Wilbert Geijtenbeek

FIU-Nederland heeft afgelopen jaar 3.388 meldingen van ongebruikelijke transacties ontvangen van accountants. Dat is 6 procent meer dan in 2023 en net onder het recordaantal meldingen door accountants van 2019.

Geregistreerde meldingen van ongebruikelijke transacties door accountants en door FIU Nederland geïdentificeerde verdachte transacties, 2018-2024. Bron: Jaarverslagen FIU Nederland.

Uit deze meldingen van ongebruikelijke transacties identificeerde FIU Nederland afgelopen jaar 671 verdachte transacties, die de organisatie heeft gedeeld met de opsporingsdiensten.

Dat blijkt uit het jaarverslag van FIU Nederland. Hoewel het aantal geïdentificeerde verdachte transacties daalde ten opzichte van 2023, betekent dat niet dat de effectiviteit van de Wwft-meldingen minder is geworden. Zo kunnen doorbraken in onderzoeken ertoe leiden dat eerder gedane meldingen interessant worden voor nadere analyse en de bijbehorende transacties alsnog als verdacht worden verklaard.

Aantal accountantsinstellingen dat melding deed van ongebruikelijke transacties, 2018-2024. Bron: Jaarverslagen FIU-Nederland.

Meer accountants doen Wwft-meldingen

Een onderliggende trend is de toename van het aantal meldende accountants. In 2024 deden 450 accountants melding van een of meerdere ongebruikelijke transacties. Onder deze accountantsinstellingen worden natuurlijke personen, rechtspersonen of vennootschappen verstaan, "die als externe registeraccountant of externe accountant-administratieconsulent zelfstandig onafhankelijk beroepsactiviteiten waaronder forensische accountancy uitoefenen, dan wel natuurlijke personen, rechtspersonen of vennootschappen, voor zover die anderszins zelfstandig onafhankelijk daarmee vergelijkbare activiteiten beroeps- of bedrijfsmatig verrichten". Zo staat het vermeld in artikel 1a, lid 4b van de Wwft. In de praktijk gaat het om accountantsinstellingen van de big four tot aan eenpitters, die in het openbare beroep actief zijn als accountant.

'Een onderliggende trend is de toename van het aantal meldende accountants.'

'Subjectieve meldingen'

Volgens de cijfers betreft 98 procent van de meldingen door accountants meldingen op basis van de zogenoemde 'subjectieve indicator'. Op grond van de eigen professionele oordeelsvorming, lichten accountants bij deze meldingen toe waarom zij vermoeden dat de transacties in kwestie verband kunnen houden met witwassen of terrorismefinanciering. Accountant.nl sprak over de resultaten met Hennie Verbeek-Kusters, hoofd van FIU Nederland, dat de meldingen registreert en op basis van analyses van de data verdachte transacties identificeert.

Volgens het laatste verslag van FIU Nederland deden opgeteld 450 instellingen meldingen. Heeft u inzicht in hoe de omvang van deze instellingen zich verhoudt tot bijvoorbeeld big four, middelgroot en kleine kantoren?
Verbeek-Kusters: "We doen geen diepte-analyses van de meldingen, maar we weten dat ze uit verschillende sectoren afkomstig zijn. Ook weten we dat er op dit moment 237 vergunninghoudende kantoren zijn. Een groot deel van de meldingen is dan ook afkomstig van samenstelpraktijken, gericht op het midden- en kleinbedrijf."

Afgelopen jaren steeg het aantal meldingen door accountants met 6 procent. Hoe kijkt u aan tegen de meldingsbereidheid van accountants?
Verbeek-Kusters: "Daar kan alleen de toezichthouder een oordeel over geven. In onze organisatie zien wij wat melders melden. Wij zien nooit wat ze niet melden en kunnen dan ook geen uitspraak doen over de meldingsbereidheid. Wat ik wel kan zeggen, is dat meldingen van accountants enorm belangrijk zijn voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering. Accountants hebben kennis van financiële stromen en inzicht in hoe die bij ondernemingen worden geadministreerd. Als zij een ongebruikelijke transactie constateren en ons uitleggen waarom ze die melden, dan is dat waardevol voor ons. Het moet bij ons nog altijd samenvallen met andere componenten van witwassen of terrorismefinanciering, of onderliggende delicten. Maar heel vaak kunnen we met accountantsmeldingen iets waardevols betekenen voor de opsporing. In die zin ben ik blij dat er een stijging te constateren valt. Er zijn zichtbaar meer kantoren actief met hun meldingsverplichting bezig."

Wat valt u op aan de 3.388 meldingen van ongebruikelijke transacties die accountants hebben gedaan in 2024?

'Heel vaak kunnen we met accountants- meldingen iets waardevols betekenen voor de opsporing.'

Verbeek-Kusters: "Het gaat bij het grote merendeel om meldingen op basis van subjectieve indicatoren. FIU Nederland maakt nog altijd onderscheid tussen objectieve en subjectieve indicatoren. Denk bij de objectieve indicatoren aan de klassieke drempelbedragen: transacties van een bepaalde hoogte worden met zo'n melding geregistreerd door banken, maar ook bijvoorbeeld autohandelaren, bij juweliers en antiquairs. De objectieve indicatoren zullen met de Europese AML-Verordening die in 2027 ingaat, nagenoeg helemaal verdwijnen. De subjectieve indicatoren die gelden voor alle meldingsplichtige instellingen leiden tot meldingen op basis van de professionele beoordeling door de meldingsplichtige instelling. Bij zo'n melding moet de melder uitleggen waarom dit volgens hem of haar te maken zou kunnen hebben met witwassen of de financiering van terrorisme."

Wat zijn voorbeelden van dergelijke meldingen door accountants?
Verbeek-Kusters: "Bijvoorbeeld facturen die wel worden betaald, terwijl niet helder is wat daar tegenover heeft gestaan. Of facturen die worden betaald aan bedrijven waarmee de onderneming normaal gesproken geen zaken doet. In die gevallen zal de accountant moeten determineren dat de betaling ongebruikelijk is en wel eens te maken kan hebben met corruptie of met een kastroomfraude.”

Stel, u moet de 28 categorieën meldingsplichtige instellingen rangschikken op basis van de meest waardevolle ontvangen meldingen. Waar staat de accountant dan in uw ranglijst?
Verbeek-Kusters: "In de top vijf. Samen met notarissen. En natuurlijk banken, al zijn die met honderdduizenden meldingen jaarlijks bulkleveranciers van meldingen."

Wat doet FIU Nederland met de in totaal bijna 3,5 miljoen ongebruikelijke transacties die in 2024 zijn gemeld?
Verbeek-Kusters: "Alle ongebruikelijke transacties komen bij ons in een streng beveiligde databank. Wij hebben systemen om die transacties te prioriteren en vervolgens aan te bieden aan de analisten van de FIU, zodat we kunnen determineren of een transactie of een samenstel van transacties relevant zou kunnen zijn voor de opsporing. En op het moment dat de FIU die conclusie trekt, dan wordt die ene transactie, of het samenstel van meerdere transacties, vanaf dat moment gerubriceerd als verdachte transactie en overgedragen aan de opsporing."

Van de meldingen van accountants zijn in 2024 opgeteld 671 transacties als verdacht gerubriceerd. Een jaar eerder registreerde de FIU nog 967 verdachte transacties. Vanwaar die daling?
Verbeek-Kusters: "In 2023 leverden we één zeer groot dossier op, met daarin vijftigduizend verdachte transacties. De bulk daarvan betrof meldingen door banken, maar er waren er ook heel veel van accountants die meldden op basis van vermoedens van trade-based money laundering. Veel van de transacties in dat dossier zijn al jaren eerder geregistreerd en bleken, op basis van onze analyse, in een bepaald patroon te vallen. Zo zijn die meldingen in één klap als verdacht aangetekend. Dat gebeurt niet elk jaar."

Hoelang bewaart de FIU meldingen?
Verbeek-Kusters: "Na vijf jaar worden de data vernietigd. Dat heeft met de privacywetgeving te maken."

De meeste fraudezaken komen pas na een periode langer dan vijf jaar aan het licht. Voor het oprollen daarvan hebben de opsporingsdiensten dus niets aan het FIU?
Verbeek-Kusters: "Dat ligt eraan. Een instelling moet een transactie onmiddellijk melden op het moment dat het ongebruikelijke karakter bekend wordt. Dat betekent dat de meldingen die wij nu ontvangen, niet allemaal op het meest recente boekjaar betrekking hebben. We ontvangen ook meldingen van verdenkingen van fraudes van een veel eerdere datum - bijvoorbeeld van fraudeverdenkingen die nu pas aan het licht komen. Daar kunnen wij prima mee werken."

Welke vormen van fraude vallen u op in de meest actuele subjectieve meldingen?
Verbeek-Kusters: "Derdenbetalingen zien we tegenwoordig in veel witwasstructuren terugkomen. Omdat wij de afgelopen jaren sterk gericht zijn geworden op sanctieontwijking, zien wij derdenbetalingen een steeds belangrijker rol spelen. Het is uiteraard een manier van betalen die soms nodig is, omdat het niet anders kan in verband met bepaalde valutabanken. Maar het is ook een hele bekende verhullingsmethodiek."

Welke vormen ziet u daarvan?
Verbeek-Kusters: "In het geval van sanctieontwijking zien wij dat transacties via een andere staat stromen, dan de staat waar de sancties op zijn gericht. De goederen krijgen vaak een ander etiket. Zo zien we dat een stroom goederen die voorheen naar Rusland ging, ineens naar India of naar Kazachstan gaat."

Waar zouden accountants volgens u beter op kunnen letten?
Verbeek-Kusters: "Als het over corruptie gaat, zijn voor ons de accountantsmeldingen echt ongelooflijk waardevol. Wij zien dat juist accountants inderdaad vaak goed gepositioneerd zijn om te detecteren dat er betalingen zijn gedaan waarvoor geen goede verklaring is en die inderdaad aan corruptie gerelateerd zouden kunnen zijn. Dat kan gaan om ambtelijke en niet-ambtelijke corruptie. Denk aan de manier waarop steekpenningen zijn betaald aan een individu in het buitenland om een order in de wacht te slepen. In veel fraudevormen is de vals opgemaakte factuur de rode vlag: bij sanctiefraude natuurlijk, maar ook bij zorgfraude komt dat vaak voor. Afgelopen jaren  waren wij bovendien bezig met het creëren van inzicht in wat wij het cash-compensatiemodel noemen, waarbij grote sommen cash via een tussenpersoon naar arbeidsintensieve sectoren stromen. Denk aan de bouw, de zorg of de pakketbezorging. Bedrijven betalen facturen van bedrijfjes, die soms semi-legale vennootschappen en soms alleen maar witwasvehikels zijn, die facturen opstellen voor diensten die niet zijn geleverd. Die bedrijfjes worden betaald vanuit die sectoren waar die arbeidsintensieve werkzaamheden eigenlijk wel plaatsvinden. Met de geldstromen wordt vastgoed aangekocht, of er worden rekeningen betaald voor de crimineel. Dan valt op dat er in die arbeidsintensieve sectoren wel arbeid wordt verricht, maar geen arbeidsbetalingen in de boeken terug te vinden zijn."