Accountants zijn er maar druk mee: praten over artificial intelligence. Maar onder de paraplu van AI valt een groot aantal varianten, aldus Pieter de Kok.

Discussie Column 29 september 2023

Gezocht: problemen voor AI-oplossingen

We zijn hard op zoek naar problemen die we gaan oplossen met artificial intelligence (AI) in de audit-, samenstel- en bredere praktijk. We hebben het dan niet over data-analyse of machine learning, want daarmee zijn we als beroep al heel ver. Nee, vrij naar BING (of ChatGPT) hebben we het dan over ANI. En dan is ANI nog maar het begin.

BING gerust lekker mee, want nieuwe kennisverwerving is nog nooit zo makkelijk geweest:

• We starten met ANI (kunstmatige nauwe intelligentie) - AI die we inmiddels allemaal kennen, ontworpen voor specifieke taken zoals gezichtsherkenning op de telefoon, chatboxen, om uw spullen op Bol.com te retourneren, het dicteren in WORD (gaat tegenwoordig foutloos) en de zelfrijdende taxi's in Shanghai en Las Vegas. AI voor het gemak, inmiddels is iedereen er bekend mee.
• Via ANI gaan we naar AGI (kunstmatige algemene intelligentie). AGI is het type AI dat is ontworpen om te leren, denken en presteren op een vergelijkbaar niveau als de mens, als u en ik. AGI kan multitasken (dat kan ik zelfs niet), zich makkelijk aanpassen aan nieuwe situaties en meer. Spoiler: Het bestaat nog niet. Hoewel op LinkedIn sommige collega-accountants de indruk wekken zichzelf al te hebben gekloond en de AI-Audit Robot een speciale plek op kantoor te hebben gegeven. Marketing.
• Van AI als mens gaan we naar ASI (kunstmatige superintelligentie). Bekijk even Logan's Run uit 1976: We fantaseren al heel wat jaren over superintelligentie, en zie hoe wij mensen in 2322 volledig zijn overgenomen door AI-machines en de mens is 'uitgespeeld'.

Terug naar de AI-realiteit. We raakten enorm verwend de afgelopen twintig jaar. Vanaf de introductie van het internet (wie herinnert zich nog het trage inbellen?), via de smartphone naar 5G-wifi en het volwassen worden van het Internet of Things, alles en iedereen met elkaar verbonden.

Onder invloed van Fear of Missing Out, onze natuurlijke nieuwsgierigheid, willen we meer en meer AI. Ook accountants. Naast esg en elkaar overnemen zijn we er maar druk mee: praten over AI. Dat AI een containerbegrip is, is een understatement. Onder de paraplu van AI valt een groot aantal varianten.

Nu die nieuwe technologie toch komt en voor sommige accountancybestuurders zelfs een van de redenen is om de handdoek in de ring te gooien (lees: verkoop winkel, want het gaat zo hard met technologie), moeten er ook nieuwe problemen komen die we met elkaar gaan oplossen.

Het is natuurlijk niet zo dat we huidige problemen niet met huidige stand van de technologie kunnen oplossen. Als dit zo was dan hebben we nu een enorm kwaliteitsprobleem... En wellicht hebben we dat ook wel. Dat probleem staat los van de technologie, maar is gekoppeld aan de factor 'kwalitatief goede handjes', daar hebben we een tekort aan.

Er is geen tekort aan technologie. We hebben een gereedschapskist vol licenties, uiteenlopend van supersnelle ETL-tools, data-mining tools, visualisatie tools, process mining tools, statistiek en Python, van DataSnipper naar Tableau.

Helaas hebben we nog een ouderwetse dossiertool zonder Chatprompt-integratie of slimme visualisaties, maar dat komt omdat er geen markt is voor AI-supported audit documentatietools.

Omdat we, meen ik, nu een kwaliteitsprobleem hebben, denk ik dat we naar de volgende fase van technologie (dus ASI) moeten kijken, of via het klassieke vliegwiel van 'efficiencyverhoging' handen vrijmaken en daarmee de kwaliteit van ons werk kunnen verhogen. Want ja, er is veel technologie, maar het werken met deze huidige (data)technologie vereist nog veel handwerk. Dus mensen en die zijn er niet.

Wat zie ik op dit moment rond ASI ontstaan dat de efficiency in de audit of samenstelpraktijk kan ondersteunen? Laten we drie AI-thema's kort belichten. Beginnen we eenvoudig.

LLM (Large Language Models in combinatie met tekstuele, grafische en video AI:

• BING / OpenAI wordt het platform voor interne kennisdeling voor elk kantoor, BING zit nu al in 365 en zal praten met Word, Excel en Powerpoint. Is een kwestie van tijd: het bureau vaktechniek wordt bureau BING. Positionpapers en interne memo's worden via promts automatisch gemaakt en wie nog Excel gebruikt in de audit (oef): je praat straks tegen Excel en Excel maakt de draaitabellen
• Technische memo's rondom Data-Scripts (zie Handreiking 1141 Data-analyse) worden straks geschreven door een combinatie van tekst-AI, aangestuurd door Python scripts. Op dit moment experimenteren we al met Alteryx scripts via Python omzetten in technische memo ten behoeve van dossier en toetsing
• We praten straks tegen Tableau, in plaats dat we in Tableau zelf visualisaties bedenken. Via Tableau Pulse wordt het opbouwen van de Story of the Audit nog eenvoudiger en gaat sneller.
• Vaktechnisch overleg en onboarding training wordt ondersteund door Video-AI: je maakt je Audit Aviator (eenvoudig te maken), spreekt de onderwerpen in en je hebt VTO-video's die je intern en extern makkelijk kunt delen. Via BING doe je een logicacheck of je verhaal klopt.
• Toetsen bestuursverslagen, grondslagen aan RJ/ IFRS/US Gaap standaarden; via tekst mining.

Nu wordt het al wat lastiger; van ondersteuning van audit- en samenstelwerkzaamheden naar feitelijke vervanging van audit- en samenstelwerkzaamheden, hier moet de echte efficiencyslag komen, hier moeten AI-oplossingen komen om de huidige data-analyse (om het simpel te houden) te vervangen. Ik parkeer ook process mining rondom beoordelen werking interne beheersing; prima technologie, nu al beschikbaar.

Wij hebben dus nog geen ASI Analytics oplossingen, nog niet. Sterker, we hebben zelfs nog geen werkende machine learning (door computer getrainde detectiecontroles) in de audit, maar mijn team heeft wel een lijstje opgesteld van low hanging fruit.

Dit zijn toepassingen die non-biased, plug & play, direct het leven makkelijker maken:

• AI-driven Analytical Reviews (initiële CBO, post CBO en afsluitend) en Risk Assessment Updates.
• 0: volledig geautomatiseerde verbandscontroles, intern, maar ook extern, met input data uit de keten (derde verantwoording).
• Feilloze afloopcontroles, met bankdata-details die door AI automatisch worden gekoppeld aan debiteuren en crediteuren.
• Logica (deels kwalitatief, deels kwantitatief) checks, AI-quality review (iets wat de AFM volgens mij aan het bouwen is op basis van onze zeswekelijkse Excellijstjes per audit die we opsturen), logica tussen risico's, werkstappen, materialiteit, bevindingen etc. Voor samenstelpraktijk logica checks op jaarrekeningen vanuit mapping, is de mapping logisch, juist en consistent.
• Hoog op de lijst: AI driven Early Fraud Detection, iedereen zijn wens.
• AI driven, deels via OpenData, OpenAI, gekoppeld aan statistiek en verdieping predictive analytics; continuiteitsanalyses, op maat.

Dit zijn de onderwerpen die in mijn team het meest worden benoemd. Jullie hebben vast ook ideeën, deel ze gerust. Voor de duidelijkheid: We hebben dit NIET en ik vermoed dat er nog heel wat jaren overheen gaan, willen we die stap wel maken. Ondertussen: enjoy the AI-ride.

PS: Laten we wel het eerlijke verhaal over echte toepassingen van AI binnen de audit blijven vertellen richting studenten en onze stakeholders. Er bestaat geen BING Prompt die een volledige IT-audit in vijftien minuten doet, er is nog geen AI-Face-Balance-Sheet Recognition script dat balansen en V&W-rekeningen herkent en toetst op logica.