Nieuws 01 september 2025

PwC: 'Verslechterd ondernemingsklimaat is structurele trend'

Het Nederlandse ondernemingsklimaat is sinds vorig jaar opnieuw verslechterd. Uit een vergelijking met negen landen blijkt dat Nederland consequent beter presteert dan onze directe buurlanden en de Verenigde Staten, maar de kloof met Zwitserland, Luxemburg, Denemarken en Ierland neemt toe.

Dit blijkt uit onderzoek dat PwC voor het tweede jaar op rij publiceert. De Business Climate Heatmap 2025 laat aan de hand van 65 indicatoren de ontwikkeling van het ondernemingsklimaat in Nederland zien van 2013 tot en met 2024. 

"Als we de overall score gebaseerd op alle indicatoren bekijken, zien we dat het ondernemingsklimaat tussen 2013 en 2018 verbeterde, maar daarna verslechterde", stelt PwC's hoofdeconoom Barbara Baarsma. "Vooral de laatste drie jaar is dat het geval. In 2024 ligt de score ruim onder het niveau van 2013, het jaar waarin de Nederlandse economie nog herstellende was van de financiële crisis. Daarmee is niet langer sprake van een tijdelijke terugval, maar van een structurele trend die vraagt om aandacht en actie."  

Een verdere verslechtering van het ondernemingsklimaat tussen 2023 en 2024 hangt volgens PwC samen met meerdere factoren. Bijvoorbeeld de verslechterde politieke stemming rond bedrijven, meer economische beleidsonzekerheid en lagere scores op milieu, begrotingsbeleid en internationale handel als aandeel van het bruto binnenlands product.  

Kloof met koplopers groeit

Hoewel Nederland sinds 2018 nog steeds in de top vijf van de tien geanalyseerde landen staat, groeit de kloof met de koplopers. PwC analyseerde landen die cultureel en economisch op Nederland lijken en waarmee Nederland concurreert als vestigingsplaats voor internationale bedrijven.

"Gemiddeld scoort het Nederlandse ondernemingsklimaat beter dan de Verenigde Staten, maar als we per categorie kijken scoort de VS bijvoorbeeld weer beter op belastingen", aldus Baarsma. Het effect van het aantreden van de tweede regering-Trump is nog niet zichtbaar, doordat het onderzoek loopt tot 2024. "Deze resultaten zijn geen garantie voor de toekomst. Maar ik durf de voorspelling wel aan dat we volgend jaar een 'Trump-effect' zullen zien", meent Baarsma. "Dat zal in verschillende indicatoren zichtbaar zijn."

Samenwerking

PwC-bestuursvoorzitter Agnes Koops hoort dezelfde zorgen over het ondernemingsklimaat bij klanten. Naast het (toekomstige) kabinet, roept zij ook ondernemers op om de schouders onder verbeteringen te zetten. "Nederland heeft veel kennis en innovatiekracht en het benutten daarvan is essentieel. Naast elkaar op verantwoordelijkheden aan te spreken, is het belangrijk dat we samenwerken aan oplossingen."

Volgens Koops kunnen bedrijven en overheid op verschillende thema's uit het onderzoek bijdragen om Nederland vooruit te helpen. Zij noemt de regio Eindhoven, waar overheid en bedrijven samenwerken voor onder meer woningbouw, onderwijs en mobiliteit, als "prachtig voorbeeld van hoe we die samenwerking in kunnen vullen".  

De publicatie bevat ook een media-analyse, die laat zien in hoeverre de zorgen over het ondernemingsklimaat worden gereflecteerd in de pers.