Accountantscontrole

Checklist voor een goede controle

De aanbestedingsprocedure voor het selecteren van een nieuwe accountant heeft commissaris Antje Kuilboer-Noorman flink de ogen geopend. Zij pleit voor meer transparantie.

Antje Kuilboer-Noorman

Hoewel filosoferen over de vraag: 'Wat is een goede accountant?' een favoriete bezigheid is, levert een uitgebreid antwoord op deze vraag nu niet een direct zichtbare verbetering op in de dagelijkse praktijk. Daarom is het heel goed dat thans in de verbeterings-business voor de sector gewerkt wordt met kwartiermakers en werkgroepen voor het opstellen van indicatoren en het uitvoeren van experimenten. Vooral heel praktisch aan de slag dus! Niet theoretiseren, maar echt doen; het motto van Aristoteles voor het bereiken van voortreffelijkheid.

Over een heel praktisch 'doen' gaat ook dit artikel. Als commissaris maakte ik dit jaar een aanbestedingsprocedure mee voor het selecteren van een nieuwe externe accountant. Een ervaring die mij flink de ogen heeft geopend. Het vergelijken van acht totaal verschillende offertes, allemaal opgesteld op basis van exact dezelfde aanbestedingsinformatie, vormden de aanzet voor de vragen en gedachten die ik met u wil delen.

In die offertes zaten nogal fors uiteenlopende tarieven en prijsopgaven, wisselende inschattingen van de risico's en it-auditbehoefte van de organisatie. Ook best wel wat inhoudelijke slordigheden ondanks de uitgebreide informatie en uiteraard een overdosis aan klinkende offerte-'jubel'-teksten. Natuurlijk waren er een paar reisbrochures en spoorboekjes bij met prachtige plaatjes van de customer journey voor de jaarlijkse controle, met aanprijzing van de geweldige dienstverleningsmogelijkheden. Meest opvallend echter waren de zeer algemene en summiere begrotingen van de uit te voeren werkzaamheden. Hoe van deze inhoudelijk zo verschillende aanbiedingen een zinvolle vergelijking te kunnen maken en goed onderscheid te maken tussen de ene en de andere uitvoering van die wettelijke controleopdracht. Dat bleek nog niet zo heel eenvoudig. Het werden lange dagen!

Basisbestek

Na deze interessante ervaring stelde ik de afgelopen maanden regelmatig de volgende vraag aan accountants en toezichthouders in mijn omgeving: 'Wat is nu een goede wettelijke controle? Waar bestaat dat precies uit? Hoe kan ik als deskundige leek de ene controle met de andere vergelijken? Hoe weet ik precies welke onderdelen een goede controle minimaal moet bevatten? Waar is dé checklist van een goede en volledige wettelijke controle te vinden?' Uiteraard kreeg ik als antwoord een verwijzing naar de NV COS, maar soms ook wel een verhandeling over de mystieke 'rode draad' van de controle. En regelmatig kreeg ik de opmerking dat er eigenlijk niet echt een lijst bestaat, want dat gebeurt pas tijdens het opstellen van de controle aanpak, die gemaakt wordt na eerst goede kennis van de organisatie te hebben verkregen en een goede inschatting van de risico's te hebben gemaakt. Maar dat bedoel ik dus allemaal niet.

'Waar is dé checklist van een goede en volledige wettelijke controle te vinden?'

Wat ik wel bedoel is een complete standaard checklist, een soort basisbestek met alle mogelijke elementen. "Is er dan geen algemeen bekende NV COS lijst van alle fases, onderdelen en werkzaamheden, die in een goede wettelijke controle moeten voorkomen?" U begrijpt wel dat ik in deze gesprekken steeds de slotvraag heb kunnen stellen: "En waarom is dat er eigenlijk niet?" De meest grappige reactie daarop is wel: "Misschien omdat dan controle van de controle door derden echt mogelijk wordt en dat dat misschien niet wenselijk is?"

Het gebrek aan een voor iedereen beschikbaar en dus kenbaar basisbestek verbaast mij oprecht, want het gaat toch immers om een wettelijke opdracht. Deze verplichte controle moet toch minimaal ergens aan voldoen, dat moeten we toch kunnen nazien en kunnen volgen aan de hand van een soort checklist. Hoe kan je anders echt vergelijken of de uitgevoerde wettelijke controle voldoet aan de kwaliteitsstandaard of voldoet aan een minimaal programma van eisen voor een goede controle conform NV COS? Is dat niet een eerste Quality Indicator? Het lijkt mij dat alle kantoren voor hun urencalculatie om offertes te kunnen uitbrengen zo’n eigen checklist wel al ergens in excel of een programmaatje hebben staan. Het is alleen niet algemeen bekend, niet met elkaar gedeeld, door de beroepsorganisatie niet gestandaardiseerd of niet voor het publiek openbaar.

Open begroting

Wat levert de controlerend accountant ons, de gebruikers van de jaarrekening, eigenlijk precies op? En dan gaat het even niet over de toegevoegde maatschappelijke waarde en de verklaring zelf, maar gewoon het werk, de uitgevoerde controle werkzaamheden? Waar ik hoop inzicht in te krijgen is het inhoudelijke programma, grotendeels uniform en deels branchespecifiek, van een goede wettelijke controle, om vast te kunnen stellen wat de opdrachtverstrekking daarvoor zou moeten inhouden. Hoe checken we dat? Aan de hand van een open begroting natuurlijk, opgesteld conform de standaard checklist van een goede controle, met duidelijk gespecificeerd wat het uit te voeren controlewerk zal zijn. Dan gaat dat al een stuk beter.

Bij bestek, begroting en oplevering dacht ik inderdaad aan de bouwsector, waar een vergelijkbare verbeteringsnood heerste met eveneens flinke maatschappelijke en politieke druk op kwaliteitsverbetering. De stappen die daar toen zijn gemaakt met de werkgroepen en ketentafels om het maatschappelijke vertrouwen na de bouwfraude affaires te kunnen herstellen, waren onder andere gericht op het verbeteren van de transparantie voor alle partijen. Zeker heel leerzaam voor de accountantssector om eens naar de rapporten en verslagen daarover te kijken.* Vooral voor de bouwwerken in het (semi) publieke domein heeft de transparantie, onder andere in de vorm van de open begroting, veel inzicht gebracht voor alle betrokkenen.

In een open begroting staan alle bouwkosten per fase en per onderdeel in gedetailleerde calculaties uitgewerkt, conform bouwbesluit en regelgeving, met gespecificeerde uren en prijzen, zelfs inclusief begrotingen van in te huren onderaannemers, tot aan de risico- en winstopslagen voor het bouwbedrijf. Uiteraard heeft deze methode, of iets wel of niet is begroot bij de offerte, meteen ook voor minder gedoe met meerwerknota's gezorgd. Een andere belangrijke positieve bijvangst van meer inzicht in de bouwwerkzaamheden is de opmerkelijke verbetering van de bouwkennis bij de opdrachtgevers. Men is elkaar beter gaan begrijpen. Meer transparantie tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers aan de voorkant, is in de bouwsector één van de succesvolle pijlers voor het herstel van maatschappelijk vertrouwen in de bouwsector.

'Een open begroting van de wettelijke controle aan de voorkant levert voor de accountancy een goed model om tot meer transparantie te komen voor alle stakeholders.'

Een (verplichte) open begroting van de wettelijke controle aan de voorkant levert voor de accountancy dus misschien ook wel een goed model om tot meer transparantie te komen voor alle stakeholders over wat de noodzakelijke werkzaamheden inhouden. Het past eigenlijk ook veel meer bij de wettelijke opgave die het werk en de omzet genereren voor de accountantskantoren.

Welke controle werkzaamheden zullen minimaal moeten worden gedaan en in welke mate? Wat zal een opschaling van de controle inhouden, als de basiscontrole niet toereikend blijkt en aanvullende werkzaamheden noodzakelijk zijn? Welke controlemethodieken worden ingezet voor de verschillende data-analyses? Gaat dat handmatig of met technologische tooling, zoals kunstmatige intelligentie, data mining en machine learning? Wat is het minimaal aantal benodigde steekproeven per onderdeel? Hoeveel uren en hoeveel verschillende (audit)specialisten zijn nodig per fase of onderdeel? Maar ook: welk percentage risico-opslag wordt bijvoorbeeld redelijkerwijs gehanteerd bij een nieuwe klant die in een recent verleden nog oordeelonthoudingen heeft gehad? En wat is eigenlijk een normale of acceptabele winstopslag op een wettelijke controle?

Gradueel systeem

Er komen ook andere ideeën bij mij op. Zoals bijvoorbeeld de mogelijkheid om in de toekomst een gradueel systeem te gaan ontwikkelen, voor de mate van controle waar een opdrachtgever voor kiest – basis, uitgebreid, zeer compleet – om goed aan te sluiten bij de behoefte of wensen voor een bepaalde mate van zekerheid van de stakeholders. En zou dat ook kunnen leiden tot goedkeurende verklaringen in verschillende zekerheidsgradaties? Voldoende, goed of uitstekend.

Een ander effect van die (verplichte) open begroting voor de wettelijke controle is dat met dit gedetailleerde inzicht de vraag rijst of alles wat buiten die wettelijke controlewerkzaamheden valt, dan geschaard moet worden onder de optionele extra’s en overig advieswerk…? Het aanbrengen van onderscheid in de soorten dienstverlening is dan allicht ook een stuk eenvoudiger geworden en kan duidelijker worden ontdaan van commerciële prikkels. Het levert mijn inziens in ieder geval veel nuttige informatie en interessante inzichten op.

Graag benoem ik wat extra voordelen, maar er zijn er vast nog veel meer. Nadelen natuurlijk ook wel.

Voordeel is er voor concretere opvolging van aanbeveling nr.17 van de CTA**, waarin terecht wordt opgemerkt dat beter moet worden gecommuniceerd door commissarissen en aandeelhouders over de wijze waarop opdrachtverlening aan en vervolgens het toezicht op het functioneren van de externe accountant heeft plaatsgevonden. Daarvoor is gedetailleerder weten wat er precies wordt gedaan door de externe accountant wel een belangrijke vereiste. Een open begroting hanteren aan de voorkant is wellicht dus een heel snel op te pakken nieuwe ontwikkeling voor de sector, om die inhoudelijke communicatie en uitlegbaarheid van hun werkzaamheden fors te verbeteren; voor commissarissen, toezichthouders en de hele keten.

Controlekennis aan opdrachtgeverskant

Overigens mag van commissarissen en toezichthouders, zeker de leden die belast zijn met de auditcommissie-rol, wel worden verwacht dat zij naast de Governance Code tevens voldoende kennis hebben van 'De Standaarden' en dus wel ook goed weten waar de accountant en de wettelijke controle-opdracht allemaal aan behoort te voldoen. Die hoognodige verbetering van controlekennis aan opdrachtgeverskant mag ook weleens worden benoemd. Dé checklist van een goede wettelijke controle helpt daar vast en zeker bij!

'De hoognodige verbetering van controlekennis aan opdrachtgeverskant mag ook weleens worden benoemd.'

Voordeel van deze nieuwe openheid zie ik ook voor onderzoek en ontwikkeling. Door het beter vergelijkbaar maken van het controlewerk kunnen ook de veranderingen beter worden gevolgd. Meer inzicht per onderdeel en hoe dat wordt uitgevoerd en wat daarvoor nodig is aan technische tooling en specialisten, levert in een aantal jaren tijd ook veel exactere informatie op over veranderingen en innovatieve ontwikkelingen in de controlewerkzaamheden. Een (verplichte) open begroting kan dus ook een belangrijke bijdrage gaan leveren aan het onderzoeken van de werkelijke praktijkontwikkeling in de komende jaren.

Nog eentje dan; een voordeel voor de gecontroleerde organisaties zelf. Door de opdrachtverlening op basis van een open begroting worden deze organisaties nog meer gedwongen zich goed bewust te zijn van de kwaliteit van de eigen interne beheersing en de kwaliteit van aangeleverde data. Dat bepaalt immers in hoge mate ook het prijskaartje van de verplichte toetsing door de externe accountant.

Geheimzinnigheid is niet nodig

Wetende dat dit vast een heel gevoelig onderwerp is, bestaat natuurlijk het risico dat een (verplichte) open begroting voor de wettelijke controle bij voorbaat als onmogelijk idee wordt afgeslagen. Het maakt immers het verdienmodel zichtbaar, fileert de tariefbepaling, scheidt de controle-uren van de risico- en winstopslagen, om nog maar niet van het steigeren over concurrentie-effecten te spreken. Vraag is natuurlijk wel of dat laatste eigenlijk nog wel zo relevant is gegeven de markt. Bedenk dan ook dat het heus niet zo heel gek of spannend is om echt volledig transparant te zijn over de controlewerkzaamheden. Het hoort immers bij de tijdgeest en past ook goed bij het beroep en de fundamentele waarden.

'Bedenk dat het heus niet zo heel gek of spannend is om echt volledig transparant te zijn over de controle-werkzaamheden.'

Geheimzinnigheid over dit stuk van het controleproces is eigenlijk nergens voor nodig. Steeds meer kantoren doen het ook al een beetje: meer inzicht verschaffen over de wijze waarop het controlebudget is begroot. Vast en zeker hebben kantoren eigen checklists voor het calculeren en offreren, dus is het gewoon een kwestie van open gooien en delen met elkaar. Maak die checklist van een goede controle tot een standaard, een uniform basisbestek, als een vast onderdeel waarmee de kwaliteitsborging van de wettelijke controle begint.

Als u met mij mee wilt denken hierover, mag ik u dan uitdagen bij ieder nadeel dat u opwerpt, toch ook echt te proberen een voordeel te bedenken van meer praktische transparantie in deze vorm.

Noten
* 'Visie op transparantie in de bouw', 2005, uitgewerkt in opdracht van PSI Bouw en 'Glashelder Bouwen, Dilemma's en transparantie tijdens het bouwproces' oktober 2009.

** Aanbeveling 17 rapport CTA : De commissie beveelt aan de communicatie te verbeteren tussen de raad van commissarissen en de aandeelhouders over de wijze waarop de opdrachtverlening aan en het toezicht op het functioneren van de externe accountant heeft plaatsgevonden. De wijze waarop dient onderwerp te zijn van nader onderzoek.

Mr. drs. Antje Kuilboer-Noorman is econoom, jurist, bestuurder en commissaris. Zij is lid van de Kwartiermakers-werkgroep Intermediairmodel.

Gerelateerd

20 reacties

Olivier Walravens

Geachte mevrouw Kuilboer-Noorman,

Ik hoop toch dat uit de verschillende offertes wel degelijk het proces van accountantscontrole naar voren komt. Mijn opleiding, ervaring als openbaar accountant en als toetser voor de Raad voor Toezicht NBA hebben mij geleerd dat vrijwel altijd sprake is van een duidelijk proces, gebaseerd op de Standaarden. De 'rode draad' die u ook noemt, ofwel de audit trail.

Transparantie in begroting en besteding van uren zou geen probleem mogen zijn. Het komt tenslotte voor dat accountants rapporteren meer uren te hebben besteed dan begroot, wat leidt tot het in rekening brengen van meerwerk.

Het door u geopperde idee dat de opdrachtgever aan de voorkant aangeeft wat het gewenste niveau zou moeten zijn lijkt me in strijd met de onafhankelijkheid en objectiviteit van de controlerend accountant. Dan krijgen we datgene wat we nu net niet willen, dat degene die betaalt ook bepaalt. De accountant vervult een wettelijke taak ten behoeve van het maatschappelijk verkeer. Dat begrip is bij de ene organisatie (beursfonds, zorg) mogelijk ruimer dan bij de andere organisatie (MKB), maar blijft hoe dan ook van belang voor het optreden van de accountant.

Johan Peters

Je zou je daarbij af moeten vragen of je als uitvragende partij dan echt wel kunt beoordelen wat kwaliteit is. Let wel we spreken over kwaliteit van de wettelijke controle en dat is zelfs tussen accountants onderling al een onderwerp van discussie. Een accountant die ergens veel uren voor begroot is hetzij inefficiënt (uiterste 1) hetzij gefocust op kwaliteit (uiterste 2). Maak het onderscheid maar eens. Anders dan de stelling is accountantscontrole geen standaardwerk (er zijn wel regelmatig terugkerende elementen). De overeenkomst tussen een Ferrari en een Opel is dat ze allebei 4 wielen, remmen en een stuur hebben, maar het product en proces is wezenlijk anders. Een restaurant kies je op basis van eigen ervaring, recensies of reputatie. Wanneer je bij een restaurant gaat eten dan bestudeer je ook nog de menukaart waarop de hoofdingrediënten staan om na te gaan welke smaken je zou mogen verwachten en wat het kost. De receptuur opvragen met details omtrent verhoudingen en bereidingstijd doet geen mens. Wel proef je of het heerlijk smaakt. Bij een accountant zou dat precies zo moeten werken. Dat heeft niets te maken met mystificatie van het beroep of niet transparant willen zijn (van mij mag je alles weten) maar vooral het voorkomen van papieren tijgers en een focus op de verkeerde dingen. Daar wil ik best een keer over doorspreken maar dit medium is daar niet zo geschikt voor.

Antje Kuilboer-Noorman

Geachte heer Gorter,
U maakt de misvatting dat alle 8 niet aan mijn, dan wel de verwachtingen van de beoordelingscommissie, zouden hebben voldaan. In tegendeel, met grote tevredenheid is uit het aanbestedingsproces de nieuwe accountant voortgekomen. En ja, de informatie waarop kon worden ingeschreven was zeer uitgebreid, relevant en transparant. En er is door alle partijen met veel aandacht uitgebreid ingegaan op de kwaliteitseisen en verwachtingen. Overigens voor mij ook niet een eerste maal dat ik offertes voor een controle-opdracht onder ogen krijg. Door de jaren heen er heel wat mogen zien op verschillende niveaus en voor verschillende private en publieke organisaties, van big4 tot niche kantoren. En ik onderschrijf uw opmerking dat een accountant goede informatie nodig heeft om zich op te kunnen baseren. Communicatie, relevante informatie en duidelijkheid zijn eerste vereisten bij aangaan van controle-opdrachten.
Het gaat mij vooral om betere vergelijkbaarheid van de standaard en branche specifieke onderdelen van alle elementen van een wettelijke controle. De verhalende aanbiedingsteksten, indrukken van een kantoor en team, de it-deskundigheid en algehele goede uitstraling tellen zeker ook zwaar mee. En de totaalprijs is zeker niet leidend als het gaat om goede kwaliteit. Maar zoals u aangeeft, waar zitten nu de echte verschillen? Welke methodieken, manuren, tooling en prijzen per onderdeel zijn te vergelijken en waar duidelijk en onderscheidend anders? En wat is daar de toelichting op? Goed ingeschat of niet? Terecht uitgebreider werk nodig dan standaard? Het gesprek daarover is absoluut waardevol en gaat ook over kwaliteit.
Ik begrijp de vragen wel hoor. Toch bespeur ik bij sommige reacties een defensieve ondertoon. En dat mag natuurlijk ook. Begrijpelijk wel. Ik ben natuurlijk ook geen accountant, maar wel een gebruiker, deskundige-leek, iemand die graag vertrouwt op en regelmatig samenwerkt met de accountant. Ik ben niet tegen de accountant!

Roy Gorter

Beste mevrouw Kuilboer-Noorman,

“Dé checklist van een goede en volledige wettelijke controle” lijkt mij een contradictio in terminis. Als het gaat om een transparante begroting dan denk ik dat u een prima oproep doet. Ik zie ook voordelen, omdat het dan niet meer alleen over de totaalprijs gaat maar je ook echt kan kijken waar nou de verschillen zitten en daarover in gesprek kan.

Ik ben wel benieuwd naar de invulling van uw rol als opdrachtgever in dit verhaal. Als maar liefst acht partijen kennelijk niet aan uw verwachtingen voldoen en onvergelijkbare offertes afgeven, hebben zij dan allemaal de verwachtingen / eisen uit de aanbestedingsinformatie compleet genegeerd?

Of had die aanbestedingsinformatie achteraf misschien ook wel wat beter gekund? Heeft u heel concreet aangegeven wat uw verwachtingen waren? Heeft u in de aanbestedingsinformatie aangegeven dat u een gedetailleerde urenbegroting wilde? Misschien zelfs met format waarin de voor u relevante onderdelen separaat worden genoemd, zodat de accountants dit precies op de door u gewenste wijze konden invullen? En heeft u zodanig inzicht gegeven in de gecontroleerde organisatie, dat de accountants ook echt een gedetailleerde inschatting per onderdeel konden maken? Heeft u inzicht gegeven in de risicoanalyse die door de organisatie is opgesteld? Heeft u een gedetailleerde beschrijving gegeven van de AO/IB voor de belangrijkste processen zodat de accountants hier een goed en realistisch beeld van konden vormen om per post te bepalen of zij kunnen steunen op de IB-maatregelen en met welke betrouwbaarheid zij de steekproeven moeten uitvoeren?

Het bovenstaande is niet bedoeld om de schuld bij u te leggen, u vraagt terecht aandacht voor meer transparantie. Maar de accountant kan dit niet zonder u. U zult dan zelf ook heel duidelijk moeten zijn over uw verwachtingen én de accountant de informatie moeten verstrekken die nodig is om aan uw verwachtingen te kunnen voldoen. Ik ben benieuwd of dat hier het geval was?

Jan Willem Taams

Goed dat je dit onderwerp bespreekbaar maakt, Antje! Ik zou zeggen tegen accountants: sesam open u.

Jan Weezenberg

@Rene van Wingerden 11 november 2020
Geachte Heer van Wingerden,
Ik weet het antwoord op Uw vraag niet.
Als U kijkt op de website van TIAS, onder "bekijk alle programma's -Executives", dan ziet U in de brochure van het progamma Commissaris en toezicht 4 modules over de inhoud , de toelatingseisen, etc.
Meer details uit die modules zijn opvraagbaar bij TIAS.


Vriendelijke groet,
Ja Weezenberg

Antje Kuilboer-Noorman

De checklist voor alle gebruikers is een soort basisbestek: overzicht van standaard en branche specifieke elementen voor een goede wettelijke controle, zodat een open (elementen) begroting daarmee vergeleken kan worden. En in die begroting kan toegelicht waarom bepaalde elementen wel/niet zijn opgenomen. Transparantie dus. En niet zo zeer voor de accountants zelf bedoeld eigenlijk. Wanneer een situatie in audit anders blijkt en toch andere aanpak nodig heeft, geen punt. Een bouwbegroting wordt gedurende het werk ook wel aangepast, wanneer meerwerk of andere methodiek nodig blijkt. En hoe vaak komt dit bij een controle nou daadwerkelijk voor? In 1e jaar allicht, maar met goede overdracht vorige accountant kan dit tot minimum beperkt worden en is wel al bekend wanneer bijv systeemgerichte controle niet genoeg zal zijn. In 2e jaar zijn zoveel verrassingen er eigenlijk niet meer. Bij at risk momenten is meerwerk soms noodzakelijk, maar ook dat kan transparant. Open begroten is dus niet statisch. De open begroting is bedoeld voor stakeholders, zodat transparant is wat de wettelijke controle echt inhoudt en vooral ook wat niet. Herstellen van maatschappelijk vertrouwen en verwachtings- en prestatie kloven willen dichten, vergt nu eenmaal flinke echte stappen die niet altijd in eigen voordeel is of in eigen straatje past. Gold voor de bouw destijds ook. Kantoren hebben jarenlang methodes ontwikkeld voor begroten van een opdracht, dus is gewoon open gooien en uniformeren. Alles is voor handen. Het kan niet zo zijn dat controle voor bank, verzekeraar, ziekenhuis, onderwijsinstelling, gemeente etc nog heel grote verassingen oplevert of opnieuw uitgevonden moet worden welke elementen daarin zitten. Uitdaging: Zijn er zwaarder wegende argumenten om dat basisbestek van een goede wettelijke controle niet transparanter voor publiek te maken? Kan het niet? Mag het niet? Hoeft het niet? Helpt het niet? En waarom dan eigenlijk niet?

Rene van Wingerden

Geachte heer Weezenberg.

Gegeven dat het benoemen van de accountant tegenwoordig een wettelijke taak van de commissarissen is, wordt in de commissarisopleiding geleerd hoe je een accountant selecteert?

Zou dan niet daaruit een checklist zijn af te leiden ten behoeve van commissarissen?

Jan Weezenberg

Geachte Heren van Wingerden en Bekkerin,

Als U een geschikte a.s. commissaris zoekt, zal hij/zij U
*verwijzen naar de gespecialiseerde opleiding, die hij heeft gevolgd bij TIAS,
(behorend bij Universiteit van Tilburg)
*U vertelt dat hij/zij is ingeschreven in het Register van Commissarissen van de Baak in Noordwijk (VNO)
*dat U via de website van de Baak een groot aantal teksten kunt lezen die de gevraagde mogelijkheden verder uitwerken.

Het kan een uurtje kosten, maar ik denk dat U voldoende keus heeft op grond van reputatie, kennis en ervaring .


Vriendelijke groet,

Jan Weezenberg

Frans Kersten

In het verleden ook eens een dergelijke selectie mogen meemaken. Voorafgaand netjes criteria opgesteld om de offertes te beoordelen. Het bleek inderdaad een grote klus te zijn om de offertes tegen deze criteria aan te leggen. Voorts zij je dan gelijk dat de zittende partij in het voordeel is omdat deze de organisatie kent. Andere partijen maken dan aannames over kwaliteit van de interne beheersing en aanwezigheid en talen internal audit. Als deze niet kloppen dan gaat er in de prijs al het nodige mis.
Los van 'professional judgement' in de controle aanpak die leidt tot andere keuzes, is dit een element dat niet in de andere reacties genoemd is.
Als je dan kijkt naar de uiteindelijke beoordeling en keuze, dan komen hele andere zaken naar voren dan de prijs: branche ervaring, vertegenwoordiging in de regio (Zeeland is anders dan Randstad), wie controleert naaste concurrent, welke accountantsorganisatie is net negatief in het nieuws geweest, e.d..
Ze beloven allemaal dat het goedkoper kan naarmate je interne beheersing beter is en internal audit meer kan. Ze noemen er niet bij dat als IA te klein is, ze er formeel (COS) niet op mogen sturen.
Ook niet dat controles uiteindelijk duurder worden omdat ze moeilijk aan personeel kunnen komen en daarom tarieven omhoog moeten doen.
Leerzaam traject om eens mee te maken ...

Johan Peters

He Arnout, kalm aan joh. Ik praat geen onzin en ben ook niet flauw. Ik probeer het nog eens. Kijk of ik beter kan uitleggen wat ik bedoel.

Hoe zoek je een goede arts voor een open hart operatie? Hoe zoek je een goede piloot voor je vlucht? Hoe zoek je een goede schilder om je huis te schilderen? Hoe zoek je een goede accountant om je jaarrekening te controleren? Dat zijn allemaal moeilijke vragen, met een verschillend risico als je keuze onjuist blijkt overigens. Dat lossen we toch niet op met een gedetailleerde begroting aan de voorkant wat we gaan doen? Sterker nog: soms wil je dat niet eens weten. Historische informatie over de piloot, zijn crew en zijn maatschappij (geen garantie voor de toekomst maar wel een hoge voorspellende waarde) lijkt me 10 keer nuttiger dan een beschrijving welke acties hij tijdens de vlucht gaat ondernemen om veilig in New York te landen.

Als zulke overwegingen, wellicht nu wat minder cynisch opgeschreven, worden uitgelegd als "onwil" dan zijn we op de verkeerde weg denk ik. Accountants zijn niet onwillig: ze zijn juist (te?) braaf.

Ik opereer in het MKB en daar telt de tent, de vent en het kostenplaatje. Dat laatste zelfs minder dan de tent en de vent. En nee: het MKB is niet OOB, maar er valt wel degelijk wat van elkaar te leren.

Is dit een betere (meer acceptabele) uitleg ?

Jan Bouwens

Checklists zijn uitermate bruikbaar om er zeker van te zijn dat de elementen die we kunnen beschrijven in standaardprocedures ook worden meegenomen (en niet overgeslagen of vergeten).
Daarna resteren de onzekerheden welke we niet in een checklist kunnen vervatten. Hierbij gaat het om een vraag als: In welke mate kunnen we in onze controle-aanpak voor tekortkomingen in ICs compenseren? Kunnen we hiervoor wel compenseren?
Onzuivere inschattingen van deze aspecten kunnen dan tot meerwerk leiden gaande het controleproces. Op zo'n moment wordt het belangrijk dat ruimte bestaat om dit meerwerk te verrichten zonder dat er discussie ontstaat over de noodzaak over de extra werkzaamheden. Het is daarom van belang dat de gecontroleerde en de accountingfirma ruimte creëren om meerwerk zonder mokken uit te voeren. Bij de kantoren zou dit kunnen betekenen dat degene die de offerte afgeeft niet degene is die de omvang van de werkzaamheden van de betrokken engagement bepaalt. De RvC (auditcommsisie) zou de uitvoering van dit meerwerk moeten toejuichen omdat hierdoor de mate van assurance wordt bevorderd. Het is echter bij voorbaat niet duidelijk hoe de noodzaak tot meerwerk kan worden gecommuniceerd zonder dat deze wordt geïnterpreteerd als de behoefte aan meer omzet.

Arnout van Kempen

Ik zou niet weten waarom ik een bouwer niet als hoog gekwalificeerd zou zien.

Maar echt opmerkelijk vind ik de kennelijk retorisch bedoelde vraag over nacalculaties inclusief verschillenanalyse en dus controle.

Is het niet ronduit bizar dat die activiteit kennelijk zo vreemd is dat deze als een soort belachelijke optie wordt neergezet?

Nee, het is juist andersom: we kunnen nog honderd maatregelen, commissies, kwartiermakers inzetten, maar als deze sector niet eens bereid is te doen wat ze van haar klanten verwacht: calculeren, standaardiseren, functiescheiding, confrontatie nacalculaties met voorcalculaties, verschillenanalyse, bijsturen, dan kunnen we nog heel lang bezig blijven.

En prima hoor, mystificatie van het beroep is goed voor de inkomens. Maar er komt een dag dat accountants de makelaars, notarissen en advocaten achterna gaan. Tot doe tijd mag iedereen een hekel hebben aan mensen zoals ik die waarschuwen.

Ik heb mijn “ik zei het toch” al klaar staan. Zo’n kleuter ben ik wel.

Johan Peters

Inmiddels al een aantal bouwprojecten vanuit opdrachtgeverskant meegemaakt. De beste aannemer is niet degene met de meest gedetailleerde begroting of de laagste prijs, maar degene die "in het werk" het best inspeelt op de omstandigheden en daarover het beste communiceert, bovendien uiteindelijk kwalitatief het beste gebouw neerzet.

Overigens vind ik de vergelijking tussen accountants en bouwers (of keukenboeren) opmerkelijk. Een medisch specialist vergelijk je daar toch ook niet mee? Accountancy is hoog gekwalificeerd werk wat wel is genormeerd, maar niet is gestandaardiseerd.

De wettelijke taak van een accountant is het afgeven van een controleverklaring die klopt. Kan je geen onderscheid in maken (alleen eventueel fout doen).

Een gedetailleerde begroting aan de voorkant zegt niet zoveel, zeker niet zonder controle aan de achterkant. Gaan we dat dan ook doen? Of zullen we meteen het controledossier online zetten? Wel lekker transparant, niet heel raadzaam.

Kortom: ik ben niet enthousiast. Verzin een list, Tom Poes.

Arnout van Kempen

Het is natuurlijk retorisch hartstikke leuk om de brenger van slecht nieuws aan te pakken op wat ze zelf zegt. Maar het is ook een zwaktebod waar je u tegen zegt. “Ja maar jij bent ook...”

Hoe dan ook, het punt dat Antje aanvoert is toch behoorlijk serieus. Je zou toch verwachten dat bij een tot in hoge mate gestandaardiseerd product, het mogelijk moet zijn om een offerte op te stellen waar de klant iets mee kan. Wat Antje hier vertelt zou reden moeten zijn om je heel ernstige zorgen te maken: een flitsende reclamefolder om te verdoezelen dat de offerte niet bepaald inzichtgevend is.

Wie zou dat van zijn keukenleverancier accepteren?

Accountantscontrole bestaat uit volstrekt standaard basiselementen die voor een klant op specifieke wijze worden gecombineerd. De liefhebbers van Starreveld (iedere accountant dus, neem ik aan) zegt dan direct: serie-stuk productie.

En vervolgens verwacht je dan een bedrijfsbureau dat op basis van “diagnose” komt tot een calculatie die basis is voor offerte en werkprogramma’s, voorcalculatie, uitvoering, nacalculatie (in functiescheiding!!! Voor iemand slim wil roepen dat accountants dat toch doen) en verschillenanalyse.

Waar Antje toe oproept is nog een stap verder. Maar misschien moet de sector zich eerst eens afvragen waarom ze niet eens de basisinvulling geeft die ze overigens bij haar klanten volkomen vanzelfsprekend vindt? Het is maar een idee hoor. Breng het huis op orde. Niet alleen compliance en kwaliteitsstelsels, maar ook de basis: serie-stukproductie met alle tools die daarvoor al heel lang bestaan. Dan krijgt Antje haar inhoudelijk zinnige en vergelijkbare offertes.

En daarna mag je aan Antje gaan vragen hoe commissarissen dat eigenlijk doen.

(Mijn excuses voor degenen die een milde irritatie bespeuren in mijn reactie: u hebt gelijk, en ik zou professioneler moeten zijn en die irritatie niet laten merken.)

Antje Kuilboer-Noorman

Beste Jeffrey, geachte heer Van Wingerden,
Goed punt hoor. Ook in de wereld van commissarissen is professionalisering en meer transparantie absoluut een noodzakelijke beweging die veel opvolging heeft. Reeds in de Governance Code uiteraard, maar ook door verjonging, diversiteit, onafhankelijke selecties, passende kennisprofielen, beter inzicht in en bewustzijn van de verantwoordelijkheid van de commissarisfunctie. Ook de positieve behandeling in de EK en TK dit jaar van de Wet Bestuur en Toezicht Rechtspersonen die binnenkort ingevoerd zal gaan worden, omlijnt de functie nog scherper en beter. En een goed jaarlijks programma en een strakke informatie-organisatie zijn zeker ook cruciaal voor goed toezicht. Of commissarissen ook offertes gaan schrijven? Vooralsnog gaat dat in de vorm van schriftelijke motivatie met CV en meerdere selectiegesprekken en assessments om de kandidaten te kunnen vergelijken op geschiktheid.

Dank Jeffrey! Zeker hoop ik op een inhoudelijke dialoog over meer transparantie van de wettelijke controle voor alle stakeholders en de manieren waarop dat te kunnen verwezenlijken.

Jeffrey Bekkerin

Maar nog belangrijker, ik denk dat Antje terecht aandacht vraagt voor meer inzicht in de onderbouwing van de wettelijke controle zodat het makkelijker is om bijvoorbeeld accountants onderling te vergelijken. Goed artikel dat een nuttige discussie oproept niet alleen over de transparantie van de accountant maar ook over die van de commissaris.

Jeffrey bekkerin

Inderdaad een goede vraag van Rene. Ook ik ben erg benieuwd naar het antwoord.

Rene van Wingerden

Mag ik een tegenvraag stellen: Wat als ik u benader of u commissaris wil worden van mijn bedrijf?

Kunt u dan een checklist overleggen over hoe u toezicht gaat houden?
De commissarisfunctie is immers een redelijk omlijnd begrip.

Want hoe kan ik anders vergelijken met andere kandidaat-commissarissen?

Jan Weezenberg

Geachte Mevr. Kuilboer,
Beetje meedenken..

Lees onderstaand (oud) artikel uit
MAB, Maart 2002

Moderne controlebenaderingen steunen op interne beheersing
Oscar van Leeuwen en Philip Wallage

SAMENVATTING
Het interne beheersingssysteem ondersteunt het bereiken van een veel breder spectrum van ondernemingsdoelstellingen dan de traditionele maatregelen van interne controle die specifiek gericht zijn op het voorkomen en ontdekken
van fouten in de jaarrekening.

Dit artikel gaat in op de vraag welke efficiency kan worden bereikt indien voor verschillende typen
audit (zoals financieel, operationeel en naleving wet- en regelgeving) kan worden gesteund op het interne beheersingssysteem
enz.

Ook kijken op de website van Nederlands Normalisatie Instituut geeft een aardig idee over de aanpak van standaardisering.

Gezien de heterogeniteit van gecontroleerde organisaties is waarschijnlijk een benadering via guidelines een betere benadering dan streven naar checklists.

Tenslotte :
"niet door de beroepsorganisatie gestandaardiseerd ".
Dat probleem is alleen maar op te lossen door het instellen van een serieus "Bureau Richtlijnen Accountantscontrole"
binnen NBA, dat zelf (in werkgroepen etc. ) ontwerpt, publiceert enz.
Accountantskantoren kunnen dan bij het uitbrengen van offertes dat ze zijn opgesteld cfm. deze Richtlijnen.

Vriendelijke groet,
Jan Weezenberg

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.