Dagvoorzitter Robert Mul, tevens hoofd Beroep en Maatschappij bij de NBA, trapte af met het gedicht Pluk de Dag van Cees Buddingh. Gadegeslagen door de aalscholvers op een eilandje in het water maakten bijna driehonderd accountants zich vervolgens in deelsessies druk over de invloed van AI, het behoud van jonge beroepsgenoten, de rechte rug en de permanente educatie.

In deelgroepjes en geholpen door blocknotes, brown papers, Post-Its en viltstiften, verzamelden de gespreksleiders input bij de betrokken leden. Doel is om de NBA te voeden bij het verder uitwerken van de vier thema's, die op basis van een uitvraag door leden zelf eerder waren aangedragen. Vooraf was over elk thema al een paper samengesteld door de NBA. Bij de terugkoppeling bleek dat leden ook van de beroepsorganisatie het nodige verwachten.

AI

Is artificial intelligence een black box, of zorgt het voor een deugdelijke grondslag voor het oordeel van accountants? Die vraagt stond centraal bij de deelsessie over AI. Zeker is dat ook accountants te maken hebben met een nieuwe realiteit. Kan AI het accountantswerk efficiënter maken, of brengt het juist nieuwe risico's met zich mee? En hoe zit het met het bieden van zekerheid bij AI-systemen?

De gemene deler in de gesprekken: de spanning tussen normen en regels enerzijds en anderzijds de black box die AI is. “We kwamen steeds terug op de vraag hoe je kunt weten wat er binnen AI gebeurt. Niemand kan het zeggen. Daar kun je als accountant geen zekerheid over afgeven.” Dus wordt het "pionieren", zo werd gesteld. 

Tegelijk worden op kunstmatige intelligentie gestoelde applicaties bij de meeste kantoren gemeengoed. Hoe meer impact de conclusies van AI hebben op bijvoorbeeld een jaarrekeningcontrole, des te belangrijker de vraag hoe je dat als tekenend accountant moet verantwoorden. “Moeten we dan een disclaimer opnemen, die stelt dat deze controleverklaring tot stand is gekomen met behulp van AI?”

Gerke van Garderen, hoofd innovatie bij Joinson & Spice en vorig jaar winnaar van de internationale verkiezing Young Accountant of the Year, benadrukte dat er sinds de intro van ChatGPT enorm veel is gebeurd. Bij het ontwikkelen van een toekomstbestendig beroep hebben we elkaar nodig, was de belangrijkste afdronk van de sessie. We moeten samenwerken en best practices willen delen, om te maken dat AI veilig en verantwoord kan worden ingezet.

Waar veel deelnemers het over eens waren: het thema moet onderdeel worden van de opleiding en de permanente educatie. Het geven van assurance bij door AI gegenereerde informatie, betekent na duurzaamheid opnieuw een onbekend terrein voor accountants.

PE

De permanente educatie, inclusief ontwikkelthema's voor de jaren 2026-2028 en de ondersteuning vanuit de NBA, was ook onderwerp van een deelsessie. Uit de eerdere PE-enquête uit 2024 bleek dat leden meer ondersteuning van de beroepsorganisatie willen bij de thema's die het beroep bezighouden anno nu: nieuwe regelgeving, digitalisering, duurzaamheidsrapportages en meer. Zelfstandig adviseur Marloes Treffers gaf bij de start al aan dat de behoefte aan kaders lijkt te bijten met de gelijktijdige wens van autonomie.

Welke thema's zijn relevant per werkveld en welke kennis en vaardigheden zijn nodig? Hoe kan de NBA daarbij het beste ondersteunen en wat zijn de nieuwe richtlijnen voor het bijhouden en aantonen van de individuele PE-activiteiten? Tijdens de sessie bleek het 'oude' puntensysteem nog niet vergeten, al moeten accountants nu al een aantal jaren een eigen PE-portfolio opstellen. "Lastig is om ieder jaar nieuwe ontwikkelingen voor jezelf te bedenken", zo werd gesteld. Daarvoor willen leden graag meer ondersteuning.  

Veel komt neer op de eigen verantwoordelijkheid van leden, die zelf hun passende PE-portfolio kunnen invullen. De NBA moet toegankelijker maken wat er al is, zo werd gesteld. Cursussen voor een specifiek werkveld of rol zouden fijn zijn. Kan AI wellicht worden ingezet bij het opstellen van de eigen portfolio? Maar ook: hoe voorkom je fraude bij het uploaden van PE-portfolio's? En moet dat nou echt jaarlijks? De meeste deelnemers vonden van wel. 

Behoud van young profs

De uitstroom van jonge accountants (jonger dan 35 jaar) uit de openbare praktijk is structureel en zorgwekkend; meer dan de helft van de overstappers in 2024 behoorde tot deze groep. We kunnen jonge accountants werven tot we een ons wegen, maar we behouden ze door zelf een voorbeeld te zijn, stelde accountant en ervaringsdeskundige Mira Faas van de Diversity Company. Voorafgaand aan de sessie over het behoud van young profs voor het openbare beroep erkende zij zelf ook ooit een big four-kantoor te hebben verlaten.

Duurzame groei van het accountantsvak ontstaat wanneer jonge professionals zich écht gewaardeerd en gezien voelen

Op basis van input uit een enquête onder jonge verlaters van de openbare praktijk, werd gesproken over uitdagingen als werkdruk, beloning, werkend ouderschap en waardering. Duurzame groei van het accountantsvak ontstaat wanneer jonge professionals zich écht gewaardeerd en gezien voelen, bleek uit de deelsessie. "Als we ons afvragen wat nodig is om jonge beroepsgenoten nog vijf jaar langer in de openbare praktijk vast te houden, moeten we ze dat vragen", zo werd gesteld. De NBA kan helpen, bijvoorbeeld met netwerk-events en intervisie.

Het zou ook goed zijn als de NBA via regelmatig onderzoek weer cijfers kan presenteren over de beloning van accountants, zoals vroeger in het jaarlijkse beloningsonderzoek. Dat zorgt voor meer transparantie.

Meer flexibiliteit en een passende balans tussen werk en privé, zeker voor werkende ouders, is ook van belang; publiceer een lijst van "gezinsproof" kantoren, was een suggestie. De NBA kan verder bijdragen aan het "goede gesprek" over diversiteit en inclusie. Stel bijvoorbeeld een NBA-commissie 'Veilig werkklimaat' in.

Rechte rug

Cultuur, ethiek, gedrag en een ondersteunende morele infrastructuur: het klinkt fraai, maar wie anderen de maat neemt, moet zelf boven elke twijfel verheven zijn. In de praktijk is dat niet altijd vanzelfsprekend gebleken. Accountants werken in complexe en veranderlijke situaties, die steeds nieuwe dilemma's opleveren en vragen om een goed moreel kompas.

Is er wel echt ruimte en veiligheid om van fouten te leren, of blijft dat bij holle retoriek? En welke rol kan de NBA daarbij spelen? De deelsessie over de rechte rug had als host Carel Verdiesen (accountant, trainer en plaatsvervangend lid van de Accountantskamer), die betrouwbaarheid "het fundament" van het beroep noemde.

NBA kan helpen, niet door meer regels op te stellen, maar door meer professionele ruimte te bieden

In de sessie werd gekeken naar de individuele beroepsbeoefenaar, naar de interne en de externe omgeving. De oordelen van een accountant willen nog wel eens schuren, zo werd gesteld. De NBA kan helpen, niet door meer regels op te stellen, maar door meer professionele ruimte te bieden, was het gevoel. Bijvoorbeeld door een 'NBA-café' in te richten, met ruimte voor veilig professioneel overleg. Intervisie-sessies, inzet van vertrouwenspersonen, oefenmaterialen, meer onderzoek, een dilemma-helpdesk: er werd nadrukkelijk naar de beroepsorganisatie gekeken. "De NBA moet een veilige haven zijn om te leren van fouten."

Tegelijk ligt de oplossing veelal bij de individuele accountant zelf. Die moet de basis van het vak niet uit het oog verliezen, zeker nu de verbreding in het beroep zo hard gaat. Dus werd er gewaarschuwd voor "accountants die niet meer weten hoe ze moeten boekhouden, maar wel een duurzaamheidsverklaring afgeven". Schoenmaker, houd je bij je leest.

Binnenkort publiceert de NBA meer uitgebreide verslagen van de uitkomsten in de vier deelsessies.

Foto's: Gerben Pul

Video: terugblik verenigingsconferentie 2025