Opinie

Strategie accountants veroorzaakt maatschappelijke schade

Zelf gecreëerde schaarste drijft prijs accountantscontrole op, maar kwaliteit blijft vraagteken.

De keuze van grote accountantskantoren om zich terug te trekken uit delen van de gemeente-, zorg en onderwijsmarkt levert maatschappelijke schade op. De oorzaak van de huidige problemen wordt door voorzitter Jongstra van de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants gelukkig erkend: er moeten meer accountants worden opgeleid. Maar helaas repeteert hier ook weer het bekende refrein van de accountantsreacties op maatschappelijke issues, namelijk too little, too late.

Want wat is er gebeurd? Rond het uitbreken van de crisis (2007/2008) bleek het werk van accountants onvoldoende. Bedrijven kregen daardoor te maken met verplichte accountantswissels. Accountants kregen te maken met een strengere Autoriteit Financiële Markten (AFM), hogere eisen voor dossiervorming en allerlei andere interne kwaliteitsmaatregelen. De klant zag er nauwelijks meerwaarde in en dacht altijd al voor die kwaliteit betaald te hebben.

Tegelijkertijd begonnen accountantskantoren om de resultaten - lees: en ook de partnerinkomens - overeind te houden door te snijden in het personeelsbestand. Maar als je van nature een doorstroomorganisatie bent, met opleiden als kerncompetentie, dan is het merkwaardig dat de audit- of assurance-afdelingen van de grootste kantoren - blijkens de eigen jaarberichten - jaren achtereen zijn gekrompen terwijl ze juist meer goede mensen nodig hadden. Volgens de helaas niet altijd even consistente presentatie in de jaarberichten gaat het tot en met verslagjaar 2013/2014 om een daling van cumulatief circa twintig procent ten opzichte van vijf, zes jaar eerder. Dus in de cruciale laag van controleleiders en managers zitten nu gaten die zijn veroorzaakt door de bewuste keuzes in die jaren.

Deze personele krimp leidt inmiddels al jaren tot zeer hoge werkdruk, ook buiten de traditionele seizoenspiek. Dat is direct ten koste gegaan van de zeer belangrijke training on the job. Tel daarbij op de 'compliance-druk' die het werk intrinsiek niet leuker maakt. Een ander neveneffect van de scherpere handhaving door de AFM is het vaker terugvallen op vaktechniek. Want met een intern consult ben je altijd gedekt, en als professional zelf hoef je minder (van je schaarse) tijd te besteden aan het vraagstuk.

Accountantskantoren kunnen bedrijven en instellingen nu min of meer vrijelijk de deur wijzen, en voor de ‘blijvers’ gaat de prijs door die schaarste omhoog. Het is daarbij niet helder of de kwaliteit van het product voldoende is, dat is een publiek belang dat veel verder gaat dan een tijdelijk arbeidsmarktvraagstuk. Het gaat namelijk niet om 'de slager op hoek', maar om maatschappelijk relevante organisaties waar honderden mensen werken, en dat in meerdere sectoren. Omdat herstel van het opleidingsgebouw jaren kost, dreigt dus maatschappelijke schade door de kortzichtige strategie van de grote accountantskantoren, die wel de partnerinkomens weer op peil heeft gebracht, maar niet het publieke belang diende.

De oplossing? Van accountants zal die niet komen, die blijken hardleers en genieten de facto van hun too big too fail-status. De monitoringcommissie accountancy geeft aan dat de structurele kwetsbaarheden (zoals het verdienmodel) niet werkelijk ter discussie staan, en dat uitvoering van allerlei maatregelen meer technocratisch en op compliance is gericht dan intrinsiek gemotiveerd. Neem daarbij de beperkte invloed van de Nederlandse vestigingen van de big four op het eigen verdien- en partnermodel, de mogelijke deregulering vanuit de invloedrijke Engelse praktijk (na de brexit), en je hoeft geen raspessimist te zijn om hier zorgen over te hebben.

Is alles dan de schuld van de accountants? Nee, zeker niet. De beheersdrift van of namens de (ook decentrale) overheid levert ook accountants veel werk op. Werk waarvan het maatschappelijk nut lang niet altijd helder is. Denk aan controlehausse na de grote decentralisaties, omzetonderzoeken in ziekenhuizen en GGZ, et cetera. Laat accountants zich weer tot de kern beperken en stuur in semipublieke/private sectoren veel meer op kwalitatieve uitkomsten in rapportages. Als daar vormen van validatie zijn gewenst, zijn er ook andere mogelijkheden. De zwakke strategie van accountants mag in ieder geval niet beloond worden met uitbreiding van werkzaamheden naar niet-financiële informatie.

Deze opinie is vandaag ook verschenen in het FD.

Wat vindt u van deze opinie?

Reageer Spelregels debat

Hans Dijkstra is registeraccountant en auteur van het boek 'Goed bestuur in de egoïsteneconomie'. Hij schrijft op persoonlijke titel.

reacties

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.