Nieuws
Shell houdt twee accountants - ‘In control’-verklaring in de zorg - Informatiebijeenkomsten elektronisch aangeven druk bezocht - NIVRA: ‘Accountant goed toegerust voor IFRS’ - Omzet Deloitte daalt ruim zes procent - RA-titel geld waard - Maatschappelijke verslaggeving ondermaats - RJ-bundel editie 2004.
Dit artikel is verschenen in de Accountant nr. 4, 2004
Bekijk alle artikelen uit dit nummer
Shell houdt twee accountants
Shell blijft ook na de eind oktober aangekondigde ‘fusie’ tussen de Engelse en de Nederlandse onderneming tot Royal Dutch Shell werken met twee eindverantwoordelijke accountants: KPMG voor het Nederlandse (zestig procent) Koninklijke Olie en PricewaterhouseCoopers voor het Engelse (veertig procent) Shell Transport and Trading. Dat zegt Giel Seinen, woordvoerder van Shell Nederland. De fusie wordt een juridisch feit op 22 april 2005, als de zaak in stemming gaat op de algemene vergadering van aandeelhouders. Seinen: “Het beleid is nadrukkelijk om ook daarna door te gaan met KPMG en PwC.”
Deze keuze is opmerkelijk, omdat er dan sprake is van een enkel bedrijf zonder dat er een eindverantwoordelijk accountantskantoor kan worden aangewezen. Seinen: “In maart 2005 worden de aandeelhouders verder bijgepraat over de fusie. Wellicht dat we dan ook hierover meer te melden hebben.”
Volgens Steven Schuit van Allen & Overy, specialist in vennootschapsrecht, is er geen juridisch beletsel om twee accountantskantoren samen de eindverantwoordelijkheid te laten dragen voor de concernconsolidatie, ook al kent hij voor deze uitzonderlijke situatie geen Nederlandse parallel. In Frankrijk zijn grote bedrijven wettelijk verplicht tot het nemen van twee accountantskantoren (de zogenoemde joint audit) maar dat is, aldus Schuit, “een totaal onvergelijkbare situatie”. (MK)
‘In control’-verklaring in de zorg
Het College Tarieven Gezondheidszorg (Zorgautoriteit in oprichting) wil voor de AWBZ-sector een ‘kaderregeling administratieve organisatie en interne controle AWBZ productregistratie en facturering’ uitvaardigen. Deze regeling, die per 1 januari 2005 van kracht moet worden, stelt minimumeisen aan de administratieve organisatie en interne controlefunctie, en specifieke eisen ten aanzien van de productie en facturering, inclusief voorschriften voor dossiervastlegging.
De AWBZ-instellingen, waaronder organisaties voor thuiszorg en verpleeg- en verzorgingshuizen, zullen hierover jaarlijks een bestuursverklaring moeten tekenen. De accountant moet hieromtrent vervolgens een accountantsverklaring afgeven (zie ook pagina 50 van dit nummer).
AICPA start financiële alfabetisering
De Amerikaanse beroepsorganisatie voor accountants AICPA heeft in het kader van haar campagne voor de ‘financiële alfabetisering’ van het Amerikaanse publiek - ‘360 Degrees of Financial Literacy’ - een consumentenwebsite gelanceerd. Op de site kunnen bezoekers in een handomdraai de relevante financiële issues vinden per levensfase, zoals jeugd, studie, carrière, huwelijk, huis kopen, pensioen en - verrassender - ook life crisis en ‘sandwich generation’.
De site helpt bezoekers bij het maken van gefundeerde financiële keuzen. De campagne, die tevens wordt gesponsord door locale accountantsorganisaties (per staat), wordt gedragen door de vrijwillige inzet van tal van accountants. Voor elke levensfase zijn er artikelen, plannings- en beoordelings-tools en antwoorden op vaak gestelde vragen. Webadres: www.360financialliteracy.org.
Informatiebijeenkomsten elektronisch aangeven druk bezocht
In september en oktober 2004 bezochten ruim zevenduizend financieel intermediairs de veertien informatiebijeenkomsten die de Belastingdienst samen met de beroepsorganisaties CB, FB, NIVRA, NOvAA en NOB heeft georganiseerd.
Tijdens de bijeenkomsten zijn de deelnemers nader geïnformeerd over de inhoud van de elektronische aangiftes (Vpb, IB, OB en LB), het toekomstig proces van elektronisch aangeven en de behandeling door de Belastingdienst. De beroepsorganisaties zoomden onder meer in op de gevolgen voor de aansprakelijkheid. Ook was er aandacht voor de gevolgen voor de organisatie van de intermediair, zoals de noodzaak van een goede informatiebeveiliging. In dit kader is verwezen naar de NIVRA Praktijkhandreiking ‘Veilig internet’, die in elektronische vorm (pdf) gratis beschikbaar is.
Voorts is aandacht gevraagd voor het integer bewaren van de elektronische aangiftes door de intermediair. Het standpunt van de beroepsorganisaties en de presentaties zijn beschikbaar op de NIVRA-website (Thema’s/ICT & assurance/elektronisch aangeven).
Het NIVRA zal haar leden via de NIVRA-site op de hoogte houden van belangrijke ontwikkelingen. In dit verband wordt ook verwezen naar de site van Belastingdienst: www.belastingdienst.nl.
NIVRA: ‘Accountant goed toegerust voor IFRS’
Het Koninklijk NIVRA acht haar leden goed in staat mogelijke problemen bij de interpretatie van de nieuwe internationale regels voor verslaggeving (IFRS) op te lossen. Dit stelt directeur Gert Smit in reactie op de uitspraken van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). De AFM is van mening dat accountants de overgang naar IFRS onderschatten en verwacht dat accountants met name zullen worden aangesproken op de uitkomsten van de zogenaamde impairment-test. In een interview met Het Financieele Dagblad noemt AFM-bestuurder Paul Koster de nieuwe verslaggevingsregels “de grootste bedreiging ooit” voor het beroep van accountant. Afwaarderingen kunnen volgens Koster leiden tot “heftige discussies” tussen onderneming en accountant. En het verleden geeft hem daarbij aanleiding tot zorg: “Amerikaans onderzoek heeft uitgewezen dat accountants bijna altijd onderhandelen met hun klanten over de interpretatie van een regel.”
NIVRA-directeur Smit is daarentegen van mening dat accountants voldoende zijn toegerust voor deze werkzaamheden: “Natuurlijk is een impairment-test door zijn subjectiviteit een ingewikkelde zaak. Het interpreteren van complexe regels en omgaan met dilemma’s behoort echter tot het dagelijks werk van accountants. Daarnaast hebben accountantskantoren de afgelopen jaren stevig geïnvesteerd in kwaliteitssystemen en vaktechnische deskundigheid. Bij twijfel zal een accountant een beroep doen op collega’s van vaktechniek of een derde deskundige.”
Smit ziet evenmin iets in de suggestie van de AFM om de controller binnen de onderneming eindverantwoordelijk te maken voor het jaarverslag. “Het ondernemingsbestuur is verantwoordelijk, en binnen die leiding geldt de cfo als eerste aanspreekpunt. Zo is het ook terecht in de code Tabaksblat vastgelegd. Die verantwoordelijkheid kun je niet naar lagere niveaus delegeren.”
Het NIVRA heeft sinds 2004 een helpdeskfaciliteit ingericht voor leden met vragen rond de implementatie van IFRS.
Omzet Deloitte daalt ruim zes procent
Voor het eerst in tien jaar is de omzet van Deloitte gedaald, van € 756 miljoen in 2002/2003 naar bijna € 710 miljoen het afgelopen boekjaar, ofwel ruim zes procent. Het nettoresultaat bedroeg € 91,7 miljoen, tegenover ruim 123 miljoen vorig jaar.
Met name de consultancypraktijk werd getroffen. De netto-omzet liep daar met tien procent terug tot ruim € 158 miljoen. Maar ook assurance en accountancy daalde, van € 395 miljoen naar ruim € 374 miljoen. De belastingadviesomzet liep met ruim een procent terug van € 179 miljoen naar € 177 miljoen.
Volgens Deloitte zijn de stagnerende economie en de beperking van uitgaven bij lagere en centrale overheden de belangrijkste redenen voor de terugval. Overheidsbezuinigingen hebben invloed gehad op het investeringsgedrag van het midden- en kleinbedrijf, waar Deloitte traditioneel sterk is vertegenwoordigd.
Deloitte heeft op de teruggang gereageerd met een eigen Deltaplan, de Deloitte Tegenaanval. Verder zijn de groepskosten nadrukkelijk onderwerp van aandacht geweest.
RA-titel geld waard
Van alle titels in de financieel-economische sector is die van RA financieel het meest waardevol. Dit blijkt uit een in opdracht van het NIVRA uitgevoerd onderzoek door TNS-NIPO naar de bekendheid en waarde van het snel uitdijende arsenaal titels waarmee ‘de markt’ wordt lastiggevallen.
Op de vraag of het bezit van de RA-titel invloed heeft op het salaris van een nieuwe medewerker, antwoordt ruim de helft van de ruim tweehonderd ondervraagde financieel managers ‘ja’. Pas op flinke afstand - 36 tot veertig procent ‘ja’ - volgen MBA (master of business administration), RC (register controller), RO (register operational auditor) en RE (register EDPauditor).
In een volgend nummer van ‘de Accountant’ wordt uitgebreider aandacht besteed aan het onderzoek.
Heeft de titel invloed op het salaris?
(% ja)
RA 52%
MBA 40%
RC 39%
RO 37%
RE 36%
AA 33%
CPA 29%
RI 28%
RV 24%
CIA 17%
Bron: TNS-NIPO
MVO voor MKB
Het Global Reporting Initiative (GRI) heeft in november 2004 een gids voor het midden- en kleinbedrijf gepresenteerd. EZ heeft de totstandkoming van het handboek financieel gesteund. Het boek is bestemd voor kleine en middelgrote bedrijven over de hele wereld, in alle sectoren. De titel ‘High 5’ refereert aan het vijfstappenplan
waarmee kleine en middelgrote ondernemers hun eerste verslag over hun sociaal-ethische, economische en milieuprestaties kunnen maken.
Philips en Océ beste jaarverslagen, KPMG hekkensluiter
Philips is in het tiende Scenter jaarverslagenonderzoek winnaar in de categorie AEX-fondsen. In de categorie overige deelnemers is Océ de nummer één.
Scenter beoordeelde 113 jaarverslagen over 2003 op ‘transparantie van het beleid’. Vierentwintig van de 113 organisaties zijn AEX-fondsen, twintig Midkap, 39 overige beursgenoteerde bedrijven en dertig niet-beursgenoteerd. Twintig procent scoort dit jaar een 7,5 of hoger (op een schaal van 0 tot 10) en kwalificeert daarmee als ‘goed’. Daarentegen scoort 34 procent minder dan een 5,5, ofwel onvoldoende.
Hekkensluiter, op nummer 113 dus, is het enige accountantskantoor dat in het onderzoek is meegenomen: KPMG.
Unie van Waterschappen wint prijs met XBRL-project
Tijdens het OSOSS-symposium ‘Openheid in de praktijk’ op 4 november 2004, heeft de Unie van Waterschappen de titel ‘Meest open overheidsorganisatie van Nederland 2004’ ontvangen. OSOSS staat voor ‘programma Open Standaarden en Open Source Software voor de overheid’. De Unie verdiende de titel met name voor een project waarin met zestien waterschappen, Semansys Technologies en Deloitte de internationale standaard voor uitwisseling van financiële rapportages XBRL volledig wordt toegepast. Het project is de eerste echte praktijktoepassing van XBRL in Nederland.
XBR wat?
Beursgenoteerde bedrijven lopen niet massaal warm voor XBRL (eXtended Business Reporting Language). De nieuwe standaard voor gegevensuitwisseling is er nauwelijks bekend, blijkt uit onderzoek van Ernst & Young. De helft van de ondervraagden heeft er zelfs nog nooit van gehoord.
“Het veranderingsproces is echter onomkeerbaar”, zegt Tom Vreeburg van Ernst & Young EDP Audit. “De maatschappij vraagt een grotere transparantie van ondernemingen en de aandeelhouder wil bedrijfsgegevens snel en optimaal met elkaar kunnen vergelijken. De onderneming zelf wil lagere administratieve lasten en toezichthouders eisen een hogere kwaliteit aan informatievoorziening. Dit kan uiteindelijk alleen maar worden bereikt door een vergaande vorm van digitalisering.”
De overheid ondersteunt XBRL volop. De eerste initiatieven, onder meer van de Belastingdienst, het Centraal Bureau voor de Statistiek en een aantal waterschappen zijn gestart.
SEC en XBRL
De Amerikaanse Securities and Exchange Commission (SEC) is bezig met een analyse van de voordelen van XBRL-tagging van gedeponeerde financiële data. Als beursgenoteerde hun cijfers in XBRL-format deponeren, zou dat de beoordeling kunnen verbeteren en bespoedigen, is de gedachte. De beurswaakhond wil in 2005 een vrijwillige proef beginnen. De Amerikaanse beroepsorganisatie voor accountants, AICPA, heeft zijn steun uitgesproken voor het initiatief.
Maatschappelijke verslaggeving ondermaats
Slechts een handjevol grote bedrijven rapporteert helder over de effecten van hun bedrijfsactiviteiten op mens en milieu. Tweederde van de top-175 van het Nederlandse bedrijfsleven loopt daar ver bij achter en verantwoordt zich hier niet of nauwelijks over. Dit is één van de belangrijkste conclusies uit de Transparantiebenchmark 2004, een onderzoek naar de maatschappelijke jaarverslaggeving van de 175 grootste bedrijven door Berenschot en Universiteit Nyenrode, in opdracht van Economische Zaken. De bedrijven zijn geplaatst op de ‘transparantieladder’ met de categorieën: voorhoede, subtoppers, kanshebbers, zoekers en hekkensluiters. De 23 bedrijven die geen jaarverslag publiceerden belandden in de categorie ‘bezemwagen’.
Dit onderzoek dient als nulmeting en zal elk jaar worden herhaald. In 2003 publiceerde de Raad voor de Jaarverslaggeving op verzoek van Economische Zaken Richtlijn 400 en de Handreiking voor Maatschappelijke Verslaggeving.
Het gros van de bedrijven publiceert jaarverslagen die onvoldoende inzicht geven. Zestig procent haalt minder dan 45 procent van de maximale score. Meestal blijft het bij rapporteren over goede intenties. Een kleine groep presteert wel goed. Aanvoerder is ABN AMRO, direct gevolgd door Unilever, Shell, Rabobank, DSM, Philips en ING Groep. Zij halen meer dan 75 procent van de maximale score.
Naast bedrijven zijn ook 25 maatschappelijke organisaties onderzocht. Deze behalen relatief hoge scores. Amnesty International komt als beste uit de bus, gevolgd door KWF Kankerbestrijding, Novib, Pax Christi, Consumentenbond, Cordaid, Milieu defensie en Natuurmonumenten.
De sociale partners scoren opzienbarend slecht. CNV haalt 48 procent van de maximale score, VNO-NCW dertig procent. FNV publiceerde over 2003 nog geen jaarverslag en haalt dus nul punten.
Gemeentelijke verordeningen toetsen op rechtmatigheid
Het NIVRA heeft het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) gevraagd naar haar mening over het feit dat gemeenten voor 2004 gemeentelijke verordeningen buiten de definitie rechtmatigheid en daarmee buiten het toetsingskader van de accountant houden. In reactie stuurde het ministerie daarop een concept van de circulaire Rechtmatigheid, die het binnenkort zal toezenden aan de gemeenteraden/provinciale staten en de colleges/gedeputeerde staten. Uit deze circulaire blijkt dat de gemeenteraad geen (bepalingen uit) verordeningen die betrekking hebben op het (directe) financieel beheer, buiten de accountantscontrole op getrouwheid en/of rechtmatigheid kan houden. Het ministerie stelt dat dit strijdig is met het Besluit accountantscontrole provincies en gemeenten. Wel kan de raad besluiten dat - ook jegens derden - aan afwijkingen van sommige bepalingen uit de eigen verordeningen (vooralsnog) geen financiële consequenties worden verbonden. Nadat het ministerie de circulaire definitief heeft vastgesteld en verspreid, zal het NIVRA het in Audit Alert 13 gestelde over ‘de door de gemeenteraad te formuleren norm voor het rechtmatigheidsonderzoek’ aanscherpen.
RJ-bundel editie 2004
De Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ) heeft half november jl. editie 2004 van de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving gepubliceerd.
Met ingang van de jaarrekening 2005 moeten beursgenoteerde ondernemingen hun geconsolideerde jaarrekening opstellen volgens de International Financial Reporting Standards (IFRS). Voor deze geconsolideerde jaarrekening zijn de RJ-richtlijnen niet langer van toepassing. De wetgever zal ook toestaan dat de enkelvoudige jaarrekening en de jaarrekening van niet-beursgenoteerde ondernemingen op IFRS-basis wordt opgesteld. Dit heeft geleid tot een andere opzet van de jaareditie 2004.
De bundel is in een nieuw jasje gestoken en slechts van toepassing op middelgrote en grote rechtspersonen (die niet hebben gekozen voor IFRS). Voor kleine rechtspersonen verschijnt 8 december 2004 een afzonderlijke bundel, met een sterk vereenvoudigde versie van de richtlijnen
Voorts is overgestapt van een primair op de balans en winst- en verliesrekening gerichte indeling naar een meer onderwerpsgewijze indeling. Daardoor zijn diverse hoofdstukken, paragrafen en alinea’s verplaatst.
Voor grote ondernemingen zijn de inhoudelijke wijzigingen gering ten opzichte van de editie 2003. Voor middelgrote ondernemingen zijn diverse vrijstellingen opgenomen.
Enkele belangrijke vrijstellingen voor middelgrote ondernemingen:
- Middelgrote rechtspersonen mogen bij de waardering van buitenlandse eenheden naast de activa en passiva ook de baten en lasten omrekenen tegen de koers per balansdatum, waarbij het omrekeningsverschil direct in het eigen vermogen dient te worden verwerkt (zie hoofdstuk 122 Prijsgrondslagen voor vreemde valuta).
- Middelgrote rechtspersonen zijn vrijgesteld van het opstellen van een overzicht van het totaalresultaat van de rechtspersoon (zie hoofdstuk 265 Overzicht van het totaalresultaat van de rechtspersoon).
- Hoofdstuk 271 Personeelsbeloningen is ook van toepassing op middelgrote rechtspersonen. Het wordt echter middelgrote rechtspersonen om economische redenen toegestaan om bij toegezegd-pensioenregelingen slechts éénmaal in de vier jaar de berekeningen die nodig zijn om de verplichtingen en lasten te bepalen, exact uit te voeren; op de drie tussenliggende balansdata kunnen ze volstaan met een redelijke benadering daarvan, tenzij:
• de desbetreffende pensioenregeling is ondergebracht bij een ondernemingspensioenfonds; of
• er sprake is van een of meer belangrijke wijzigingen in de bij de berekening te hanteren veronderstellingen, waardoor de tussentijdse benadering niet meer leidt tot een aanvaardbare schatting van de verplichting op balansdatum. - Middelgrote rechtspersonen zijn ten aanzien van de informatieverstrekking over aandelenoptieregelingen voor het personeel, vrijgesteld van de afzonderlijke vermelding van de opties op aandelen voor iedere bestuurder (zie hoofdstuk 271 paragraaf 7 Aandelenoptieregelingen voor personeel).
Voor middelgrote rechtspersonen is in deze editie ook een verzwaring opgenomen, in aansluiting op een ontwerprichtlijn in de editie 2003. Dit betreft de verplichting om een kasstroomoverzicht op te nemen.
Het overzicht ‘Afwijkingen van IFRS/IAS en IFRIC/SIC’ is in deze editie niet meer opgenomen, maar zal voortaan opvraagbaar zijn via de website van de RJ.
Op de website van de RJ is de ‘Ten Geleide’ te vinden, waarin wordt aangegeven welke aanpassingen (definitieve richtlijnen en nieuwe ontwerprichtlijnen) hebben plaatsgevonden.
Reacties en commentaren
Reacties en commentaren op de vrijstellingen voor middelgrote rechtspersonen en op de ontwerprichtlijnen kunnen uiterlijk 1 maart 2005 schriftelijk worden ingediend bij het RJ-secretariaat, of via een on-line invulformulier op de website. De RJ behandelt de reacties desgewenst als openbare informatie, tenzij is aangegeven dat een en ander (deels) moet worden aangemerkt als vertrouwelijk.
Checkdecijfers.nl
Checkdecijfers.nl, de campagne van NIVRA en NOvAA om jongeren te informeren over het accountantsberoep, heeft de afgelopen maanden twee acties ingezet.
De Checkdezomer-actie had tot doel om scholieren ook in de zomer naar de Checkdecijfers-website te trekken: ze konden vakantiefoto’s insturen die ietste maken hadden met het campagne thema ‘de wereld achter de cijfers’. Onder de vele inzendingen stak er één boven uit: een foto van een levensgroot zand- en schelpenkasteel. Fotografe Mischa Meekes uit Zaandam: “Er waren 3.500 zakken kalk, 100 m2 metselwerk, 10.000 dagen, 39.000 uur en 33 jaar beproevingen nodig om dit immense schelpenkasteel van 26 x 14 x 10 meter te kunnen bouwen (door één Franse postbode)’. De foto is tot eind 2004 te bewonderen op www.checkdecijfers.nl.
Om bezoekers aan de Studie Beurs Utrecht (13 tot en met 16 oktober jl.) naar de Checkdecijfers-stand te trekken, is de beursactie ‘Ga jij mee karten’ ingezet. Door posters op middelbare scholen werden de scholieren uitgenodigd om via de Checkdecijfers-site een unieke deelnamecode op te vragen. Wie deze activeerde op de stand tijdens de beurs, kon meedingen naar een volledig verzorgd kart-arrangement voor twee personen. De prijswinnaars hebben inmiddels een leuke en competitieve middag achter de rug. Ook daarvan zijn foto’s op de site te bezichtigen.
Eerste hulp bij bedrijfsoverdracht
Het ministerie van Economische Zaken heeft daarom samen met de Vereniging van de Kamers van Koophandel en werkgeversverenigingen MKB-Nederland en VNO-NCW een pakket ontwikkeld om bedrijfsoverdrachten te vergemakkelijken. De komende tijd zullen zo’n 130.000 ondernemers hun bedrijf moeten gaan overdragen. Tien tot dertig procent van de bedrijfsoverdrachten mislukt, onder andere vanwege een gebrekkige voorbereiding. Staatssecretaris Van Gennip van Economische Zaken noemt dat “zorgelijk”. Het pakket bestaat uit drie informatiebrochures die elk een onderdeel van de bedrijfsoverdracht behandelen.
Den Haag wint F.G. Kordes-Trofee
De gemeente Den Haag is evenals vorig jaar winnaar van de F.G. Kordes-Trofee, de sinds 1995 door Deloitte uitgeschreven prijs voor de organisatie of instelling in de publieke sector met het beste jaarverslag. In totaal zijn ruim honderd jaarverslagen ingezonden. Het Haagse jaarverslag is volgens de jury bijzonder goed gestructureerd en er is een goede vertaling gemaakt van de strategische succesfactoren naar prestatie-indicatoren.
De jury neemt de afgelopen jaren een geleidelijke verbetering waar, in de kwaliteit van de jaarverslagen. Opmerkelijk is wel dat ondanks de brede belangstelling voor public governance slechts dertig procent van de publieke instellingen ingaat op de ontwikkelingen rond dit thema. Ook het gebruik van de websites valt de jury tegen.
De jaarverslagen zijn wel wat vaker dan vorig jaar terug te vinden op de site van organisaties, maar internet wordt niet gebruikt om de toegankelijkheid van de verslagen te vergroten.
Amerikaans kwaliteitscentrum overheid-audit
De Amerikaanse beroepsorganisatie voor accountants, de AICPA, heeft een Governmental Audit Quality Center opgericht. Het is een centrum met vrijwillig lidmaatschap van accountantsfirma’s, dat tot doel heeft het belang van de kwaliteit van audits bij overheidsinstanties en de waarde van zulke audits voor de ‘afnemers’ van overheidsdiensten te bevorderen.
Het kersverse kwaliteitscentrum doelt hierbij op allerhande attestfuncties, inclusief audits van de federale en locale overheden, not-for-profit organisaties zoals universiteiten en hogescholen, ziekenhuizen en charitatieve instellingen, alsmede organisaties en instellingen die participeren in overheidsprogramma’s of overheidssteun ontvangen.
De leden kunnen onder meer via een online forum best practices uitwisselen en discussies voeren over audit, verslaggeving en vragen rond regelgeving.