Accountant
NBA-platform voor accountants en financials
Overig
Magazine Podcast Dossiers Nieuwsbrief Contact
Home > Opinie > 2010 > 1 > Off balance constructies verhullen getrouwe beeld: zet alles op de balans
Opinie

Off balance constructies verhullen getrouwe beeld: zet alles op de balans

Leestijd van ongeveer 3 minuten 5 reacties

Op deze site en in 'de Accountant' is al enige tijd discussie over off-balance constructies. Het 'aanjagende' artikel was van Jan Bouwens in december 2008. Reacties volgden van Tom Nierop, Jan Weezenberg en Jan van de Poel. De mening is vrij eensgezind: off-balance constructies belemmeren het inzicht en moeten worden verboden ofwel zichtbaar worden op de balans.

Er is een roep om de mening van accountants hierover en het uitblijven daarvan wordt 'triest' genoemd. De suggestie is dat accountants teveel andere (commerciële) belangen hebben om zich daarover uit te laten. Die gedachte is wat mij betreft onjuist en zoals eerder gezegd geef ik graag mijn persoonlijke mening. 

Off-balance situaties kunnen zich op ruwweg drie manieren voordoen: 

  1. Activa gaan van de balans af terwijl er nog wel risico's over worden gelopen ('derecognition'). Bouwens' artikel ging vooral hierover.
  2. Activa en verplichtingen worden bij het aangaan van een contract niet op de balans opgenomen. Voorbeelden zijn operationele leaseverplichtingen en investeringsverplichtingen.
  3. Entiteiten (m.n. special purpose entities) worden niet geconsolideerd, ook al loopt de rapporterende rechtspersoon er wel risico's over.

Mijn mening is duidelijk: ik vind in al deze gevallen dat de activa en verplichtingen op de balans moeten worden opgenomen. 

Ik verwelkom dan ook de IASB-voorstellen om operationele leaseverplichtingen (en andere huurverplichtingen) op de balans te zetten in plaats van slechts in de toelichting te vermelden. Dat zijn immers onvoorwaardelijke verplichtingen met daartegenover een verkregen huurrecht - waarover economisch risico wordt gelopen. 

Ik ga zelfs nog een stap verder en bepleit ook het opnemen van economische voorraden - inclusief bestelde materiële vaste activa - met daartegenover (investerings)verplichtingen, omdat dit de activa zijn waarover het economisch risico wordt gelopen. 

Bouwens behandelt de situatie dat leningen van de balans worden gehaald terwijl de risico's nog steeds aanwezig zijn. Hij concludeert dat de betreffende accountingregels moeten veranderen. Hij maakt helaas niet duidelijk welke accountingregels hij bedoelt. Die verschillen nogal. Kern is of de economische risico's als criterium worden genomen, zoals Bouwens bepleit, of de vraag of de beschikkingsmacht ('control') is overgedragen. 

De Nederlandse regelgeving is geheel gericht op economische risico's (RJ 115): activa worden slechts van de balans gehaald als vrijwel alle risico's aan een derde zijn overgedragen. 

Het andere uiterste is US GAAP, dat geheel is gericht is op de overdracht van beschikkingsmacht. 

IFRS hanteert, voorzover het gaat om de in deze discussie centraal staande financiële activa (IAS 39), een gemengde benadering: eerst wordt bepaald of vrijwel alle risico's zijn behouden. Als dat niet zo is, worden activa van de balans gehaald als de beschikkingsmacht is overgedragen. 

Ik ben zelf, net als Jan Bouwens, van mening dat de risicobenadering veel beter is dan de beschikkingsmachtbenadering. De Nederlandse regelgeving vind ik dus beter dan IFRS en US GAAP. 

Toch is er ook bij de risicobenadering een belangrijk aandachtspunt. Het cruciale probleem is of de (overgedragen/achtergebleven) risico's juist zijn ingeschat. De kredietcrisis bracht risico's aan het licht die eerder voor onwaarschijnlijk werden gehouden. Goede risicoschatting is dus essentieel. De subjectiviteit die dit met zich brengt, mag echter geen reden zijn om de risicobenadering niet toe te passen. 

Mijn mening is dus duidelijk. In dat verband heb ik nog een punt van zorg. In maart 2009 heeft de IASB een voorstel ingediend om in het kader van de convergentie met US GAAP de huidige gemengde benadering te vervangen door uitsluitend de beschikkingsmachtbenadering. Activa gaan dan dus van de balans af als de beschikkingsmacht is overgedragen. 

Wat mij betreft gaat dat de verkeerde kant op. Zo'n overgang van een meer economische naar meer juridische benadering past niet bij het algemene beginsel van ‘substance over form'. Voor een getrouw beeld van vermogen en resultaat is bepalend of de onderneming recht heeft op economische voordelen of blootstaat aan economische risico's. Activa en verplichtingen die daarbij horen, moeten op de balans.

Wat vindt u van deze opinie?

Reageer Spelregels debat

Martin Hoogendoorn is partner bij Ernst & Young, hoogleraar externe verslaggeving aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, Raad-plaatsvervanger bij de Ondernemingskamer en voorzitter van de redactie van het MAB.

5 reacties

Mock RA

Heer van der Grinten, Voor de goede orde, de Wft wordt gehandhaafd door de AFM,op afm.nl staan alle dwangsommen, boetes en waarschuwingen tegen financiele dienstverleners en aanbieders van foute beleggingsvehikels. De Wtt wordt gehandhaafd door de DNB, en deze slaat nalatige trustkantoren ook om de oren met dwangsommen en boetes zie de jurisprudentie LJNBL 6974 van 9 maart 2010. Twee toezichtkapiteins op een schip leidt tot de Zalmaffaire, AFM en DNB staan daarin lijnrecht tegenover elkaar. Nu heer Wellink wellicht bijna weggaat, is dat een mooi moment voor een herstructurering van het toezicht. Mijn prive voorspelling is dan ook dat binnen 3 jaar de AFM en de DNB of zullen fuseren of onder een allesomvattend toezichtkoepel zullen komen.

Van der Grinten

Dag meneer Mock, Ik pleit voor een Wft vergunningsplicht voor dergelijke trustkantoren, iets anders dan een wtt vergunning. Mijn stelling is duidelijk: geen afschaffing van off balance structuren omdat dat veel te makkelijk is. Veel te veel accountants komen nooit in aanraking met Lehman-structuren en pleiten nu voor afschaffing van off balance sheet transacties? Vwb de accountanstverklaring; heeft geen toegevoegde waarde in de praktijk, noch voor een operationele tent noch voor een uitgiftevehikel. Je voorkomt namelijk geen crisis met beoordelingen ver na dato.

Mock RA

Heer van der Grinten, Ik deel uw mening niet en wil de aandacht vestigen op een feitelijke onjuistheid, nl de mythe dat het"goed "voor Nederland is om miljarden op een Amsterdams adres te hebben. Kijkt U eens in de KvK naar Lehman Brothers BV, daar stonden miljarden op de balans, maar er was geen personeel in dienst, geen salarissen, een finance ruling met een Vpb van 0,000125 % en geen substantiele zichtbare belastingbetalingen. En U vind de economische realiteit belangrijker dan een eerlijke accountantsverklaring ?

Van der Grinten

Tot nog toe 1 reactie? Laat ik een tegengeluid plaatsen: ik pleit niet voor een verbod op off balancestructuren en ook niet voor een verdere verscherping op verslaggevingsniveau. Waarom? Ten eerste is deze discussie enkel en alleen gevoerd naar aanleiding van de crisis en de grondslag daarvan de off balance structuren waarin waardepapieren (al dan niet verpakt en vermengd) zitten of zaten. Zoals eerder opgemerkt is slechts een heel klein deel van de accountants hiermee in aanraking gekomen en dan vaak aan de andere kant van de structuur (nl. de serviceprovider die de uitgevende structuren op zijn balans moet plaatsen of niet natuurlijk). Het feit dat er 1 reactie is geplaatst spreekt op dit punt boekdelen, het gaat om een heel klein verslaggevingsprobleem waar maar een enkeling tegenaan loopt. Ten tweede is solo opereren binnen de EU dodelijk voor de off balancestructuren zoals die binnen NL bestaan op het gebied van uitgevende instellingen (structured finance). Dan vertrekt iedere special purpose company naar Ierland danwel Luxemburg. Het belang voor NL dient niet onderschat te worden, er staat voor vele honderden miljarden aan theoretische assets op een paar Amsterdamse adressen. Hier verdienen hoog opgeleide professionals veel geld mee en hier wordt belasting over betaald. Ten derde: voor de puur Hollandse markt met MKB leasingstructuurtjes en voor de beursgenoteerde bedrijven met hun leasingafdelingen was dit toch voor de crisis ook niet zo'n groot probleem? Er was nooit een oproep tot een verbod in de tijd voor de crisis. Ik zou willen pleiten voor een aanpak waarbij recht wordt gedaan aan de economische realiteit. Waarbij de MKB markt met rust wordt gelaten en de leasingpraktijken conform huidige regels worden verwerkt. Alleen daar waar het gaat om de high finance structuren (de uitgevende SPV's in Amsterdam) daar zou ik voor willen pleiten dat de serviceprovider een Wft (zeg maar een bankvergunning zonder echt geld aan het publiek te kunnen en willen geven) vergunningsplicht krijgt waarbij inhoudelijke rapportage richting DNB gaat over de onderliggende assets en daar waar de origine van de assets in het buitenland ligt overleg plaats gaat vinden met de buitenlandse toezichthouder om inzicht te krijgen in de waarde, de mate van vermenging met andere assets en het aantal keren dat de originele asset verpakt en doorverkocht is. Alleen zo verschaf je het inzicht waar nu om gevraagd wordt (cross border inzicht en niet zozeer op NL GAAP niveau).

Jan Weezenberg

Beste Martin, Alweer een uitstekend stuk vakwerk om de nonsens van off balance aan de kaak te stellen. Ik citeer uit dit stuk: De Nederlandse regelgeving vind ik dus beter dan IFRS en US GAAP. Dit is veel te bescheiden. De formulering door de Nederlandse deskundigen zou moeten zijn: IFRS en US GAAP zijn van inferieure kwaliteit en dergelijke kwalijke zaken moeten in Nederland worden verboden. Heel lang lang geleden publiceerde Philips als aanvullende informatie achterin het verslag iets op basis van Amerikaanse grondslagen. Dat behoeft ook nu natuurlijk niet te worden uitgesloten. Maar relativering van het belang daarvan hoort er wel bij. Onder andere door er bij te schrijven: niet geschikt voor beslissingsvoorbereiding en voor risico-beoordeling. Enige gelijkenis met een pakje sigaretten is helaas niet zuiver toevallig: ondanks de waarschuwingen voor vreselijke gevolgen wordt er stug doorgerookt. Zie nogmaals de IFRS rariteiten in ons archief ! Dus once again: wie bindt deze kat in de zak de bel aan ? Met vriendelijke groet, Jan Weezenberg

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.

Relevantie Datum