Ronald Bruins

Els Janssen, voorzitter van het Pensioenfonds Openbare Bibliotheken, weet hoe het voelt om als eerste over te stappen. Haar fonds is per 1 juli 2025 ingevaren naar een solidaire premieregeling. "We zijn in 2021 begonnen met kennissessies. Vier jaar voorbereiding… dat zegt genoeg." De grootste uitdaging? Onzekerheid en iteraties. "Je begint aan een avontuur waarvan je weet waar je wilt eindigen, maar niet precies hoe de route loopt. Soms zet je twee stappen vooruit en vervolgens weer één terug." Zo moest het risicopreferentieonderzoek opnieuw worden gedaan, toen toezichthouder AFM nieuwe richtlijnen publiceerde. Ook het implementatieplan bleek een monsterklus: "Meer dan duizend pagina's en een spreadsheettemplate met 26 tabbladen. Dat kost tijd."

Netto profijt per deelnemer

'We hebben het gehaald. Maar onderschat niet hoeveel energie het kost.'

Een ander leerpunt was de focus van DNB op netto profijt. "Wij keken vooral naar pensioenresultaten. DNB keek naar netto profijt per deelnemer. Dat betekende dat we vermogen moesten verschuiven naar groepen die negatief uitkwamen. Dat vraagt mentale lenigheid, omdat je je eigen richting moet loslaten en moet meegaan in andermans logica. Dat is yoga voor gevorderden." Janssen noemt tijdens het webinar als succesfactoren van de transitie het opbouwen van relaties. "Keep your friends close. Investeer in de relaties met sociale partners, uitvoerders en toezichthouders. En omarm tegenspraak. Dat helpt om betere besluiten te nemen." Uiteindelijk kreeg het fonds groen licht van DNB. "We hebben het gehaald. Maar onderschat niet hoeveel energie het kost."

Geen oppervlakkige aanpassing

Céline van Asselt, managing director Goldman Sachs Asset Management, constateert dat de Wtp geen oppervlakkige aanpassing is. "Het is een fundamentele herziening van processen." Ook voor vermogensbeheer betekent dat een verschuiving. "Je koppelt individuele kapitalen aan rendementen en risicoprofielen. Dat vraagt om robuuste portefeuilles en lifecycle-constructies." De operationele kant, vormgegeven in een Target Operating Model (TOM), is minstens zo ingrijpend. TOM is een blauwdruk voor hoe alle partijen in de pensioenketen – pensioenfonds, uitvoerder, vermogensbeheerder en custodian – samenwerken na de transitie. "Leg rollen, verantwoordelijkheden en datastromen vast. Gebruik SIVI-standaarden, dat zijn sectorbrede technische afspraken voor gegevensuitwisseling in het nieuwe pensioenstelsel. En zorg voor robuuste reconciliatieprocessen. Daarbij vergelijk je gegevens uit verschillende administraties met elkaar om te zorgen dat ze volledig en consistent zijn."

Gap in assurance overbruggen

Ook ISAE 3402-assurance verandert. Van Asselt: "Bij een overgang anders dan op 1 januari moet je extra controles doen, boeken tijdig sluiten en werken met bridge letters. Dat zijn verklaringen die een dienstverlener zoals een vermogensbeheerder of uitvoerder afgeeft, om een gap in assurance te overbruggen tussen twee ISAE 3402-rapportageperiodes. En pas je ISAE 3402-controleraamwerk aan. Neem bijvoorbeeld in het controleraamwerk van je organisatie expliciet nieuwe controlepunten op die gericht zijn op het verwerken van SIVI-bestanden." Van Asselt komt ook met haar persoonlijke les. Die draait om koersvastheid en vertrouwen. "Stuur op een vaste datum en wees zichtbaar als het spannend wordt. Luister naar zorgen van anderen. Dat creëert vertrouwen."

Het wordt spannend

Justin Eeken, senior manager finance, risk & control van Achmea Pensioenservices, vergelijkt de transitie met het bouwen aan de Afsluitdijk. "Je bouwt van twee kanten en als je niet in verbinding staat, haal je de eindstreep niet." Voor uitvoerders zoals Achmea is de Wtp meer dan invaren en datakwaliteit. "Het gaat over een nieuwe ICT-keten, nieuwe processen en nieuwe klantcommunicatie. Het oude bedrijf bestaat straks niet meer." Hij benadrukt het belang van risicomanagement. "Zet dedicated medewerkers op monitoring en audits. Gebruik externe partijen voor objectieve toetsing." Tegelijkertijd is de planning een uitdaging. "Wetgeving en toezichthouders houden vast aan 1 januari 2028. Maar de vraag is: is dat haalbaar? Wij denken van wel, maar het wordt wel spannend."

Onderschat transitie niet

'Geef medewerkers tijd en opleiding. Anders red je het niet.'

De samenwerking tussen IT en business is cruciaal, stelt Eeken. "Zorg voor robuuste testprocessen en laat de business meekijken. IT en business spreken soms net een andere taal. Daar moet je scherp op zijn." Ook personele bezetting vraagt aandacht. "Voorkom overbelasting. Soms moet je klanten teleurstellen om medewerkers te beschermen." Assurance is een ander belangrijk thema. "Wij leveren ISAE 3402-, SOC2- en extra rapportages. Het is veel, maar noodzakelijk om vertrouwen te behouden." Zijn waarschuwing is dus al met al: onderschat de impact van de pensioentransitie niet. "In wezen zet je een heel nieuw bedrijf neer. Geef medewerkers tijd en opleiding. Anders red je het niet."

Nieuw platform 

De overstap naar het nieuwe pensioenstelsel is niet alleen een kwestie van beleid en communicatie, maar ook van technologie. "Onze uitvoerder moest een compleet nieuw platform klaarzetten", aldus Janssen. "Wij hebben dat laten toetsen door een gespecialiseerde partij, want je wilt niet pas op 1 juli ontdekken dat het systeem niet werkt." Ook vermogensbeheerder Van Asselt benadrukt het belang van een robuuste technische infrastructuur. "Je moet vooraf vastleggen hoe gegevensstromen lopen, welke koppelingen tussen systemen worden gebruikt en hoe reconciliatie plaatsvindt. Dat is geen bijzaak, maar een harde voorwaarde." De nazorgfase is minstens zo cruciaal. "Denk na invaren niet denken dat het klaar is", benadrukt Van Asselt. "Wij hebben nog twee maanden een control room aangehouden, om direct te kunnen ingrijpen als er iets misging. Dat voorkomt problemen."

ESG is onderbelicht

De aandacht gaat nu vooral uit naar techniek en compliance, maar duurzaamheid komt ook nadrukkelijker op de agenda. "ESG is een onderwerp dat nog onderbelicht is in de pensioentransitie", geeft Eeken aan. "Maar wij verwachten dat er de komende jaren aanvullende eisen komen." Hij ziet dat als een kans: "Nieuwe technologie en processen bieden ruimte om ESG vanaf het begin goed te integreren. Denk aan transparante rapportages en het verankeren van duurzaamheidscriteria in beleggingsbeleid." Van Asselt onderschrijft dat: "De vrijheid in portefeuilles onder Wtp maakt het mogelijk meer alternatieve en duurzame beleggingen op te nemen. Maar dat vraagt ook om duidelijke kaders en communicatie naar deelnemers."

Waarborgen van vertrouwen

'Als zaken niet aantoonbaar en controleerbaar zijn, helpt dat niet bij het vertrouwen.'

Kortom, de pensioentransitie vraagt om veel meer dan alleen technische kennis. Het vraagt om regie in de keten, robuuste governance en een cultuur van transparantie. Voor accountants ligt hier volgens de sprekers een sleutelrol: in assurance, het neerzetten van datakwaliteit en het consolideren van vertrouwen. Van Asselt verwoordt het zo: "Uw expertise is onmisbaar. Als zaken niet aantoonbaar en controleerbaar zijn, helpt dat niet bij het vertrouwen. Samen kunnen we dat vertrouwen waarborgen."