Nieuws 17 september 2025

Kritische reacties van werkgevers, brancheverenigingen en vakbonden op Miljoenennota

Alle stoplichten staan op rood voor het bedrijfsleven en de welvaart van Nederlanders, reageren VNO-NCW en MKB-Nederland na de presentatie van de miljoenennota. Ook brancheorganisaties en vakbonden zijn kritisch op de plannen van het kabinet en noemen de Miljoenennota "beleidsarm". De Raad van State pleit voor stabiel en duurzaam beleid.

Volgens VNO-NCW en MKB-Nederland is een versterking van de economie en een verhoging van de arbeidsproductiviteit noodzakelijk. "Maar helaas zien we het omgekeerde gebeuren. Het investeringsklimaat is rap aan het verslechteren. Steeds vaker concluderen ondernemers dat investeren in Nederland onaantrekkelijk is", aldus de ondernemersorganisaties.

Een belangrijke factor daarbij is de politieke instabiliteit en de onvoorspelbaarheid van het beleid. "De politiek is wispelturig en grote keuzes blijven daardoor liggen. Een uitzondering is dat het kabinet in deze geopolitiek onrustige tijd doorgaat met het versterken van onze defensie", stellen VNO-NCW en MKB-Nederland vast. Zij vinden dat de politiek essentiële problemen als netcongestie, hoge energiekosten en stikstof niet aanpakt.

Voorzitter Erik Ziengs van Ondernemend Nederland (ONL) vestigt zijn hoop op het nieuwe kabinet. "Het wordt hoog tijd voor een investeringskabinet met meer oog voor de ondernemer", zegt hij. "Door te investeren in het bedrijfsleven komen er juist meer euro's vrij voor andere belangrijke zaken die op het lijstje van de overheid staan, zoals defensie en veiligheid."

Brancheorganisaties

FME, de ondernemersorganisatie voor de technologische industrie, mist in de miljoenennota "de structurele keuzes" die Nederland vooruithelpen. "De opschorting van de CO₂-heffing geeft bedrijven slechts tijdelijke lucht, terwijl de fundamentele onzekerheid blijft. Tegelijk stagneert de arbeidsproductiviteit en zonder forse investeringen in AI, automatisering en robotisering dreigen welvaart en koopkracht weg te zakken", waarschuwt de organisatie.

De Koninklijke Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) roept het kabinet op om in te zetten op de industrie. De komende vijf jaar zijn bepalend, stelt de brancheorganisatie. Zo zijn de energiekosten nog altijd relatief hoog en zetten netcongestie en het trage verlenen van vergunningen een rem op de elektrificatie. De VNCI ziet ook "lichtpuntjes" in de miljoenennota en recent gepresenteerde plannen. Zo lijkt het kabinet bereid de regeldruk voor bedrijven te verlichten. Ook ziet het kabinet volgens de VNCI "de urgentie van goede infrastructuur en snelle vergunningverlening".

Brancheorganisatie INretail mist in de uitgesproken troonrede en de miljoenennota aandacht voor een "eerlijk speelveld" met de landen om ons heen voor het Nederlandse bedrijfsleven. Ook is de retailbrancheorganisatie van mening dat Chinese webshops "beteugeld moeten worden". Verder zijn maatregelen nodig om retail in de grensregio's perspectief te bieden. "Door grote accijns- en btw-verschillen besteden consumenten steeds meer over de grens en wordt de retail hard geraakt", aldus INretail.

De bouwsector vindt het "teleurstellend" dat de aangekondigde 2,6 miljard euro die het demissionaire kabinet uittrekt voor het aanpakken van de stikstofproblemen "in feite slechts eerder toegezegde middelen in een nieuw jasje" zijn. De stikstofproblemen oplossen is cruciaal voor de bouw en infrastructuur, benadrukt brancheorganisatie Bouwend Nederland. De nieuwe Tweede Kamer moet de stikstofaanpak zo snel mogelijk verbeteren.

Transport en Logistiek Nederland (TLN) is teleurgesteld dat de loon- en prijscompensatie is geschrapt in de miljoenennota. De maatregel heeft volgens de transportsector grote gevolgen voor het fonds voor langetermijninvesteringen in de infrastructuur. "Grote projecten en onderhoud aan infrastructuur zijn onderhevig aan prijsstijgingen van onder andere lonen, materiaal en energie. Zonder prijscompensatie is er geen ruimte om deze stijgende kosten op te vangen en bestaat het risico dat projecten niet doorgaan", legt TLN uit. De koepelorganisatie zegt erbij dat pas in de voorjaarsnota duidelijk wordt hoe dit precies uitpakt.

De druk op het rendement van supermarkten blijft groot, hoewel de economische vooruitzichten iets positiever zijn dan gedacht, stelt het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL). De branchevereniging wijst op hoge kosten voor inkoop, personeel en energie. Het CBL is blij met de koopkrachtstijging en wil dat het kabinet zorgt voor minder lasten voor het bedrijfsleven, "zodat de kosten voor bedrijven dalen en de dagelijkse boodschappen betaalbaar blijven".

De prinsjesdagplannen zijn ontoereikend op mobiliteitsgebied, stelt RAI Vereniging in reactie op de miljoenennota. Zo wordt er onvoldoende geïnvesteerd ten behoeve van duurzaamheid, verkeersveiligheid en bereikbaarheid. "De tijd om duidelijke keuzes te maken is aangebroken", aldus voorzitter Frits van Bruggen. RAI Vereniging roept een nieuw kabinet onder andere op om werk te maken van een "robuust, eerlijk en voorspelbaar stelsel" voor autobelastingen.

De zorg moet aantrekkelijk blijven om in te werken. Daarom zou een kabinet moeten investeren in concurrerende arbeidsvoorwaarden "én scherpe keuzes durven te maken", stelt zorgvakbond FBZ. De vakbond noemt de miljoenennota "beleidsarm". Grote keuzes worden doorgeschoven, terwijl de zorg “afstevent op een onbeheersbaar tekort aan zorgprofessionals”.

Door niets te doen qua energiebeleid loopt Nederland het risico dat 2026 een verloren jaar wordt, stelt branchevereniging Netbeheer Nederland. Zolang belangrijke keuzes rond het energiesysteem worden uitgesteld, raken ook de klimaatdoelen volgens de netbeheerders verder uit beeld. "De toegezegde extra middelen zijn onvoldoende om Nederland van het stikstofslot te halen."

Hoewel het kabinet de klimaatdoelen en de doelen voor hernieuwbare energie niet haalt, heeft het "de winkel voor de energietransitie opengehouden", reageert de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE) op de miljoenennota en de Klimaat- en Energieverkenning (KEV). De vereniging stelt dat "de karavaan wat is afgeremd, maar gelukkig zeker niet tot stilstand is gekomen". Er is wel meer nodig, zegt de NVDE erbij. De NVDE vindt het "een belangrijke tekortkoming" dat een voorname subsidiepot voor grote energieprojecten in 2027 leeg is.

Vakbonden

Het kabinet keert de samenleving "keihard de rug toe", zegt interim-voorzitter Dick Koerselman van vakbond FNV in reactie op de miljoenennota. Volgens hem staat het inkomen van mensen op de tocht, maar geeft het kabinet "cadeaus aan de multinationals en allerrijksten". FNV is onder meer niet te spreken over bezuinigingen op sociale zekerheid, waaronder op de werkloosheidsuitkeringen en onderwijs. Ook vindt de vakbond dat er onvoldoende wordt gedaan met het minimumloon voor de jeugd, dat "zo snel mogelijk" moet worden verhoogd.

De koopkrachtplaatjes in de miljoenennota maken het wantrouwen in de politiek alleen maar groter, vindt voorzitter Reinier Castelein van vakbond De Unie. Hij denkt dat er pas na de verkiezingen beslissingen worden genomen over de koopkracht. "De nieuwe Tweede Kamer gaat straks weer aan die plaatjes sleutelen. En dat maakt de koopkrachtbelofte van vandaag volstrekt ongeloofwaardig."

Milieuorganisaties

Milieuorganisaties tonen zich verontwaardigd en teleurgesteld over het natuur- en klimaatbeleid. Volgens Natuur & Milieu "wordt opnieuw duidelijk dat het demissionaire kabinet grote maatschappelijke problemen zoals de stikstofcrisis, lucht-, water- en natuurvervuiling niet weet op te lossen. Sterker nog, problemen zijn vooral groter geworden." De organisatie wijst erop dat klimaatdoelen niet worden gehaald, volgens een op Prinsjesdag verschenen Klimaat- en Energieverkenning van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).

Greenpeace vindt dat de regering een "anti-klimaatbeleid" voert en daarmee mensenrechten schendt. De organisatie heeft eerder een rechtszaak aangespannen om de Staat tot meer actie te dwingen.

De Jonge Klimaatbeweging stelt dat de toenmalige regeringspartijen zich vorig jaar in hun hoofdlijnenakkoord nog committeerden aan de klimaatdoelen. "Het intussen demissionaire kabinet heeft geen serieuze maatregelen genomen om de klimaatdoelen te halen", reageert voorzitter Daan Zieren.

Pensioenfondsen

De Pensioenfederatie is blij dat pensioenfondsen deze Prinsjesdag met weinig veranderingen krijgen te maken. Dat is goed voor de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel, zegt voorzitter Ger Jaarsma over de miljoenennota. "Onze leden zijn gebaat bij rust. Pensioenfondsen zijn volop bezig met een zorgvuldige overgang van miljoenen werkenden en gepensioneerden naar het vernieuwde stelsel. Het is belangrijk dat ze daaraan met volle focus kunnen werken", licht hij toe.

Jaarsma hoopt dat een nieuw kabinet ervoor zorgt dat Nederlandse pensioenfondsen goed kunnen investeren. "We staan in Nederland voor een aantal grote maatschappelijke opgaven. Pensioenfondsen willen hieraan een bijdrage leveren, als er een gezond rendement voor werkenden en gepensioneerden te behalen is."

Advies Raad van State

De afdeling Advisering van de Raad van State benadrukt het belang van koersvastheid in het begrotingsbeleid en voorbereiding op strategische keuzes voor de langere termijn. Oplopende structurele spanningen in de overheidsfinanciën en op andere terreinen, in combinatie met noodzakelijke versterking van de productiviteit van de economie, vragen om een omslag van consumptieve en overdrachtsuitgaven naar publieke investeringen, aldus de raad. Daarbij is het "cruciaal" om ruimte te houden voor keuzes van een volgend kabinet.

De Raad van State vindt dat regering en parlement een visie moeten ontwikkelen over welke economische sectoren toekomst hebben in een "duurzame concurrerende industrie". Investeringen en aandacht moeten "primair worden gericht op de kansrijke, innovatieve bedrijvigheid, die over voldoende fysieke ruimte moet kunnen beschikken en waarvoor voldoende mensen en middelen beschikbaar moeten zijn."

Welke sectoren steun verdienen en welke juist niet, daarover spreekt de raad zich niet uit. Zulke keuzes zijn wat het adviesorgaan betreft aan de politiek. De Raad van State heeft op Prinsjesdag een advies over de Miljoenennota 2026 en de septemberrapportage begrotingstoezicht 2025 gepubliceerd.

Bron: ANP