Nieuws 03 december 2012

Rapport Amarantis: falend bestuur, slecht toezicht

Al bij de fusies die de scholengroep Amarantis in 2007 en 2009 doorvoerde, ging het mis. Er werd onvoldoende gekeken naar bestuur, financiën, cultuur en organisatie. Controlerend accountant Deloitte waarschuwde dat de planning & control-cyclus aandacht behoefde, maar vond dat er toch adequate planning & control-middelen waren bij de scholengroep.

Dat staat in het vanmorgen gepresenteerde rapport Autonomie Verplicht van de commissie die de ondergang van scholengroep Amarantis heeft onderzocht. Kern van het probleem is volgens de commissie dat bij de fusies in 2007 en 2009 onvoldoende is gekeken naar het bestuursmodel, financiën, cultuur en organisatie. 

Het accent lag vooral op onderwijsinhoudelijke motieven als doorlopende leerlijnen van voortgezet onderwijs naar mbo, en groeistrategie op basis van de christelijke identiteit. 

Daarnaast werd de organisatie op een weinig professionele en onvoldoende daadkrachtige wijze geleid. De planning & control-cyclus van Amarantis werkte niet, de raad van toezicht was ineffectief. 

De afstand van het college van bestuur tot het onderwijsproces was te groot en er was veel onenigheid binnen het bestuur en met de raad van toezicht. Ook het financieel toezicht van de Inspectie van het onderwijs was onvoldoende afgestemd op de ernst van de problemen bij Amarantis. 

De onderzoekers hebben ook de rol van Deloitte onderzocht. Dat kantoor controleerde de jaarrekeningen van Amarantis over de jaren 2007 tot en met 2011. 

Door de jaren heen was de planning & control-cyclus een aandachtspunt in de rapportages van Deloitte. Deze cyclus was in 2007 nog absoluut ontoereikend, aldus Deloitte. In de jaren daarop werd het oordeel over de planning & control-cyclus milder. 

In 2010 constateert Deloitte in de managementletter dat de organisatie beschikt over de benodigde planning & control-instrumenten en over een in opzet adequate cyclus. 

• Reactie minister Bussemaker op het rapport

Hieronder de passage uit het onderzoeksrapport die aan Deloitte is gewijd:

"De instellingsaccountant
Deloitte is de instellingsaccountant van Amarantis Onderwijsgroep; daarvoor was het tevens de instellingsaccountant van ROC ASA.

Het contract met Deloitte loopt oorspronkelijk tot medio 2009. In december 2008 verzoekt het College van Bestuur de Raad van Toezicht akkoord te gaan met het voor één jaar continueren van Deloitte. Het is dan de bedoeling in het eerste halfjaar van 2009 de aanbesteding nieuwe accountant te laten plaatsvinden. De Raad stemt hiermee in.

In oktober 2009 wordt aan de Raad voorgelegd dat het wellicht beter is de aanbesteding nog twee of drie jaar uit te stellen. De organisatie heeft behoefte aan stabiliteit. De Raad gaat akkoord met het uitstel van de aanbesteding. In november 2009 verzoekt het College de Raad Deloitte aan te wijzen als accountant voor de jaren 2010 en 2011. In het overleg van de Raad van Toezicht d.d. 9 december 2009 is Deloitte aangesteld als accountant.

Deloitte accountants heeft de jaarrekeningen 2007 tot en met 2011 van Amarantis Onderwijsgroep gecontroleerd. Door Deloitte zijn voor elk jaar drie rapportages opgesteld, de managementletter, het accountantsverslag en de accountants-/controleverklaring.

Managementletters
In de opeenvolgende managementletters vormt de planning & control cyclus een aandachtspunt. In 2007 merkt de accountant op dat deze nog absoluut ontoereikend is en veel verbetering behoeft. In de daarop volgende jaren wordt de karakterisering milder. In 2010 wordt in de managementletter geconstateerd dat de organisatie beschikt over de benodigde planning & control instrumenten en over een in opzet adequate cyclus; Amarantis beschikt op hoofdlijnen over de benodigde planning & control instrumenten. Deze constatering wordt in 2011 herhaald; geadviseerd wordt tevens risicomanagement te integreren in de cyclus.

Over het primaire proces van bedrijfsvoeringwordt in de opeenvolgende jaren geadviseerd te komen tot onder meer verbetering van de registratie van huisvestingslasten, budgetbewaking en projectbeheersing. In 2011 wordt geconstateerd dat de projectadministratie een verbeterpunt vormt. Niet alle aanbevelingen in dit bereik worden opgevolgd, bijvoorbeeld als het gaat om de inrichting van een verplichtingenadministratie.

In de letter 2011 wordt opgemerkt dat de financiële positie van Amarantis Onderwijsgroep zorgelijk is.

Accountantsverslagen en -verklaringen
In het verslag over 2007 constateert de accountant dat de organisatie 'scherp aan de wind moet varen, waarbij van belang is dat de organisatie 'in control' is.' Een jaar later wordt in het verslag over 2008 geconstateerd dat de financiële positie van Amarantis solide is en de solvabiliteit zal stijgen naar 21% in 2011; de liquiditeit is verbeterd. In het verslag over 2009 wordt aangegeven dat de solvabiliteit en liquiditeit zijn gedaald door een negatief resultaat en het aantrekken van financiering voor investeringen. Tevens wordt gemeld dat de komende jaren de financiële positie kan worden versterkt.

In 2010 wordt toegelicht dat de solvabiliteit van 21% mede verband houdt met het vervallen van de BAPO-voorziening. Niet vermeld wordt echter dat de Stichting Onderwijs in Bedrijf dit jaar niet is geconsolideerd, hetgeen mede bijdraagt aan een toename van de solvabiliteit.

Het verslag over 2011 meldt dat de solvabiliteit is gedaald naar 8% als gevolg van het negatieve resultaat.

Voor wat betreft de rentabiliteit wordt in 2008 en 2010 aangegeven dat het resultaat mede samenhangt met incidentele baten en wordt tevens een 'genormaliseerd' resultaat vermeld. In de andere verslagjaren blijft een dergelijke vermelding achterwege en verwijst Deloitte naar de toelichting die Amarantis zelf in de jaarrekeningen geeft.

Over de jaren 2007 tot en met 2011 heeft de instellingsaccountant een goedkeurende controleverklaring zonder nadere toelichtingen verstrekt."