Magazine

Out of print: Social Psycology

Toen mijn oog viel op het boek 'Social Psychology', was mijn eerste gedachte: dit moet ook over massapsychologie gaan. En wie weet over de effecten daarvan in de politiek, en, misschien nog relevanter: in de economie?

Dit artikel is verschenen in Accountant nr. 11, 2014

Bekijk alle artikelen uit dit nummer

Ik greep de lijvige bundel van de plank en bladerde door de liefst 767 bladzijden. Dit boek, zag ik, was een inleiding in het vakgebied voor eerstejaarsstudenten. Geschreven door Lawrence S. Wrightsman, professor aan de Universiteit van Kansas en in tweede druk in 1977 uitgebracht bij Brooks/Cole Publishing Company.

Tal van fascinerende zaken komen aan bod. Ik zag koppen van hoofdstukken en paragrafen voorbijflitsen als: The power of first impressions, Social influences on sexual behaviour, Collective violence in society, Prejudice and discrimination,Destructive obedience. Allemaal dingen waarover je alles wilt weten. Alleen: over collectieve zinsbegoocheling en geld kon ik niks concreets vinden. In de Subject Index bleken termen als money, market, hype of crash niet voor te komen. Überhaupt ontbrak het hele begrip mass psychology. En bij de zuinige twee verwijzingen naar incentive/reward, vond ik slechts één voorbeeld over hoe schoolklassen tot betere prestaties te prikkelen.

Toch leverde beter zoeken wel iets op. De laatste hoofdstukken besteedde Wrightsman aan environmental and group influences. Daar gaat het onder meer over group behaviour en group dynamics. En onder conformity and social influence las ik het een en ander over het fenomeen dat mij zo interesseerde. Maar ja, dat gevoel van urgentie, van 'dit is maatschappelijk belangrijk' werd niet wakker geroepen. Zelfs een passage over group risk taking and polarization vond ik betrekkelijk zouteloos.

Ergens anders gaat Wrightsman in op het fenomeen deinvididuation: mensen die in de anonimiteit van een groep dingen doen die ze alleen nooit zouden doen. Maar de experimenten gedaan door zijn vakgenoten missen het spectaculaire van wat in de echte wereld gebeurt: piramidespelen, ex- of imploderende huizenmarkten, het omslaan van angst naar overmoed in groepsverband. Hij legt het begrip dependency uit, maar een pakkende illustratie, bijvoorbeeld van een controleur en een gecontroleerde - je ziet die accountant en die cfo voor je, tussen wie de machtverhouding dubbelzinnig is - geeft hij niet.

Natuurlijk moet een wetenschapper zijn vak zonder vooringenomenheid of effectbejag uitoefenen. Maar misschien miste Wrightsman daarmee, bijna veertig jaar geleden, toch een kans om het potentieel van z'n vakgebied te tonen. De mogelijkheid om aansluiting te zoeken bij bijvoorbeeld die macro- of micro-economische wetenschap had van beide wetenschappen iets kunnen maken waar de wereld echt iets aan heeft.

Economen zitten nog altijd vast in het geloof dat wis- en natuurkunde hun belangrijkste steunwetenschap is, met irrelevantie als gevolg. Van analyses door sociaal psychologen waarvan de wereld opkijkt, is de laatste vier decennia ook weinig vernomen.

Twee wetenschappen: ships passing in the night...

Bert Bakker (1956-2022) was financieel-economisch journalist.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.