Spookcijfer: Zelfmoordgolf
Soms maakt niet het rammelen van een cijfer zelf een getal tot spookcijfer, maar is het vooral de context, of beter: het ontbreken daarvan.
Dit artikel is verschenen in de Accountant nr. 3, 2010
Bekijk alle artikelen uit dit nummer
Een frappant voorbeeld is de ‘zelfmoordgolf’ die zou woeden onder de werknemers van France Télécom. De jarenlange reorganisaties aldaar, met het bijbehorende schrappen van banen en oplopende werkdruk, zou menig personeelslid er toe hebben gebracht de hand aan zichzelf te slaan.
Dat dit geen loos gerucht was, werd bewezen met harde cijfers: niet minder dan 24 zelfmoorden in de negentien maanden tot eind oktober 2009. Een dramatisch gegeven, temeer daar veel zelfdoders als verklaring voor hun daad expliciet de schuld gaven aan de hoge werkdruk en reorganisaties bij het bedrijf.
Mede vanwege dit schrikbarende getal, dat door de vakbonden gretig werd aangevoerd en ook in journaals en in kranten prominent figureerde, werden de reorganisaties vorig najaar zelfs stilgelegd. En de onrust duurt nog immer voort, want begin februari 2010 maakte topman Didier Lombard plaats voor een opvolger om deze te laten proberen de moraal onder de medewerkers weer te herstellen.
Maar is dat aantal van 24 zelfmoorden werkelijk zo hoog? Nou eh… nee, eigenlijk niet. De eerste die daarop wees was een Franse statisticus, René Padieu. In een opiniestuk in de Franse krant La Croix rekende hij voor dat het zelfmoordaantal onder de actieve Franse bevolking in de leeftijd tussen de twintig en zestig, ligt op 19,6 per honderdduizend per jaar. Bij France Télécom werken circa 100.000 mensen. Die 24 zelfmoorden in 19 maanden - inmiddels zal het getal weer zijn opgelopen - komen neer op ruim 15 in een jaar. Dat ligt dus, in alle objectiviteit, onder het landelijk gemiddelde.
Maar toch, de slachtoffers zelf hadden in brieven en eerdere gesprekken vaak aangegeven dat hun wanhoop wel degelijk werd veroorzaakt door de reorganisaties bij het in 1996 geprivatiseerde France Télécom. Toch moet ook hierbij worden gewaakt voor te gemakkelijke conclusies. Zonder twijfel speelde die onrust en onzekerheid bij velen een rol, maar dan vermoedelijk meer als de spreekwoordelijke druppel in een al overvolle emmer. Je kunt er hele psychologische en sociologische beschouwingen over opzetten, maar het is toch moeilijk voorstelbaar dat louter het verlies van of veranderen van een baan - hoe vervelend ook en hoe ernstig de consequenties soms ook kunnen zijn - een verder evenwichtige en redelijk gelukkige persoon tot zelfdoding aanzet. Er is toch meer in het leven, zou je zeggen.
Overigens twijfelen wij er niet aan dat het sociale beleid bij de telecomgigant te wensen overlaat en dat het bedrijf mogelijk is doorgeschoten in haar reorganisatiedwang. De nieuwe topman, Stéphane Richard, heeft zich zoiets al eens laten ontvallen. Maar dat is een heel andere discussie, die losstaat van de breeduit gesignaleerde maar in wezen niet bestaande ‘zelfmoordgolf’ bij het bedrijf.
Zo kan een op zichzelf correct getal door het ontbreken van context en door te makkelijke interpretatie toch de gedaante aannemen van Spookcijfer.