte zijn aangemerkt. In het kader van cliëntenonderzoek kan van een verdachte immers inzage worden verlangd in informatie uit een strafdossier, zodat de bank een eigen oordeel kan vormen over de risico's op betrokkenheid bij witwassen. Het feit dat slechts sprake is van een verdenking en in het geheel nog geen oordeel vaststaat over de strafbaarheid van bepaald handelen, is voor het beëindigen van een klantrelatie geen onoverkomelijke drempel gebleken. Recentelijk stond de rechtbank Amsterdam expliciet stil bij dit spanningsveld en gebood de betreffende bank (in casu ING) de bankrelaties voort te zetten.
Het uitgebrachte advies van de EBA legt ook voor ons land de vinger op de zere plek. Laat dit advies een duidelijk startschot zijn voor een herbezinning van de huidige witwasaanpak door banken. De opdracht aan de Nederlandse banken is duidelijk: herijk de huidige witwasaanpak en manage de risico’s van individuele klanten in plaats van het uitsluiten van hele risicogroepen. Maar er ligt ook een taak voor de overheid, die aan de slag moet om te voorkomen dat sectoren en klantgroepen onterecht de toegang tot bancaire dienstverlening wordt ontzegd.
Gerelateerd
Ministers willen toch al een verbod op contante betalingen boven drie mille
Minister Van Weyenberg van Financiën en minister Yeşilgöz-Zegerius van Justitie en Veiligheid hebben de Tweede Kamer in een brief laten weten door te willen gaan...
Boetes voor oud-bestuurders Payvision om witwaskwestie
Het Openbaar Ministerie legt twee voormalige bestuurders van betalingsverwerker Payvision boetes van meer dan een ton op, omdat zij jarenlang te weinig deden tegen...
Banken waarschuwen voor blinde vlekken in witwasonderzoek
Criminele geldstromen blijven nog te vaak onopgemerkt, door blinde vlekken in het witwasonderzoek bij banken. Dat stellen de banken zelf. Samen met opsporingsdiensten...
Triodos is van vermaning DNB over witwascontroles af
Triodos Bank is van een vermaning af, die De Nederlandsche Bank (DNB) eerder gaf om mogelijke tekortkomingen bij de bank in de strijd tegen witwassen.
Omgevallen vastgoedinvesteerder SIGNA onderzocht om witwassen
Justitie in Duitsland onderzoekt of het omgevallen vastgoedimperium SIGNA Gruppe zich schuldig heeft gemaakt aan witwassen. Dat bevestigt de openbaar aanklager in...