Nieuws 20 april 2023

Raad van State: overheid moet keuzes maken

Het kabinet en de Tweede Kamer moeten veel meer keuzes maken dan ze nu doen, en die keuzes consequent uitvoeren, vindt de Raad van State. Ook moet de overheid minder ruimhartig worden met vergoedingen of tegemoetkomingen.

Als er geen keuzes worden gemaakt, worden maatschappelijke opgaven niet alleen "halfslachtig" aangepakt, maar wordt ook het vertrouwen in de overheid ondergraven. "De overheid moet realistische perspectieven bieden, geen luchtspiegelingen", schrijft de Raad van State in zijn jaarverslag over 2022. "Een overheid die meer belooft dan nakomt of waarmaakt, ondermijnt zelf het toch al kwetsbare vertrouwen."

Vergoedingen

De overheid moet daarnaast minder ruimhartig worden met financiële vergoedingen of tegemoetkomingen, meent de raad. De roep hierom neemt toe en wordt steeds vaker "positief beantwoord, ook daar waar de overheid geen directe verantwoordelijkheid draagt of juridisch geen verplichtingen kent".

De raad wijst daarbij onder meer op het voornemen van het kabinet om voor zorgpersoneel met langdurige covidklachten een financiële tegemoetkoming te maken. Ook het wetsvoorstel om studenten die vanwege het leenstelsel geen basisbeurs kregen financieel te compenseren, mist volgens de raad een wettelijke grond.

Dergelijke voorbeelden "illustreren een (politieke) tendens om gevoelens van onrecht of onvrede over persoonlijke omstandigheden van groepen of individuen tegemoet te treden met financiële gebaren", schrijft de raad. "Dit is op de lange duur niet vol te houden." De rijkskas en de overheidscapaciteit maken een "structurele 'afkoop' van het verleden onmogelijk. De overheid kan niet ieder leed of ongenoegen in de samenleving dragen."

De coronasteun vanaf 2020, die via subsidies werd verstrekt, is in de ogen van de Raad van State een ander verhaal. Die diende een "direct publiek belang, namelijk het behoeden van het ineenstorten van economie en samenleving".

Slagkracht onder druk

De slagkracht bij de uitvoering van overheidstaken staat onder druk, stelt de raad in het verslag. Dit komt onder meer door complexe regelgeving, uitvoeringsproblemen, moeizame wisselwerking tussen verschillende verschillende overheden en de toegenomen behoefte aan maatwerk en compensatie.

Er moeten "scherpe keuzes" worden gemaakt over onder meer het asielbeleid, de inrichting van de jeugdzorg, de verdeling van de ruimte en de transitie naar een duurzame samenleving en economie. Die keuzes moeten kabinet en Tweede en Eerste Kamer op "hoofdlijnen" maken, benadrukt de Raad van State. Wetten moeten niet "dichtgeregeld" worden en via een "stapeling van beleidswensen en amendementen onleesbaar, onwerkbaar en onuitvoerbaar worden."

De afdeling Advisering van de Raad van State bracht in het verslagjaar 377 adviezen uit. De raad sprak zich eind 2022 ook kritisch uit over het wetsvoorstel voor de nieuwe Wet toekomst accountancysector.

Jaarverslag 2022 Raad van State